'T KLEINE KRANTSJE
UT FROEGERE BUURTFEEST
EN WAT ER FAAK OP VOLGDE.
"ACH(T) VADER, NIET MEER
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 11
Herman en Gjalt stappe op
huus-an. Het is saterdag, goed
één uur. In'e buse ut wekelukse
loansakje, want de week sit'r
weer op. Se werke beiden bij
Koopmans Meel an ut Vliet. Gjalt
in 'e maalderij en Herman op 'e
wagen langs de bakkers in'e
stad.
De hele godganse dag in- en
onder ut meel. Der raak je fol
fan, fan binnen en fan buten "Ut
sit mie diep in'e bealug", be
weert Gjalt, "a'jou mij in'e oven
stoppe met un amandel op mien
buuk, kom ik 'r as gefulde heer
weer uut." Ja, dat meelstof, der
droog je fan uut.
Dus hewwe se sin in un bierke,
da's faste prik soa saterdags.
Nou kanne jou netuurluk meteen
op ut Vliet wel terecht bij Lam-
brechts, maar dat is te dicht bij
de groate baas! Suks doene jou
dus liever niet; wat niet weet wat
niet deert.
En dan op'e Kaai?
Nou nee, da's ander folk. Der he
je froeger met tochten en soa,
der foele jou je niet thuus as
Ougeleiner sijnde.Pas over
de Kiepeloop binne we weer
ouwe-jonges-onder-mekaar. En
dan ut Blauwhuus, der lope je ei-
genluk teugen an en naar bin
nen is dan nog maar un stapke.
STAANKROEGJES
Fanaf de Kiepeloop tot an'e
Houtpolle hevwe jou nog un stuk
of wat staankroegjes. Faak met
un krudenierswinkeltsje d'r
naast. Sun kroegje is foor de
kerels faak moeiluk foorbij kom
men. Want a'jou de smaak te
pakken hewe, is de folgende
altied weer lekkerder.
En de wiefkes maar wachte met
ut eten dat staat te fepieteren
op'e kookkachel. Der sit se dan-
met de kienders en de bange
fragen: "Hóé laat komt -ie
thuus.hóé komt-ie thuus en
wét brengt-ie thuus.Want
se sit al soa in-e-klets bij krude-
nier en bakker en de huur,
dooiefons en al die dingen kom-
me elke week weer terug. En
oek de kienders frage soa hun
gerak. En dan dat ferotte wach
ten. Meens, der wurre jou hat-
stikke gek fan. Je lope je op te
freten fan'e senuwen met un dik
ke strot en un stien in jou maag.
Je sjouwe maar wat heen en
weer, dan weeïgs naar buten om
te kieken of der wat an komt,
dan weer ut huus in. Je strieke
de kienderkes maar us over hun
kopkes want die sitte je der maar
an te kieken. Die wete donders
goed wat 'r an 'e hand is.
Nou binne Herman en Gjalt gien
plakkers. Die stappe na hun
bierke al gauw weer op. Toch,
op'e hoek fan'e Tonslagerij,
waar se woane, nog eefkes an
foor un klein afsakkerke en der
betale se geliek alles wat de
frouw in 'e afgelopen week op'e
lat haald het. Da's soa de ge-
woante en daar wut fedders niet
over praat en geeft thuus nooit
gien preblemen.
STRAAL-LAZERUS
Bij Akke fan Mienkes sit ut wel
héél anders. Hur Jannes, deur
de week un fijne friendelukke
kerel, komt maar al te faak
straal-lazerus thuus. En dat
geeft un boel trammelant.
Dan komme de kienderkes - drie
skatten fan meiskes - skriemend
bij ons an en set moeke se al
gauw, met un snoepke of weiten
koekje, an'e tafel met un ganze-
bord en dobbelstien.
En Akke?
Nou, dat is un poatege tante. Die
werkt Jannes al gauw de deur
uut en sluut de boel af.
Jannes staat dan nog un skofts-
je te skellen en op'e deur te
bonken! Maar Akke geeft gien
sjoege en dan skommelt Jannes
de bleek in en gaat kankerend
op 'e plee sitten, waar-ie al gauw
in slaap sukkelt. En dan komt
Akke naar buten en soekt sien
busen na of d'r nog wat te halen
fait. Krekt sun Jan-Klaassen-
spulsje.en jou mutte der
misskien oek wel un bitsje om
gnieze. Jannes, de pleesitter.
Maar ut sit wel soa, dat as Akke
niet elke dag fan'e week poat-an
skoanmaakt in hur werkhuzen,
ut huushoudensje der dik in de
preblemen sitte sou; groate ar
moede.
Ut is in de tied fan Domela en
Pieter Jelles, dat de groeiende
arbeidersbeweging sich teweer
stelt teugen de "drie groate K's."
Eén fan die K's de KROEG. En
in 'e loop fan'e tied he'je, - tot in
de kleinste gehuchten, un Ont
houdersbeweging en daarbij
doen oek de jeugdverenigingen
hatstikke goed werk. Se houwe
hun "meetings", der komme
sangkoren en teneelclubs,
sport- en gymnestiek verenigin
gen, kortom; de onthouders bin
ne in opmars.
Op Hemelsvaartdag un feeste-
lukke optocht met bliede, sin-
gende meensen achter hun
faandels en flaggen.
En dan 's middags de bijeen
komst op'e "renbaan".Ja, met
suk-soort dingen maak je goeie
propeganda.Mooi én noad-
sakeluk in dizze tieden. Boven
dien komme se nog langs de
deuren met hun krantsjes en dik-
kels oek goan se op huusbesoek
om meensen die ut moeiluk
hawwe, met wat hulp en goeie
wil op'e goeie weg te helpen!
ACH, VADER.
Er is oek un plaat, waarop un va
der foor de kroegdeur staat en
d'r bij un moeke met un paar
kienders die smeke; "Ach vader,
niet meer.
D'r was un wat sarkastiese fari-
ant op: "Acht vader, niet méér!"
Jou hoeve niet te fragen fan wel
ke kant dit "grapke" komt. Maar
dan nóg; ut beroerde is just, dat
as je eenmaal die "acht" achter
je kiezen hevwe, ut hek mees
tens al fan 'e dam is en de rem
niet meer deugt.
Hoe gaat dat bij ut buurtfeest?
Ut begint faak al met de opbouw
fan al die dingen, die noadeg
binne, soa-as de klimpaal, de
kuupkestekerij en de kraamkes
foor de snoep en -soa.
En niet te fergeten de "Ere
poort". Die mut konkerere kenne
met die fan andere buurten. Alle
gaar dennegroen met gekleurde
pepieren rooskes d'r in en flag
gen bovenop de boog. Ut bouw
en fesierwerk wurd deen deur
de-mannen-fan-ut-bestuur met
hulp fan wat faders en opskoten
jongkerels. Dat is warm en had
werken, dat begriepe jou wel.
Nou, foor de dust is'r dan un kist
bier achter ut tentsje en der wud
dan oek lusteg bruuk fan maakt.
En dan 's aves nog wat nakaarte
bij Battele Prik of soa, met ut
noadege spraakwater d'r bij.
Dan - eindeluk - de sundagmor-
ren met ut GROATE GEBEU
REN! Un feest foor de kienders!
Al froeg sien je de eersten, bin
nen de touwen, rondstappen in
hun fekleedpakjes. Veul boerkes
en boerinnekes, clowns in soor
ten, indianen en elfkes. Maar de
meesten met soa-maar-wat-
.Maar dat hindert niks; de kop
kes binne allegaar glunder en
froluk. A'je maar skik hevwe,
want der gaat ut om.
HOEMPA
Bij de eerste optocht deur de
buurt gaat Hoempa met sien tra
wanten foorop met de mesiek en
ut bestuur, in sondags pak, met
un groate segaar in 'e mon, héél
gewichtug.
Faders en soa langs de kant as
ordekommesa russen en de
moekes en oudere suskes met
de allerkleinsten an'e han of in
fesierde kienderwages of kar-
kes.
As se weer terug binne stuve die
kienders, met hun bonnen, naar
de kraamkes om drinken en
snoeperij. En de mannen spoele
ut stof weg.
Dan komme die kienderspeulen
en wedstrieden.Nou ja, jou
kenne dat wel.bijna elk jaar
utselde. Foor kleine kienders tal-
houtsje rape en flagjesteke of
koekhappe. Foor de groteren
hadlope met hindemissen en
mastklimme en netuurluk kuup-
kesteke met feul water en ge
lach, met langs de kanten wrie
melende kienders, die noadeg
mutte, maar der eigenluk gien
tied foor hevwe. Over ut alge
meen binne de winners foor ut
end al bekend, we kenne de
rappen en de klimmers. Tussen
de bedrieven deur is ut snoepe
en ranja drinke.
In de namiddag krij je dan ut
optreden fan Slappe Douwe. Ja,
hij kan sich nou wel Nero of de
Friese Fafir noeme, foor ons is-
en-blieft-ie Slappe Douwe. Dat
komt geloof ik omdat-ie as jonge
al sien beide futen in'e nek lêgge
kon. Nou komt hij dan as boeien-
koning en gaat-ie op un plank
met spiekers léggen. Dan mag-
ge un paar kienders bovenop
urn sitten gaan.
As dat allegaar weest is krij je de
tweede optocht. Foor de groa-
ten! Dan deint de hele troep foor
de mesiek ut en is ut: Fan je
hela, hola en waar de meiskes
sijn daar is ut bal en niet te
fegeten, dat hoeperdepoep nog
altied op die stoep sit. Dan bren-
ge de moekes d'r kroost weer
naar huus en kanne se weer wat
tot rust komme, maar al te vaak
siek en misseluk fan de snoep
en limenade, of fan de drukte en
soa.
De moekes die sich dan nog
eefkes vrij make kanne, komme
terug foor de stoeledans. Ha! dat
is lache, giere, brulle. Fooral as
d'r eerst kerels op die stoelen
sitte om ut anstormende frouw-
volk op 'e skoat op te fangen. En
as se dan tegare omlazere is
heiendal de boat an, dat spreekt.
Ut wud dan allegaar al un bitsje
hitseg. En un düst datte je daar
fan krije.
Nou dan, as ut al wat skemert,
komt ut slotstuk. Dan ruilt Hoem
pa sien trompet foor un harmoni-
ka en wud'r danst dat ut un lieve
lust is. De polka's en walsen
losse mekaar af en de kerels
sliere de meiden rond en rond.
HUPSEKEEJONGES!
En dan: "hupsekee! jonges en
meiden en kerels en nog wat
frouwvolk de pollenaise, hatseki-
dee achter mekaar.
As dan de kerels - al laat - wat
roezeg thuuskomme, leit moeke
de frouw al faak onder de wol.
Dan kruupt-ie d'r oek maar op en
dan - met in sien kop nog ut
beeld van al die toffe meiden -
tast ie wat bronstug naar ut war
me flees naast urn dat sich, on-
willeg, toch maar ski kt omdat se
op su dag gien ruzie wil.
Ik docht soa: "Stel je's foor dat
op dit mement al die kienderkes
- en dat binne d'r faak héél wat -
stel je foor, datte se dan in hun
nachthempsjes, onderbroekjes,
hansopkes of seis wei bloate
kontsjes foor de bedsteeplanke
staan en in koor, rammelend op
de deuren uutroepe: "ACH VA
DER.NIET MEER!
Atze
"Acht vader, niet meer"
Ach, vader, niet meer'
