DIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
VAN KOEMELKERS EN MELKBOEREN
'T KLEINE KRANTSJE:
EN WILLEM NIJMAN
HIJ DANST MAAR DOOR
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN pagina 9
Daar stond tegenover, dat de
boerenmelk zich beter liet afro
men.
De koemelkers boden heftig ver
zet tegen de fabriek.
Maar de fleur ging van het melk-
tappen af. Tegen de sterke posi
tie van de fabriek konden ze het
op den duur niet bolwerken.
Hoezeer de melkboer of melk
man werd gewaardeerd, bleek
op een excursie van huisvrou
wen naar de L.M.I., de latere
naam van de fabriek, toen één
der dames na afloop van de ex
cursie, tijdens een gezellig sa
menzijn, een toast uitbracht op
de melkboeren.
In 1934 werd de boerderij afge
broken en op het erf verrees een
nieuw huizencomplex.
Meile Wesbonk heeft zevenen
zeventig jaar, van 1872 tot 1949,
gewoond op de plek waar hij ook
gestorven is.
Het gaf een hele opschudding,
toen rond 1900 de Coöperatieve
Zuivelfabriek "De Emmakade"
op de plaats waar nu de Nieuwe
Weme staat werd opgericht en
van lieverlede ook begon met
melkverkoop, aanvankelijk met
vier karren. Die voerde meteen
een wijkindeling in: elke kar
kreeg een deel van de stad toe
gewezen, wat een enorme tijds
besparing opleverde. Een ander
voordeel was, dat de melk ge
koeld werd en derhalve veel
duurzamer was.
Tot het amusement van weleer
behoort ook zeker de danssport.
Bij het terugblikken op vroeger
praten wij allicht over personen,
die niet meer in leven zijn. Met
Willem Nijman praten wij dan
over iemand, die overal aanwe
zig was waar gedanst werd,
maar die nog springlevend is,
gelukkig, en nu nog altijd de vele
dansavonden voor alleenstaan
den in de provincie bezoekt.
Popma Veenwouden is een ge
regelde pleisterplaats voor hem.
Komt men met Willem in ge
sprek, dan kan hij zo alle dan
cings van vroeger opnoemen;
ook alle namen van musici van
vroeger kent hij uit zijn hoofd.
Bij Willem moet er "levende"
muziek spelen - hij heeft gelijk.
Er waren vroeger musici bij de
vleet, in alle genres, voor bruilof
ten en partijen en dan die musi
ci, die in de gerenommeerde
dancings-cabarets speelden.
Vaak zaten zij in een band, die
wel uit tien personen bestond,
wij denken hier aan "Spoorzicht"
van Sipke Castelein. Willem Nij
man werd in Sneek geboren in
1913. Hij kwam al jong naar
Leeuwarden toe. Wie kent hem
niet? Jaren was Willem werk
zaam bij de wasserij De Noord
ster van de familie Venema op
het Zuidvliet. Een bekende stad
genoot dus, die overal kwam. Ik
ontmoette Willem voor het eerst
in 1939 bij Jack Ensing vooreen
kop chocolade. Hij bezocht in
zijn jeugd diverse dansclubs. De
hierbij afgebeelde foto is ge
maakt in de Grote Bontekoe in
1937. Er zat toen een zekere
Jousma uit Dokkum in. De dans-
leraar was Sep uit Dokkum. Wil
lem Nijman zit achter de twee
voorste afgebeelde zittende per
sonen, precies in het midden,
geflankeerd door twee dames,
met een prachtige feestmuts op.
In de onmiddellijke omgeving
van de Noorderbrug stond op de
hoek Spanjaardslaan-Span-
jaardsstraat tot 1934 een boer
derij. Deze werd bewoond door
mijn oom, de koemelker Meile
Wesbonk en voordien, reeds in
de vorige eeuw, door zijn vader
Sippe Wesbonk.
Behalve koemelker was hij ook
nog vleeshandelaar. Hij bezorg
de aan huis, maar stond ook als
standwerker op de vleesmarkt
aan de smalzijde van de Nieu-
westad.
Het melken vereiste steeds een
lange tocht. Bij de Jelsumervaart
of de Holder, tegenover de Lek-
kumertoren of voorbij het Oud-
Tolhuis aan de Groningerstraat
weg liepen de melkekoeien.
Was het witte vocht eenmaal
aan de Spanjaardslaan, dan
kwam het mooiste werk, zo ver
telde hij mij eens. Met twee em
mers aan het juk, waaraan de
maten bengelden, ging het de
straat op. En vrolijk pratend
werd dan van deur tot deur het
laatste nieuws verhandeld, 's
Morgens en 's avonds dertien
keer in de week. 's Zondagsmor
gens werd niet afgerekend en 's
zondagsavonds was er alleen
een aflevering aan huis.
Eind vorige eeuw kwamen de
karren in gebruik, van allerhan
de formaat. De mooiste waren
die van Bergstra, een bedrijf,
waar zo'n vijfendertig koeien
werden gemolken. De boerderij
stond ongeveer op de plaats
waar nu het Gereformeerde Ge
meente Centrum "De Fenix"
staat.
Mooie tankjes op onderstellen
met twee wielen. Koperen kra
nen er aan en met grote sierlet
ters er op: "Gewaarborgde
Melk". En terecht, want perio
diek maakte de veearts in de
Pers bekend, dat hij het vee van
het bedrijf had gekeurd.
De karren werden meest voort
bewogen door middel van hon-
dentractie. Hieraan is in het be
gin van de vijftiger jaren een
einde gekomen door de uitvoe
ring van een betreffende wet op
instignatie van de dierenbe
scherming.
Anderen voeren met bootjes de
grachten binnen en distribueer
den vandaar de melk.
De venters liepen en reden kris
kras door de stad. Sommigen
begonnen op het Vliet en eindig
den tenslotte in de Landbuurt.
De toenmalige eigenaar was in
die tijd een bekend kaatser.
Wat waren er in die vooroorlog
se tijd veel dansleraren. Wij den
ken hier aan namen als Leviet,
Charles de Jong, Van der Boom,
Boomsma, Ritske Faber, Adema
en later nog Epema. Er is een
tijd geweest, dat haast niemand
het meer nodig vond om dansles
te nemen, want ieder danste zo
als hij wilde. Dat waren de jaren
1960-1970. Daar is nu weer ver
andering in gekomen.
Voor de oorlog werden enkele
stadgenoten steeds als goede
dansers genoemd; daartoe be
hoorde Willem Nijman ook.
Onze reeds overleden bediende
Rinze de Vries kon ook geweldig
dansen en dan kon onze stadge
noot, die wij heel oneerbiedig
"Schele Sjoerd" noemden ook
heel goed walsen. Ik ken helaas
zijn familienaam niet.
Ook werd er vroeger wel bij
dans- of concertorgels gedanst.
Achter het Gerechtshof, bij Zon
dervan, stond ook zo'n orgel. In
en om het Zaailand en het
Ruiterskwartier waren allemaal
zaken: Cabaret Eden, Cabaret
Buis, Hoogkamp. Hoogkamp
werd later bij V. D. getrokken.
Maar dat was heel vroeger.
Willem kan het niets schelen, hij
ziet er voor zijn vierenzeventig
jaar nog zeer jeugdig uit en hij
danst verder, zoals de boer die
verder ploegt.
Leeuwarden
Historisch Variété Archief
Ritsko van Vliet senior
Opmerking tijdens een gesprek
over de toenemende gevaren
door de ziekte aids: "De hoeren
zijn de lui - de prostitutie komt op
de rug te liggen".
Wij kunnen ons nauwelijks meer voorstellen, dat het eens mogelijk is geweest een foto te maken zoals deze, waarbij het inte
ressante verschijnsel zich voordeed, dat Jan en Alleman zich breeduit op de straat konden opstellen tot de fotograaf zijn werk
had gedaan. De kaart, rond 1900 uitgegeven door J. Postma Szn te Leeuwarden, laat ons het begin van de Groningerstraat
weg zien met links de huizen van het vroegere Werkmanslust. Van het landelijke karakter van toen vinden we nu niets meer te-
ru9Leeuwarden B. Tamminga
