KOOS DIE KON GULE
OP SIEN HARMONIKA
DENKEND AAN VROEGER
pagina 6
Al wat oudere Leeuwarders, ietwat op de hoogte van de atle
tiek in Leeuwarden in vooroorlogse jaren, zullen zich de
namen herinneren van lokale sterren als Gradus Castelein en
Jaap Walstra, die als lopers op de lange afstand uitblonken.
Vooral Gradus Castelein was heel erg succesvol in die tijd,
terwijl Jaap Walstra als jong atleet nog in opkomst was.
Maar er was in die jaren nóg een atleet, die dikwijls in de
prijzen kwam en dat was ook een lid van de atletiekvereniging
Vitesse, die altijd onder de naam Jaap Brouwer in de kranten
kwam. Jaap Brouwer woonde in de Weerklank en wel in de
Hulstbuurt en in het Adresboek van Leeuwarden van 1939
werd hij expediteur genoemd.
Hij was getrouwd met een Neeltje Zwerver, wier officiële voor
naam Naenske was. Of het echtpaar kinderen had is ons niet
bekend.
Na het oorlogsjaar 1942 liet Jaap Brouwer zich niet meer op
de atletiekbanen in en buiten Leeuwarden zien en pas na de
bevrijding werd het duidelijk, waarom eigenlijk niet. Toen
immers bleek, dat Jaap Brouwer in werkelijkheid niet zo
heette, maar dat zijn eigenlijke naam Jacob Valk was ge
weest.
En.dat hij als jood in Duitse handen gevallen was en op de
25e juni 1942 in het beruchte kamp Mauthausen was ver
moord. Hij was toen bijna vierendertig jaar oud, want hij was
geboren op de achtste augustus 1908.
Altijd is het voor ons een mysterie gebleven, waarom de spor
tieve Jaap zich Brouwer noemde en niet Valk, terwijl het even
eens raadselachtig moest worden genoemd, dat hij in het
vooroorlogse adresboek ook als Brouwer en niet als Valk
werd opgevoerd.
Zijn er lezers van 't Kleine Krantsje in staat dit raadsel uit de
wereld te helpen? Hoe zat het met Jaap Valk, alias Jaap
Brouwer nu eigenlijk precies
Op de foto hierboven, die in 1936 in het blad Fen Fryske
Groun heeft gestaan, zien we de atleet met de jonge Jaap
Walstra, nadat zij aan atletiekwedstrijden in Drachten hadden
meegedaan. ,,De loop over 400 meter", aldus het onder
schrift, ,,werd gewonnen door J. Brouwer van Vitesse in 56
seconden, terwijl J. Walstra op de 1500 meter als eerste in
vier minuten en eenendertig seconden de finish passeerde.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Liep ik naar skoal dan kwam ik
langs Koos. Met mooi weer sat
- ie altied oppe durpel, met sien
rug teugen de deurkesien en
de deur half open, soadat sien
moeke'm un bitsje inne gaten
houwe kon. Want Koos liep
wel's fut, achter de mesiek an
en dan kon-ie later de weg
naar huus niet terug fiene.
Want Koos was un bitsje an
ders dan wij, sa'k mar sêgge.
Hij hoefde oek nooit naar skoal,
kon seker niet goed lere. Mar
wat Koos wél kon, dat was
mondorgel speule. En dan niet
op su'n gewoan mondorgelsje,
nee hoor, op un échte kroma-
tiese, Met sun skuufke en
knopke d'r an, soadat je oek de
halve toanen speule konnen.
HATSTIKKE MOEILUK
Nou da's hatstikke moeiluk
hoor. Mar Koos kon't en hoe!
Koos was heiendal mesiek en
speulde alles wat-ie hoorde. Hij
leerde en speulde met ut skel-
viskoor, ut orgel, Ouwe Hatte of
Hoempa. Fooral toen deze bij
sien harmonika oek nog un
trommel op sien rug had en un
groate hoed op met beltsjes d'r
an en oek nog anne futen. Dan
was ut feest foor Koos en mar
al te faak speulde Hoempa un
nummerke ekstra foor'm. Der
hevwe nog's skik om had met
mekaar. Want Hoempa speulde
wel's stiekem deur de buurt as
ut thuus un bitsje krap sat. Mar
dat mocht niet, want der mus
ten je permisje foor hevwe
want as de pliesje je snapte
kregen je un bon en dat was
duurder dan de ferdiensten.
Dat was dan altied un bitsje un
senuwachteg gedoe en uutkie-
ken blazen. Mar och, faak was
d'r wel één die dan's waar-
skouwde. Soa oek die mid
dag... Koos, sien moeke en
ikke stonnen te luusteren, toen
Hoempa oppe hoeke fan'e Le
liestraat ston te speulen in fol
ornaat. Ineens riep'r één:
"Pliesje in sicht!" Hoempa
skoat op un draf ut Panbakkers-
poartsje in, mar kon inne gau-
wegheid niet ut touw fan ut
trommelsje fan sien hak loskrij-
je en nog lang hoorde je in ut
Panwerk ut: "poem-rinkel,
poemrinkel poemrinkel..." In
middels was pliesje Visser al bij
ons ankommen en sei, soa
langs sien neus weg: "Wat su
die Hoempa toch wel mankere,
seker last fan poem-poem
stuupkes." En met un knipoog
je en'e hannen oppe rug stapte
hij fedderop... Nou, wij met me
kaar, oek un bitsje opgelucht,
lache fansels, dat begriepe jou
wel.
OPENE MONHOEKEN
Mar lache was'r niet bij as
Koos niet speule kon of mocht,
omdat-ie sere en opene mon-
hoeken had fan ut speulen.
Dan sat-ie met witte sinksalf
oppe sere plekken wrokkug te
niksen en was er oek gien
praat bij. Dat kon je niks met'm
beginne en kon je'm mar beter
met rust late. Mar as ut dan un
weekje later weer over was,
sat-ie weer achter mekaar te
blazen.
Koos en ikke, wij hadden un
échte friendin. Dat was tante
Syt. Onze moaie tante met'r
friendelukke lach. Trouwes héél
de buurt hield fan'r; want se
was lief en goedlachs foor ie
dereen. En toch had tante Syt
ut niet makkeluk. Want se was
mank en kon heel moeiluk
lope. Derom had se un fiets
met drie wielen en un wat kot
tere trapper. Dizze fiets nou
mochten Koos in ikke één keer
inne week skoanmake en poet-
se met brasso. En assie dan
héél mooi glom, kregen wij elk
un botsen en die mochten we
dan fersnoepe in ut snoepwin-
kelsje fan Dek, oppe hoeke fan
ut Pieterseliewalsje. Dan had
den wij un puutsje met fan-alles
mar altied was'r un kleurbal bij.
Der sabbelden we dan op as
wij naar huus terug liepen en
dan soa nou en dan's kieke of'r
al un andere kleur op kwam.
Toen tante Syt op un goeie dag
wat geskarrel kreeg met un
jongkerel uut'e Skrans leefde
iedereen met. Dat he'je soa in
su'n buurt. Se fonnen ut alle
gaar mar fijn foor tante Syt.
Mar na un week kwam ut fer-
haal dat Hannes fan Klaske fan
Ate, die frijer wel kon en ut
must nou niet bepaald su'n
goeie weze. Folges Hannes
was ut un groate lapswaans,
un luie opfreter en hij had wel's
faker wat anne han had. Se
musten 'm mar goed inne ga
ten houwe. En fanaf die tied
sag de buurt een en ander met
wat wantrouwen an. Trouwes, -
soa he'je dat dan, - er kwam-
men na ferloop fan tied nog
meer ferhalen los. De een wist
dit en un ander weer dat. Al
leen tante Syt wist en hoorde
skienluk niks, want die bleef
even friendluk en goedlachs.
Mar ja hoor, toen ineens kwam
dan toch de klap! Syt d'r frijer
was'r fandeur met hur laatste
spaargeld. Dat had se urn, in
goed fertrouwen, metgeven
omdat-ie, soegenaamd, inne
Skrans un bloemewinkel over-
nimme kon en dan suden se
trouwe... Nou, alles weg, frijer,
geld, dromen en félangens. Al
les stuk en kapot en tante Syt
oek. Se kwam niet meer uut
huus, wu niet meer naar hur
werk, wu eigenluk heiendal niks
meer. En dat alles deur su'n
lamstraal fan'n fent. De buurt
was woest en de manskerels
swoeren dat as se die fent
nog's inne hannen kregen...
Mar foor die arme tante Syt
brocht suks gien oplossing en
oek d'r beide ouders wisten
niet meer hoe se der met an
musten. Stonnen oek machte-
loas in hun ferdriet om hun
dochter.
UT ALLERERGSTE
En toen kwam ut allerergste.
Toen ik, op un morren, naar
skoal su, stonnen oppe hoeke
fan ons straatsje un groepke
meensen druk met mekaar te
praten. Je kon dudeluk sien
dat'r wat an'e han was. 't Was
buurfrouw Hoekstra die mie fer-
telde dat se de fiets fan tante
Syt bij de Ee fonnen hadden en
(Vervolg op pag. 9)
