'T KLEINE KRANTSJEj
reporta^ra VIJFTIEN jaar joods leven
M. VROMEN
Gevestigd te Leeuwarden,
M. van KOLLEM Jr.,
fenno 1~ sch |N LEEUWARDEN -| 930 -1945
AFWEZIG
Kunsttanden en- gebitten,
Vrouwenarts
Prins Hendrikstraat 10
is van 12 tot en met 15 Juni
Kelders 181,
Tandtechnicus.
Speciaal ea uitsluiten* voer
het eervaardigen van w
het repareeren van gebroken, en bet ale
nieuw omwerken van onde en niet meer
passende GEBITTEN.
Billijke prgsen. Information koeteloos.
Te spreken alle dagen 10-ft uur.
Zondags 10-1 uur.
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
Er zijn in de dertiger jaren in
Leeuwarden twee Joodse stad
genoten herhaaldelijk in het
nieuws. Zij slaan geregeld op
de trom en iedereen in dé nog
betrekkelijk kleine stad kent
hun naam en faam.
Dat zijn de vrouwenarts Vro
men en de bijna even oude
tandarts Van Kollem. Beiden
bewegen zich actief in het ver
enigingsleven en beiden maken
deel uit van de gemeenteraad:
met hun politieke hoogstandjes
halen ze geregeld de kolom
men van de plaatselijke pers.
Mozes Vromen, geboren in Lo-
chem in 1888, woont met zijn
vrouw Betsy de Levie (1889) in
de Prins Hendrikstraat op num
mer 10. Het echtpaar heeft
twee kinderen, twee zoons,
Abraham (1918) en Benjamin
Herbert (1921).
Van Kollem, ook al een Mozes,
die door vrienden trouwens
Maurits wordt genoemd, in
1889 geboren in Groningen,
woont met zijn vrouw Fokje
Woudstra (1888) aanvankelijk
in de Cronjéstraat, maar ver
huist later naar zijn praktijka
dres aan het Ruiterskwartier op
de hoek van de Oude Doele-
steeg. Zijn vrouw is geboren en
getogen in Leeuwarden - zij is
een zuster van de bekende
broers Mannus, Nathan en Ja
cob Woudstra. Ook dit paar
heeft twee kinderen, twee
meisjes, Henriette (1914) en
Elisabeth Lea, die van 1920 is.
Nog voor het gezin Van Kollem
naar het Ruiterskwartier ver
trekt, krijgt het de zware slag te
verwerken van het overlijden
van de jongste dochter, die dan
vijftien is.
Alleen al door hun beroep zijn
de heren Vromen en Van Kol
lem overbekend in de stad. Als
gynaecoloog verlost Mozes
Vromen heel wat patiënten van
een kind, als tandarts verlost
Mozes van Kollem heel wat
stadgenoten van pijn in de
mond.
Van Vromen gaat het verhaal,
dat hij eens een vrouw moest
helpen van een schipper, die
met zijn schuit aan de Willems
kade lag. De vrouw moest be
vallen en had het ontzettend
benauwd. "Ik blijf wel bij haar
in de roef" zei Vromen toen te
gen de schipper. "Vaar jij het
schip zo gauw mogelijk naar
het Diakonessenhuis - daar
kunnen we haar beter helpen".
De schipper, doodzenuwachtig,
pakte zijn vaarboom en duwde
het scheepje naar de Vrouwen-
poortsbrug. Die werd gedraaid,
maar daar botste het schip met
een daverende klap tegen een
van de pijlers aan.
Direct daarna zag de verbaas
de schipper het ronde hoofd
van dokter Vromen uit de roef
te voorschijn komen. "Het hoeft
niet meer" riep hij, '"t is al
klaar!"
En van Van Kollem herinneren
wij ons het vreemde en mis
schien wel nfet eens ware ver
haal, dat hij van de helft van
een tweeling een kies moest
trekken en dat, door het een of
andere onbegrijpelijke misver
stand, deed bij de verkeerde
helft - de tweeling met de ont
stoken kies bleef ongeholpen
achter in de wachtkamer, terwijl
zijn arme broer van een nog
vrij gezonde kies werd ont
daan.
Zit Mozes Vromen, een mar
kante figuur, welbespraakt, be
gaafd, erg oorspronkelijk en
spontaan, voor de Vrijheids
bond in de gemeenteraad, Mo
zes van Kollem heeft in hetzelf
de college een zetel voor de
S.D.A.P. De politieke tegen
standers zijn niet bepaald van
elkaar gecharmeerd. Vromen
vindt Van Kollem een poenige
figuur, die zich wel tandarts
noemt, maar in feite niet meer
dan een tandtechnieker is.
Wanneer de gemeente op het
punt staat nieuwe vuilniswa
gens aan te schaffen, wordt de
raadsleden verschillende alter
natieven voorgelegd. Van Kol
lem, nog niet zo onder de in
druk van een in Duitsland
opkomend anti-semitisme,
houdt een vurig pleidooi
voor.een Duits merk. Waar
op Vromen het woord vraagt en
zegt: "Meneer de voorzitter,
mag ik na dit betoog van een
technieker nu dit van een tech
nicus horen?"
In deze zelfde tijd houdt een
christelijk-historisch raadslid
een rede, waarbij hij telkens
wordt onderbroken door Van
Kollem, die, als zo vaak, met
opvallend witte slobkousen aan
de raadstafel zit. De spreker,
geïrriteerd door de herhaalde
interrupties, verzoekt tenslotte
via de voorzitter van deze on
derbrekingen verschoond te
blijven, "maar niet, meneer de
voorzitter, omdat ik enig per
soonlijk bezwaar tegen dit
raadslid heb - integendeel, ik
waardeer hem zeer".
Waarop Vromen met een dui
delijke blik op de slobkousen
opmerkt: "O nee, die heeft bij
ons allemaal een wit voetje!"
De hilariteit onder de raadsle
den neemt nog toe, wanneer
ze zien, dat Van Kollem z'n
voeten schielijk onder de tafel
intrekt om te voorkomen, dat
iedereen de witte voetjes zal
zien.
Mozes van Kollem
eens is hij praeses van het Ne
derlands Israëlitisch Armbe
stuur.
Innerlijk zeer bewogen doet hij
verder veel verdienstelijk werk
voor lichamelijk gehandicapten
- in de Commissie voor het Ge
brekkige Kind neemt hij een
sleutelpositie in.
Ook Van Kollem is erg actief in
het verenigingsleven. Hij zit on
der andere in de organisatie
van autotochten voor wie in
deze tijd nog "ouden van da
gen" worden genoemd, hij
heeft een bestuursfunctie in de
Friesche Motor Club en hij
speelt een belangrijke rol in de
zo succesvolle Joodse toneel
vereniging Leeuwarder Vrien
denkring.
Opvallend is het, dat hij zich
altijd weer precies in het mid
den van een gezelschap weet
op te stellen, zodra er zich een
fotograaf laat zien. Nou ja, een
beetje ijdel is hij wel; dat heeft
Vromen goed gezien.
Vromen en Van Kollem, twee
vooraanstaande Joodse bur
gers in deze vooroorlogse tijd.
Er is niemand in Leeuwarden,
die hun namen niet kent, die
nog nooit van hen heeft ge
hoord.
Wanneer op een dag de Vrou-
wenpoortsbrug een hele tijd
openstaat vormt er zich een
lange rij auto's, waaronder een
prachtige nieuwe slee van Van
Kollem. Andere autobezitters
komen er met jaloerse blikken
omheen staan. Onder hen ook
dokter Vromen, die er wel wat
meer van wil weten.
"Zeg Van Kollem, waar heb je
nou je w.c.?" "Nah" reageert
Van Kollem, "weer zo'n onzin
nige vraag van Vromen!"
"Waar laat je dan al je kak?"
repliceert Vromen onmiddellijk.
De heer Vromen krijgt niet al
leen lokale, maar ook landelijke
bekendheid als een van de op
richters van de Nederlandse
Zionistenbond; hij wordt ook
voorzitter van de afdeling Leeu
warden van deze bond. Even-
Mozes Vromen
"Hoeveel kinderen heb je?"
vraagt de rabbi aan Bram.
"Vier" zegt Bram, "en ik zal
wel zorgen, dat het daar bij
blijft".
"Wat zullen we nou heb
ben" reageert de rabbi ver
baasd.
"Ja" zegt Bram, "ik heb net
gelezen, dat elk vijfde kind,
dat er op de wereld geboren
wordt, een Chineesje is".
Toen Mozes van Kollem zich in 1912 in Leeuwarden vestigde,
begon hij zijn praktijk in een pand aan de Kelders. Veel later
verhuisde hij naar het Ruiterskwartier.
