OVER DE REGELS
VOOR DEN WEG
l
WIE
NOG GEKEND
:i KLEINE KRANTSJE,
GeDruiki onze speciale MioDiei-olie „Kremlin'
UIT DE DOOS METSNIEPSNAREN
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
„Rijdt steeds rechts op straat en wegen/Voor't verkeer is dit een zegen" en "Doet
wat gij doen moet, goed en tijdig/En maakt een ander nimmer nijdig". Dat zijn twee
van de kostelijke, maar wel behartenswaardige teksten, die wij tegenkwamen in
het boekje "De regels voor den weg", dat omstreeks 1928, nu zestig jaar geleden
dus, is uitgegeven door het Uitgevers- en Advertentie-bureau Frisia van Tj. de
Vries aan de Wirdumerdijk met medewerking van de Vrijwillige Friesche Verkeers-
inspectie. Het boekje kwam een dezer dagen te voorschijn, toen we weer eens een
greep deden in onze Grote Doos met Sniepsnaren.
pagina 5
De uitgave werd indertijd gratis
verspreid om het grote publiek
meer bekendheid te geven van
de toen geldende verkeersre
gels. Dat doel had ook de Vrij
willige Verkeersinspectie in
Friesland, waarvan destijds be
kende Leeuwarder figuren als
E. Hoogstins, Z. Feddema, W.
Wesser en J. P. Wiersma als
bestuursleden deel uitmaakten.
Die nobele heren - in totaal
een tachtig - stelden "hun wa
gen, hun tijd, hun benzine en
hun olie" gratis ter beschikking
en maakten twee- tot driemaal
per week ritten van zo'n hon
derd tot honderdvijftig kilometer
door de provincie om andere
verkeersdeelnemers "goede
wenken en waarschuwingen" te
geven.
Daarmee hebben zij een pio
niersrol in ons land vervuld; op
het voorbeeld van Friesland
volgden de andere tien provin
cies, die eveneens dergelijke
Verkeersinspecties in het leven
riepen.
De leden van de inspecties, die
dus geheel belangeloos veel
ter beschikking stelden, moes
ten altijd rijden in het gezel
schap van rijkspolities en mare
chaussees, hun auto's ("hunne
voertuigen") moesten prima in
orde zijn en zij moesten zich
onthouden van elke inmenging
in politiezaken.
En, als extra aanmoediging,
werd hen duidelijk te verstaan
gegeven, dat het Rijk nimmer
iets uit zou keren voor schade
vergoeding.
Het resultaat van hun werk
kon, toen het bovenbedoelde
boekje werd uitgegeven, zeer
bevredigend worden genoemd:
"Frieslands wegen geven in
hoofdzaak een voorbeeld hoe
de regels van den weg in acht
genomen behooren te worden
en het aantal gegeven goede
wenken en Waarschuwingen
overtreft verre de gemaakte
processen-verbaal"
In het boekje, dat ons nu ver
makelijk voorkomt, staan dus
vele goede wenken en sommi
ge zijn er, zoals we net al heb
ben gezien, in versvorm is op
genomen. "Maakt het U tot
eene gewoonte zooveel moge
lijk rechts te rijden, ook al staat
het gehele wegvlak tot Uwe be
schikking. Gewoonte wordt
eene tweede natuur", zo kun
nen we lezen en "Binnen de
bebouwde kommen der ge
meenten mag de linkerzijde
van den weg alleen bereden
worden, wanneer dit noodig is
voor het voorbijrijden"
Het boekje geeft ook aan hoe
te rijden in bochten en hoe er
moet worden uitgeweken.
"In bochten is men verplicht de
rechterzijde te houden. Men
mag een ander dus in een
bocht van den weg niet voorbij
rijden" en "Bestuurders van
motorrijtuigen en rijwielen moe
ten zoowel voor elkander als
..Moet gij links een weg inslaan,
Neemt dan steeds de ruimste baan.
Gaat Uw weg rechts van de hand,
Houdt dan steeds den binnenkant."
Zijweg links
A.MPV.'Z -d2?Li°0
en geeft met uw linkerhand ot ter linkerzijde van
et voertuig met een stok of de zweep het teeken dat
Ünks afslaat. (4)
Zijweg rechts
\«V/
i
i
i
i
AM.R.V.
Herifdt PJaoenix Mljwielen
Fabriek te Leeuwarden.
voor alle andere rij- en voertui
gen, rij- en trekdieren enzo
voort, behoorlijk uitwijken en
wel naar rechts bij het tegenko
men, naar links bij het inhalen
om voorbij te rijden en naar
rechts bij het ingehaald worden
om hem, die voorbij wil rijden,
de nodige ruimte te geven"
Ter verduidelijking wordt er aan
toegevoegd: "Moet gij op zij
gaan voor een ander/Doet dit
rechts, of gij ramt elkander" en
"Wilt gij wie langzaam rijdt
voorbij/Doet dit dan aan zijn lin
kerzij"
Zo staan er veel meer nuttige
wenken in. "Moet gij links een
weg inslaan/Neemt dan steeds
de ruimste baan/Gaat Uw weg
rechts van de hand/Houdt dan
steeds den binnenkant" en
"Wijst met Uw hand waarheen
gij gaat/Niet waar een ander
heen moet/Veroorzaakt geen
gevaar op straat/Doordat gij het
verkeerd doet"
Speciale aandacht wordt er in
het boekje gevraagd voor kruis
punten en kinderen: "Waag
nooit iets bij kruispunten of
bochten en ook nimmer als er
kinderen op den weg zijn.
"Neemt den rechtschen van
twee wegen/Die gij ziet op plein
of laan/Gij komt dan geen wa
gens tegen/En hebt zelf een
ruime baan"
Grappig is het uit de weergege
ven verkeerstekens op te ma
ken, dat het niet verplicht was
richting aan te geven, zo lang
er geen geen gevaar kon ont
staan: "Het geven van ver-
keersteekens is verplichtend
(sic!) wanneer door het niet ge
ven van zulk een teeken de
veiligheid van het verkeer op
een rijwielpad of weg in gevaar
zou kunnen worden gebracht"
Dat het verkeer met paardewa-
gens en hondenkarren in die
tijd nog erg belangrijk was blijkt
uit wat er nog aan werd toege
voegd: "Bij het verminderen
van de vaart of h£t stilhouden
moet men de hand, of een stok
ter zijde van het motorrijtuig of
rijwiel op en neer bewegen" en
"Koetsiers mogen dit stilhouden
of vaart verminderen aanduiden
door het opsteken van de
zweep"
Tenslotte wordt er natuurlijk
ook wat over de verlichting ge
zegd: "Dempt Uw verblindend
licht wanneer gij anderen op
den weg tegenkomt" en "Alle
voertuigen, uitgezonderd krui
wagens, kinderwagens en der
gelijke voertuigjes moeten tus-
schen één uur na
zonsondergang en een uur
voor zonsopgang aan de voor
zijde minstens één wit licht
voeren"
Alzo: "de regels voor den weg"
van zestig jaar geleden - 't is
grappig om er nu nog even bij
stilte staan.
In deze rubriek wil 't Kleine
Krantsje weer even de herin
nering oproepen aan Leeu
warders. die tijdens hun le
ven veel voor hun omgeving
betekenden, maar wier na
men nu zelden of nooit meer
worden gehoord.
JURJEN G. GREBEN
Een van de meest bekende on
derwijzers uit het oude Leeu
warden. Hij stond o.a. aan de
Tjerk Hiddesschool en was la
ter hoofd van de school aan de
Arendstuin. Hij maakte jaren
lang deel uit van de Commissie
voor de Lichamelijke Opvoe
ding en hij was de grote man
van het Schoolvoetbal, dat hij
mee-organiseerde en waarvoor
hij ook scheidsrechter was.
Ook vervulde hij ettelijke jaren
de rol van Sinterklaas. Grote
bekendheid kreeg hij voorts als
sportverslaggever; hij schreef in
vooroorlogse jaren voetbal- en
kaatsverslagen voor het Volks
blad van Friesland. De heer
Greben is in 1953 overleden,
toen hij achtenvijftig was.
JAN KOOPAL
Directeur van de Verbruiks
coöperatie in Friesland van mei
1939 tot zijn vroege overlij
den op de leeftijd van zevenen
veertig jaar in januari 1953.
Een man met grote kwaliteiten,
aan wie "Excelsior" veel te
danken had.
In 1927 trad Jan Koopal in
dienst bij Excelsior als boek
houder, welke functie hij vervul
de tot zijn benoeming tot direc
teur. Met al zijn krachten
diende hij de Verbruikscoöpera
tie dus ruim een kwart eeuw.
Behalve voor de Coöperatie
maakte de heer Koopal zich
zeer verdienstelijk in tal van
functies in de coöperatieve be
weging. Hij had zitting in de
Raad van Commissarissen van
de Nederlandse Verbruikscoöp
eraties, hij zat ook in de Studie
centrale van de Verbruikscoöp
eraties en hij maakte deel uit
van het dagelijks bestuur van
de Goedhartstichting.
Verder had hij zitting in de
Commissie Rechtspositie van
bedrijfsleiders van de Ver
bruikscoöperaties en was hij
voorzitter van de Vereniging
van Directeuren en bedrijfslei
ders van de Verbruikscoöpera
ties in ons land.
Zo kreeg Jan Koopal niet al
leen een grote provinciale,
maar ook een grote landelijke
bekendheid in de coöperatieve
wereld; zijn kennis van zaken
was spreekwoordelijk. Voor de
oorlog maakte de heer Koopal
ook nog een korte tijd deel uit
van de Leeuwarder gemeente
raad. Die diende hij bij zijn
overlijden dus niet meer; wel
zat hij toen nog in de Prijzen-
commissie in Leeuwarden.
GERARDUS C. MICHELL
Was directeur van de Middel
baar Technische School en van
de Ambachtsschool. Amster
dammer van geboorte (1871),
die zijn loopbaan in Dordrecht
als leraar tekenen begon. Ook
was hij tekenaar voor verschil
lende technische bureaus. Na
directeur te zijn geweest van
de Ambachtsschool in Veen-
dam volgde in 1909 zijn benoe
ming tot directeur van de Am
bachtsschool en Avondteken-
school in Leeuwarden. Hier ij
verde hij voor het oprichten van
een Middelbaar Technische
School, die er ook spoedig
kwam - in 1914 werd de heer
Michell daarvan de eerste di
recteur.
Onder zijn leiding kwamen Am
bachtsschool en M.T.S. tot gro
te bloei. Bij het vijftigjarig be
staan van de Ambachtsschool
in 1930 werd hij benoemd tot
Officier in de Orde van Oranje
Nassau.
De heer Michell was onder an
dere ook bestuurslid van het
Natuurkundig Genootschap en
bestuurslid van Kunst aan Al
len. Ook was hij voorzitter van
de Friesche Bouwkring en be
stuurslid van de Volksbond.
In 1936 nam de heer Michell bij
het bereiken van de vijfenzes
tigjarige leeftijd afscheid van
het onderwijs.
"H-h-h-h-oe k-k-k-k-om ik n-n-n-n-ou op dizze p-b-b-b-oot
terecht?"
