LEEUWARDEN IN VROEGER JAREN
EEN STAD VOL VERTIER
'T KLEINE KRAHT5JE
GOUD
van der ZEE BV
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEENpagina 47
ve, wonende Achter de Hoven
nr. 76. Verderop lees ik echter,
dat IJ. Schaaf een hotel-restau-
rant-café op de Westerplantage
nr. 26 had. En hij woonde in de
Klanderijstraat, staat in hetzelf
de blad. In de advertentie staat:
"Dames en Heeren Artisten
welke de Leeuwarder Kermis
bezoeken, breng eens een be
zoek aan IJ. Schaaf. Ik neem
aan dat dit het pand is, waar nu
een Marokkaans restaurant in
zit, dat vroeger "De Plantage"
heette. Dus niet de zaak die
Cabaret "De Oldehove" en la
Gedurende enkele jaren heb ik
al veel over het vroegere amu
sement in Leeuwarden ge
schreven. Meestal was het
maar een greep uit vele moge
lijkheden, want het aantal plak
boeken en plakboekjes met ori
ginele foto's en advertenties is
groot genoeg om een heel
boekte schrijven.
Bij het doorbladeren van enkele
oude artistenbladen kwam mij
deze week een artistenblad uit
1911 onder ogen.
Het blad "De Komeet" werd
gedrukt vanaf 1900 bij de firma
B. M. Zuikerberg uit Winscho
ten. Deze joodse familie had
een stoomdrukkerij en Zuiker
berg senior was gemeenteont
vanger in Winschoten. Later
zou de zaak een filiaal hebben
in Amsterdam. Op 1 mei 1942
mocht het blad niet meer ver
schijnen en kwam het gelijkge
schakelde blad "Amusements
bedrijf". De familie Zuikerberg
werd later weggevoerd.
VEEL VERTIER
Bij het lezen van het blad komt
Leeuwarden als een stad vol
vertier naar voren, in 1911 leef
den onze voorouders midden in
de glanstijd van het variété. Zo
lezen wij een verslag over een
programma van de "Friso" bio
scoop, hier nog Friso-theater
genoemd. In de recensie is
sprake van de stomme film van
"de Kroeg" van Emil Zola. De
explicateur was een zekere D.
Pinto, die op de Nieuweweg nr.
13 in Leeuwarden woonde. Da
vid Pinto, zo staat verderop in
de adressenlijst.
Natuurlijk was er nog een tus-
sennummer in de vorm van
een soubrette.
Bij de dood van Fred Jelsma
heb ik al uitvoerig over de "Fri-
so"-bioscoop geschreven. Oor
spronkelijk was dit theater, dat
nu Tivoli heet, een R.K. kerk.
De heren Jelsma en Van Duy-
sen waren de oprichters. De
heer Visser had de "Leeuwar
der Bioscoop-Variété", waaro
ver ik ook al eens uitvoerig heb
geschreven. En de heren Kess-
ler en Zondervan namen later
alle bioscopen over onder de
naam Vereenigde Leeuwarder
Bioscopen. Naar aanleiding van
het prachtige artikel van Mr. J.
S. Bijl, waarin de heer Jaap
Kessler werd genoemd, moest
ik weer aan de bioscopen in
Leeuwarden denken.
Nog enkele namen in de adres
senlijst. De komiek-humorist IJ.
Schaaf woonde toen in de
Klanderijstraat. In Heerenveen
woonde een "odenzanger" en
"dichtend toonzetter", genaamd
Johan Schmier. D. Scheepstra
staat als musicus in de lijst en
woonde op de Wortelhaven.
Dat weet ik mij nog te herinne
ren, omdat mijn grootvader om
streeks 1922 op Eewal 82
kwam te wonen. Scheepstra
had daar niet alleen een mu-
ziekzaak, maar ook een fees
tartikelenzaak.
Voor de kermis adverteert Ho
tel-Café-Restaurant E. Verhoe
Dit is het interieur van het Hotel Restaurant Café 'Metropole' aan het Zaailand. Het stond op de
plaats van het huidige filiaal van Albert Heijn.
Het eens zo vermaarde Cabaret Grand Gala van het Duo Carels in de Korfmakersstraat.
ter "Moulin Rouge" heette. Dan
nog een advertentie van Hotel-
Restaurant-Café "Metropole",
Zaailand 80. In de advertentie
staat vermeld: Groote Concert
zaal, 22 logeerkamers, aanbe
velend C. Nienhuis Jzn. Waar
was dat? Dat zullen oudere le
zers misschien nog weten. Het
blad is uit 1911! Dan worden
voor de kermis damesorkesten
gevraagd. Onlangs zag men op
de televisie een prachtige re
portage van deze damesorkes
ten. Gebroeders Bouritius uit
Harlingen zijn suikerfabrikanten
en leveren 1e kwaliteit nougat
tegen zeer lage prijzen.
Vreemd is dat het vroegere cir
cus van Wilke als adres Leeu
warden vermeldt. Hadden zij
hier soms dat jaar hun winter
kwartier opgeslagen?
Het duo Carels woont dan nog
niet in Leeuwarden. Het adver
teerde in 1911 als volgt: Zestig
Gulden boete of 60 dagen, enz.
enz. voor degene, die durft te
beweren dat Duo Carels, 2e
Jan van der Heijdenstraat 16 in
Amsterdam niet in staat is door
hun uitgebreid repertoire een
geheelen avond te bezetten! Zij
woonden toen nog niet in het
Maria Annastraatje, en later in
de Korfmakersstraat. Dat moet
tussen 1920 en 1929 geweest
zijn.
Dan is er nog een kermisex
ploitantenvereniging "Ons Be
lang", die ook leden en dona
teurs kent. Als donateurs
worden de volgende Leeuwar
der zakenmensen genoemd: M.
Bekkema, café, J. S. Bouw
man, drukkerij, Kelders; Firma
Cohen, grossier in galante
rieën; J. G. Peereboom, gros
sier in bieren en limonades,
Baljeestraat; Anton Jordan,
Café "het Centrum", Gedempte
Polle in Sneek (de compagnon
van Jacques Ensing!); Firma M.
Schotsman, grossier in galante
rieën en aardewerk (dat was
het pand op de Nieuweburen,
waar sedert 1932 Talamini in
zit); Joh. Schut, breikokerij in
de Bleekerstraat nr. 8a; Mintsje
Ferwerda op de Weaze; M. de
Jong, café in de Oude Doeles-
teeg; natuurlijk Cabaret Paar-
dekam op de Weaze; P. Ro-
sema, café "Blauwhuis"; A. van
der Woude, café Ruiterskwar-
tier/hoek Lombardsteeg en nog
een S. Schaaf, café op de
Nieuweburen. Enkele zaken
bestaan nog, maar dan in een
andere vorm en natuurlijk met
nieuwe eigenaars.
REUZE ADVERTENTIES
Wat ook opvalt zijn de reuze-
advertenties van de eerste film
verhuurkantoren, die met "Ki-
nematographen" adverteren.
Dan de vele paradetenten, die
de Leeuwarder Kermis bezoe
ken. Namen als Mullens, Se-
rierse, Boltini, komt men dan al
tegen.
De grootste artisten deden toen
met reizende paradetenten
Leeuwarden aan. De familie
Davids, Nieuwenhuyzen,
Speenhoff, zij allen bezochten
de kleine provinciestad Leeu
warden. Vandaag de dag kan
men met watten in de oren
naar popmuziek luisteren of
niet luisteren. Als je mij vraagt:
de room is er af! Surrogaat is
nooit echt!
Historisch Variété Archief
Leeuwarden
Ritsko van Vliet senior
llllllll'
'lllllll'
r'lll
ALS JE VAN ELKAAR HOUDT
SCHRANS 88-8932 NH LEEUWARDEN
j&éeutépod,fruMtotie
Leeuwarden, Uranusweg 16, Telefoon 058-884243
HENNIE
POSTMA
Autoreclame
