LEEWADDERS,
WAAR IS DIT?
JONGENS SPEELDEN
MET GRANATEN
UIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
'T KLEINE KRANTSJE
TWEE DODELIJKE SLACHTOFFERS
DRAMA IN BEVRIJDINGSDAGEN
STADSNIEUWS
VANVROEGER
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 19
In ons jubileumnummer schreven wij over "een vergeten
tragedie uit de bevrijdingstijd": het droeve geval van een
twintigjarig meisje, dat vlak na de bevrijding van ons land
door een ontploffende granaat om het leven kwam. Het
slachtoffer, de dochter van een N.S.B. gezin uit de Jacob
Binckesstraat, zou tijdens de arrestatie van het gezin door
de N.B.S. dodelijk zijn gewond, toen er een in het huis
gesmeten handgranaat ontplofte.
Een geheel andere lezing sprak van een explosie van een
projectiel in een autobus met munitie, die de Duitsers had
den achtergelaten in de Van Cronenburghstraat - volgens
deze versie was het kind bij die ontploffing dodelijk gewond.
Deze laatste lezing is nu geble
ken niet juist te zijn: de pas
twintig jaar geworden Jeltje van
der V. heeft met de explosie in
of bij de Van Cronenburgh
straat niets van doen gehad.
Maar die ontploffing heeft wel
degelijk plaatsgevonden en wel
met het gruwelijke gevolg, dat
daarbij twee Leeuwarder jonge
tjes het leven verloren.
Het drama voltrok zich op de
17e april 1945, twee dagen na
dat Leeuwarden was bevrijd.
Duitse militairen hadden bij de
garage van Statema in de Wij-
brand de Geeststraat een auto
bus met munitie achtergelaten.
Kinderen uit de buurt betraden
de openstaande bus en ontdek
ten er onder andere kisten met
handgranaten. Meisjes uit de
Oosterbuurt moeten nog, voor
ze hard wegliepen, verschillen
de jongens gewaarschuwd heb
ben: "gevaarlijk spul, niet aan
komen!"
Maar twee jongens, Anne Bu-
walda, de zoon van een agent
van politie van het Mojenpad,
11 jaar oud, en Jan Romkema,
de zoon van een grossier in
suikerwerken van het Zuidvliet,
10 jaar oud, sloegen die waar
schuwing kennelijk in de wind
en gingen er beiden met een
handgranaat vandoor.
Zij liepen er mee naar de Cor-
nelis Frederikstraat, waar Anne
Buwalda ter hoogte van de
kruidenierswinkel van Poorten-
ga waarschijnlijk aan het pro
jectiel is gaan prutsen. Hij moet
de pen er hebben uitgetrokken
met het gevolg, dat de granaat
met een daverende knal ont
plofte. Splinters van de granaat
troffen de arme jongen in het
hart, maar hij werd niet op slag
gedood. Onder het angstige uit
roepen van "ik ga dood, ik ga
dood" rende hij nog door een
poortje achter de huizen van de
Van Cronenburghstraat, waar
hij even later levenloos werd
opgenomen.
Zijn vriendje, Jan Romkema,
die op het moment van de ex
plosie een meter of zes van
Anne verwijderd was, werd aan
het hoofd getroffen en hij was
wel direct dood. De huisarts
dokter Kloos, die toevallig juist
de plek des onheils passeerde,
kon geen enkele hulp meer
verlenen.
Grote schade werd er aan de
kruidenierswinkel van Poorten-
ga aangericht, maar twee klei
ne kinderen van het echtpaar
Poortenga, die buiten speelden,
kwamen als door een wonder
met de schrik vrij.
De beide jonge slachtoffers,
leerlingetjes van de Groen van
Prinstererschool, werden op de
begraafplaats in Huizum begra
ven. Zowel het gezin van Bu
walda als dat van Romkema
emigreerde later naar Amerika.
Er is in de enerverende bevrij
dingsdagen van '45 zoveel in
Leeuwarden gebeurd, dat een
gruwelijk drama als dit in de
Cornelis Frederikstraat zich kon
voltrekken, zonder dat het een
algemene bekendheid kreeg.
Wij hadden er zelf tot voor een
paar dagen in ieder geval nog
nooit van gehoord
Dit is de nieuwe opgave voor onze fotoprijsvraag "Leewadders
waar is dit?" Oplossingen, uitsluitend schriftelijk, binnen veertien
dagen naar de redactie van 't Kleine Krantsje, Vredeman de Vries-
straat 1,8921 BP Leeuwarden. Uitslag over vier weken.
Onder de abonnees, die ons het juiste antwoord geven, verloten
wij een exemplaar van het boekje "Leeuwarden - ach ja, zo was
hetmet zestien zeer fraaie foto's van de stad uit een lang
vervlogen tijd.
MINDER STRAATMUZIEK IN
KERMISWEEK
Met de achteruitgang in om
vang van de kermis, nemen
ook de bijverschijnselen af. Het
vorig jaar zat reeds de klad in
de "muziekjes" en dit jaar zijn
er zeker niet meer. Aan vijf or
kestjes, een even groot aantal
accordeonbespelers, twee vio
listen en twee mondorgelbe
spelers is er voor de kermis-
week een vergunning uitgereikt.
Geen wonder dat gisteren op
de binnenplaats van het politie
bureau het proefspelen gauw
achter de rug was. Vroeger
vergde dat vrijwel een gehele
dag en ook de volgende dagen
meldden zich steeds nog nieu
we klanten aan. Toen speelden
verschillende pierementen in de
stad. Nu is er geen enkel
gastdraaiorgel en dat zal niet
zijn omdat Leeuwarden haar ei
gen stadsorgel heeft. De tijden
veranderen: een straatmuzikant
komt niet gemakkelijk meer aan
de kost, omdat het leven duur
is en het publiek minder vrijge
vig is geworden. Dat laatste
ook al omdat het leven duur is,
doch in niet mindere mate
doordat vrijwel een ieder mu
ziek in huis heeft door radio.
De behoefte is kleiner gewor
den.... (1952).
We hebben het al eens vaker geconstateerd: op veel prentbriefkaarten uit Grootmoeders Ansichtenalbum komen in de
aanduidingen van het gefotografeerde onjuistheden voor. De uitgevers van de kaarten zijn blijkbaar niet altijd even
accuraat aan het werk geweest en dat moeten we niet alleen zeggen van uitgevers van buiten Leeuwarden - ook die uit
de stad zelf sloegen dikwijls een plank mis, wanneer het er om ging aan te geven, wat er precies was gefotografeerd. Ook
dit is daar weer een voorbeeld van: Westerplantage staat er op deze kaart. Maar dit is de Westerplantage niet - het
weelderige geboomte links hoorde bij de Noorderplantage en het eenzame huisje rechts stond in de Boterhoek. De kaart is
lang geleden door een P. Pasma, samen en in vereniging met Kees, Paulus en Meindert, verstuurd aan een Mejuffrouw E.
S. G. Neumann in Soestdijk. Zouden wij van een van hen nog eens iets te horen krijgen
