'T KLEINE KEANTSJE
UIT DE BEGINJAREN
VAN DE STOOMRADIO
RAAR AVONTUUR
MEISKES COHEN
HfllflNE
HOTEL „SPOORZICHT'
LEEUWARDEN
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN pagina 6
ET SON ORCH
x-;.1
ÖWfefe
oUanpjrtKf
Aan het eind van zijn artikel
"Hallo, hier Hilversum" in 't
Kleine Krantsje van mei 1985
schreef de heer W. H. Kuipers:
"Hoeveel herinneringen maak
ik los met dit verhaaltje over de
goede oude stoomradio?"
Wel, in een nummer daarna
haakte mijn vriend en vroegere
klasgenoot van de GHBS-HHS
in Leeuwarden, de heer A.
Reitsma hierop al in en ik wil
nu, als zeventigplusser, gaar
ne het mijne er aan toevoe
gen.
Ik herinner me nog goed in de
jaren twintig voor het eerst bij
een plaatselijke handelaar ken
nis te hebben gemaakt met het
wonder radio. Met één schelp
van een koptelefoon tegen het
oor gedrukt ving je dan wat ge
luiden op. Al spoedig kwamen
in ons dorp de eerste radio's.
Veelal schafte men voor de
ontvangst een hoge antenne
aan, zelfs wel met drie evenwij
dige draden.
Toen ik voor het einddiploma
GHBS-HHS te Leeuwarden
slaagde kregen wij radio. Voor
ons, wonend in een klein dorp
met weinig uitgaansmogelijkhe
den was radio een openbaring:
de hele wereld ging voor je
open. De FM kwaliteit van nu
was er toen nog niet, maar
daar stond tegenover dat men
op de midden- en lange golf
heel wat zenders kon beluiste
ren.
VEELKEUS
Ik bezit nog twee Radiobodes
van de jaren dertig en daarin
werd, behalve de programma's
van de binnenlandse zenders
een uitvoerig overzicht met pro
gramma's van buitenlandse
zenders gepubliceerd. Men kon
afstemmen op: Brussel
(Vlaams en Frans), Kalund-
borg, Berlijn, Breslau, Frankfurt,
Kassei, Hamburg, Heilsberg,
Een van de artisten, die voor
de oorlog voor de radio te be
luisteren waren: Louis Davids,
de vermaarde cabaretier.
Koningsbergen, Köningswuster-
hausen, Langenberg, Münster,
Keulen, Aken, Leipzig, Dres
den, Mühlacker, Freiburg, Mün-
chen, Neurenberg, Kaiserslau-
tem, Augsburg, Daventry,
Londen Regional, Londen Na
tional, Midland Regional, North
Regional, Parijs Eifel en Parijs-
Radio, Straatsburg, Toulouse,
Budapest, Milaan, Turijn, Ge
nua, Rome, Oslo, Wenen, Ka
towice, Warschau, Barcelona of
Bratislava. Wat hebben we wel
genoten van de volksmuziek
die door deze laatstgenoemde
zender werd uitgezonden.
ZENDTIJDBESLUIT
Wat het binnenland betreft:
aanvankelijk was er de HDO,
de Hilversumse draadloze om
roep, later kwamen de omroep
verenigingen die gefinancierd
werden door vrijwillige bijdra
gen. Dit werd mogelijk door het
zogenaamde Zendtijdbesluit
van minister Reymer. De
AVRO verzette zich er heftig
tegen met een handtekeningen-
aktie van 400.000 luistervinken
en een demonstratie van ruim
100.000 betogers op Houtrust,
maar tevergeefs.
De radio heeft veel bijgedragen
tot de ontwikkeling en verstrooi
ing van de mens. Men kon, al
was het dan niet zichtbaar,
kennis maken met toneel, ca
baret, revue, muziek en zang,
sport cursussen, reportages
enz.
Bekenden van het hoorspel wa
ren Willem van Capelie, die
eens het stuk 'Brand in de Jon-
gejan' in z'n eentje speelde. Hij
kon op virtuoze wijze zijn stem
veranderen. Iemand die dat
ook kon was Wam Heskes,
alias Koos Koen. In zijn schets
'Het bruiloftsdiner' beeldde hij
verschillende personen uit (o.a.
juffrouw de Bonk). Hij heeft dat
visueel ook een keer in variété
Faveur gedaan en op tournees.
Verder de Paul Vlaanderen se
rie (Jan van Ees en Eva Jan
sen) met stukken van Francis-
ca Durbridge.
Wat muziek betreft hadden de
omroepverenigingen hun eigen
orkesten en daarnaast nog an
dere. Bekende namen waren
Nico Treep, Hugo de Groot en
als orkesten noem ik Marek
Weber, Dajos Bela, Wiener Bo
hème Orkest, Paul Goldwin,
Kovacs Lajos, de Flierefluiters,
Accordeola, Avro Musette Or
kest, The Ramblers, Malando.
Met het cabaret kon men met
name kennismaken door de uit
zendingen in de zomer van het
Kurhaus Cabaret waar o.m. op
traden: Louis Davids, Lou
Bandy, Josefine Baker, Maurice
Chevalier. Verder traden gere
geld zangers en zangeressen
van naam op zoals Helèna
Cals, Tino Rossi, Marcel Wi-
trich, Herbert Ernst Groh, Lu-
cienne Boyer, Joseph Schmidt,
Richard Crooks, en Richard
Tauber, en vergastten Joh. de
Jong en Pierre Palla ons met
orgelspel.
NAZI-INVLOED
Toen de nazi-invloed in Duits
land toenam weken Duitse ca
baretiers uit naar Nederland en
traden zij of alleen of in groeps
verband op, zoals Leo Fuld, Jo
sef Baar en kwam het Nelson
cabaret naar ons land.
Toen er nog geen t.v. was wil
de men de artiesten die men
geregeld voor de radio hoorde,
gaarne zien en zo ontstonden
de propaganda-omroeptour-
nees.
Wordt nu een show of revue
pas op de t.v. uitgezonden na
afloop van het speelseizoen, in
die tijd zond men de complete
revue uit nog tijdens dit sei
zoen. Zo kon men kennis ma
ken met de Bouwmeesterrevue
en de Lou Bandy revue.
Elke week traden verschillende
artiesten op in de Bonte Dins-
dagavondtrein. Een van hen
was Louis Davids, die vaak last
van zijn keel had. Om die re
den moest hij eens plotseling
afzeggen en om de tijd te vul
len werden Willy Walden en
Piet Muyselaar gevraagd voor
een schetsje als verklede da
mes. Dit sloeg die avond ge
weldig in en is later hun han
delsmerk geworden als de
dames Snip en Snap.
Het was echter niet alleen ver
strooiing; ook klassieke muziek
viel geregeld te- beluisteren
door de uitzendingen van con
certen van het Concertgebouw
Orkest onder leiding van Wil
lem Mengelberg.
Knip, naai- en kookcursussen
werden gegeven en taalcursus
sen door Fred Fry en James
Brotherhood. Dan had men nog
het wekelijkse filmpraatje door
Jordaan en de boekbespreking
door P. H. Ritterjr.
Ook de sport kwam ruim aan
bod en één van de bekendste
reporters uit die tijd was wel
Han Hollander, met name ten
gevolge van de onnavolgbare
wijze waarop hij de interland
voetbalwedstrijden versloeg.
Vrijheid van uitzending bestond
er toen nog niet en het kwam
geregeld voor dat een program
ma of gedeelte ervan niet
mocht worden uitgezonden om
dat de Omroep Controle Com
missie er bezwaar tegen maak
te. Dit geschiedde nog al eens
met de ontboezemingen van
Teun de Klepperman, gespeeld
doorVan Capelie.
Populair waren toen ook de
creaties van Ome Keesje en de
beantwoording van door kinde
ren gestelde vragen aan 'Oom
Henk' op woensdagmiddagen.
Mantgum W. Goinga
Van de vele kinderen van de
schoenpoetser Samuel Cohen,
die in het oude Leeuwarden
zijn klanten vond bij het spoor
station, zijn de tweelingzusters
Roosje en Betje het meest be
kend geworden. De herinnering
aan deze twee leeft tot in leng
te van jaren voort in het monu
mentje, dat bij de Hollanderdijk
is opgericht.
De dames hadden nog een jon
gere zuster, die Leentje heette.
Deze Leentje heeft eens, sa
men met Roosje, in het middel
punt van de publieke belang
stelling gestaan - er is toen
wat afgelachen in onze goede
stad om wat zij hadden be
leefd.
Dat gebeurde toen zij nog jon
ge meisjes waren en toen zij,
slapend in het ouderlijk huis
aan de Speelmanstraat werden
opgeschrikt door glasgerinkel
en andere uiterst verdachte ge
luiden. Inbrekers? Moorde
naars?
Door een panische schrik be
vangen vlogen de beide meis
jes naar de zolderverdieping,
wurmden zich daar door een
dakraam en vluchtten naar het
dak. Daar trachtten zij met er
barmelijke angstkreten de aan
dacht te trekken van omwonen
den en toen dat inderdaad
lukte konden zij via het dak
raam van een buurman weer
veilig beneden komen.
Toen ging het, nog steeds in
nachtgewaad, naar het politie
bureau aan het Hofplein, waar
een paar stevige politiemannen
onmiddellijk besloten ter plaat
se poolshoogte te nemen.
Spoorslags begaven zij zich
dus naar het huis in de Speel
manstraat, forceerden de voor
deur en.ontdekten meteen
de oorzaak van alle ellende.
Het bleek de poes te zijn, die
een vogelkooitje omver had ge
trokken en vervolgens de kana
riepiet naar binnen had ge
werkt.
Met deze droeve wetenschap
keerden Roosje en Leentje Co-
hen even later naar huis terug.
Maar heel Leeuwarden lachte
zich daarna kapot - het inci
dent met de dochters van
schoenpoetser Cohen werd het
gesprekvandedag!
Vanaf ZATERDAG 11UU 19
Ym4~4%
Soiree van 8-12
Als 'Malando' - zo heeft heel Nederland hem gekend, de Rotter
damse jongen Arie Maasland. Tientallen jaren was hij een succes-
volle orkestleider - de melodieuze klanken van zijn accordeonspel
klinken nog altijd door in deze tijd. Waar Malando als orkestleider
zijn debuut heeft gemaakt? Bij ons in Leeuwarden! Het was in
1939, dat hij zich met een eigen orkest aan het publiek presen
teerde in de befaamde dancing van Sipke Castelein aan het Zui
derplein. In juli van dat jaar kwam hij daar voorde derde keer.
Het orkest van Malando trad toen op zaterdag op met een soiree
en op zondag met een matinee en een soiree.
"Je had daar als muzikant op vrijdag vrij," herinnerde Malando
zich, toen hij in 1979 afscheid nam. "Dat was een weelde in die
tijd. Het zat hem in de vrijdagse veemarkt. Die boeren, die op
vrijdag met een dikke portemonnaie in Spoorzicht aanlegden met
de mest aan hun klompen en met het stro aan hun broek, hadden
wel wat anders aan de kop dan muziek. Vandaar.
