FERHAALTSJES FERTELE
STA TES EN STINZEN
LEEWADDER HERINNERINGEN
SCHOONHEID DIE VERLOREN GING
pagina 11
Ferhaaltsjes fertelle, fooral met
ut skreven woord, hèt altyd un
grote rol in myn leven speuld.
Op'e lagere skool al lei ik altyd
in un 'edele wedkamp' met
Sjoerd Ellens, wie ut mooiste
opstel skrieve kon. En un HBS-
opstel is in'e onderdukerstyd
uutgroeid tot een ferhaal in fele
afleveringen over Zeilend
zwerven in Friesland" an un
paar leuke nichtjes in ut Suden.
Ik kreeg selfs us un tillegram
toen un aflevering 'ofer tyd'
was.
Ut taalgefoel hèt my oek altyd
weer an un foldoende op de
freemde talen holpen. As ik,
omdat ik de onregelmatige
werkwoorden niet uut ut hoofd
leerd had, of de voornaam
woorden die de derde naamval
beheerse in ut duuts niet ken
de, op un onfoldoende stond,
redde de fertaling my. Nonsens
skrieve ging teugen myn taallo-
gica in. We hè us un proefferta-
ling uut ut Frans had: 'Les Au-
berges de jeunesse en France'
(de jeugdherbergen in Frank
rijk). Myn achterbuurman had
de titel om te beginnen al se
rieus fertaald met: 'de jonge
varkentjes van Frankrijk' en se
daarna met de vloerkleedjes
in de nachtkastjes' krupe laten
en 'droge worst uit de waterput'
hale laten en meer fan sokke
waansin. Nou dat kon ik nou
niet uut men pen krije, al kende
ik ut Franse woord oek niet.
Nuchter nadenkende ofer 'wat
kan daar bedoeld wese' leferde
my meestal genoeg op foor un
foldoende op ut rapport.
JOURNALIST
Ik wou as kien gin fliegenier of
sukowat wurde, mar 'journalist'.
Die fertellust sal wel erfeluk
wese. Fan myn pake, sturfen in
1900, wurdt ferteld dat as de
mannen die in Warga de ge
sprekken op de brug (oek daar
doen se dat) foerden, hun fer-
feelden, se één fan syn kien-
ders om pake stuurden en as
ie dan kwam, dat de lachsal
vo's al gauw ofer ut dorp klon
ken.
Journalist bin ik niet wurden
(en wel in de luchtvaart terecht
komen). In de journalistiek hè
ik ut nooit ferder brocht as
mede-uutgefer en -redakteur
fan un clandestien (dank de
Roos) berichtenbladsje in'e f
laatste oorlogsjaren. Oek in die
benarde tyd was de humor niet
helemaal uutsturfen. Buurfrou
beklaagde hur is un keer dat
hur onderdoken manlief, in'e
ofertuging dat de oorlog hast
aflopen was, te feul op'e straat
kwam. Se wreef buurman un
paar dagen later triomfanteluk
un artikeltsje in'e clandestiene
krant onder'e neus, waarin on-
derdukers ernstig waarschuwd
wurden om in't sicht fan'e be-
frijding gin onnodige risico's te
lopen en binnen te blyfen;
'Siest nou wel?' Se hèt nooit
weten dat se self ut idee foor ut
artikel leferd had.
Ik hè toen oek, na ut opduken
in april 1945, krekt un 'wereld
primeur' mist. Ik had in myn do-
cumentaasjemateriaal un knip
sel uut '38/'39 ofer un plan fan
de skoonseun fan madamme
Curie om midden in de Sahara
un proef te doen met ut split
sen fan atoomkernen. Dat wur
de aflast fanwege de angst foor
un kettingreaksjie. Ik had un ar
tikel daarofer op priemen staan
onder de titel fan 'Community-
springing', toen de bom op Hi-
rosjima fiel. Ik hè my faak af-
vraagd, wat ur gebeurd wese
suu as ik ut stuk un maand eer
der skreven had. Alle geheime
diensten achter my an? "Der
skrieft iemand in un obskuur
bladsje ofer ut 'best bewaarde
geheim ter wereld'!"
Un brief die ik us skreven hè
an un meiske, hèt my myn hele
leven plaagd (nou ja, un bitsje).
Ik was onderdoken en skreef
fan uut - myn onderduukadres
un flammende liefdesbrief an
myn toenmalig friendintsje. La
ter raakte ut uut tussen ons,
maar sonder rusie, hoor, en
sonder dat die brief daar un rol
bij speulde. Un hele tyd later,
ut was na de befrijding, kuierde
ik in'e stad met un ander meis
ke -waar ik intussen al meer
dan 40 jaar met troud bin- en
we kwamen de ontfangster fan
de brief teugen. Ik sei fanself
friendelijk dag (we hadden gin
rusie had nou?). Nieuwskierug
as frouen binne (wat fijn dat
mannen daar gin last fan hew-
we, nou?), wuu Ynskje wete
wie dat was. Toen ik dat uutlei,
sei se tot myn ferrassing: "O,
dat is dat meiske waarstou die
mooie brief anskreven heste!"
Wat bleek: die brief had de ont
fangster toen so mooi fonnen
dat alle meiskes op'e afdeling
fan de Algemene Friese die
lese mochten. En daar sat nou
oek net un nicht fan myn latere
frou bij, die hur dat herinnerde
toen Ynske met Berend opset-
ten kwam; so doende. Ik had in
die brief un profaan gebruuk
maakt fan de bybeltekst, 1 Cor.
13: 'als ik de liefde niet had,
was ik niet meer als een gal
mende gong, of een rinkelende
bel..' Nou nog kan die tekst niet
an'e orde komme in'e kerk of
waar dan oek, of ik sien myn
frou stiekum 'glimkjen' en ik
weet waar se an denkt.
Un geweldige slag foor myn
stijl is wurden dat ik in un amb-
teluke loopbaan terecht kwam.
Ut is un sware stryd om in
ambteluke stukken un bitsje
losheid fan stijl te bewaren. Se-
ker solang je nog niet boven an
de ladder stane; dan is er altyd
wel één die un mooi stijlbloem-
ke er weer uut plukt, foordat de
brief 'te bestemder plaatse is.
En op den duur skrieve je dan
automatisch: 'er wordt constant
en met voortvarendheid aan
gewerkt', as je bedoele: 'dat
kan nog wel even dure, want
we hewwe nog un hele hoop
andere dingen te doen'; of: 'op
nieuw hebben we de grootst
mogelijke zorg en aandacht
aan uw probleem besteed', in
plaats van: 'meens, skei uut
met seuren: ik hè je toch al fer
teld hoe ut in mekaar sit'.
Maar oek a'je tot un posysje
opklimme, waarin je faak de
'eindredaksje hewwe, krije' je
teleurstellingen Ik probeerde
faak wat humor in de werksitu-
asie te brengen. So stuurde ik
wel berichten an'e directiefer-
gadering fan de dienst waar ik
werkte, met un kop waar un
spotprent in verwerkt was. Dat
stelde un moeke foor die onge
duldig ston te wachten naast
hur seuntje fan un jaar of twee,
die op'e pot sat, met ut onder-
skrift: 'Het is met jou als met de
directievergaderingen van Pa;
een heleboel drukte, maar er
komt niets uit! [Much ado about
nothing]" Ginéén wurde kwaad,
ginéén moest der om lache!
Een andere keer stuurde ik bij
un nota ofer communikaasje un
spotprentsje met, waarop twee
indianen met un deken boven
un vuurtsje rooksignalen maak
ten, met ut onderskrift: 'Het hui
dige niveau van onze commu
nicatie'. Oek gin enkele
reaksie!
UN PRENTSJE
Pas toen ik boven un medede
ling an ut personeel un prentsje
sette fan un man die in un fer-
gadering met de vuust op tafel
slaat en roept: 'Ik ben natuurlijk
wel even toevallig nog altijd de
directeur!', kwam er beweging.
Een kwasi-serieuse nota, waar
in de skriever stelde dat ie naar
syn seggen ferheugd lesen
had, dat ik self oek wel insag
dat ut toefal toch wel un grote
rol speulde bij myn directeur
schap en vroeg of ie eruut op-
make mocht dat ut end erfan in
sicht was, omdat ik ofer 'nog'
sprak.
Ut sal na de 1000-en ambtelu
ke brieven, nota's en rapporten,
die ik in 45 jaar skreven hè nog
un hele toer wurde, mar ik
hoop nou ik met pensioen bin
weer wat fan de oude kletsflair
terug te winnen.
Berend van der Veen
Den Haag
tel. 070-3 6313 37
Hantumhuizen: Peyma State
Swichum: Aytta of Buckema State
