DEUR UT OOG VAN DE NAALD
UIT GROOTMOEDERS ANSICHTENALBUM
'T KLEINE KRAHTSJE
DROEVIG
VERHAAL
LEEW.ADDER HERINNERINGEN
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina '11-
Eigenluk hè ik un hekel an ster
ke ferhalen uut 'e oorlog. As of
ut alleen maar spannend was!
Nee, we wisten fan feul narig
heid en fermoeden en freesden
nog feul meer. Maar ut leven
draait deur! Je wapende je
geesteluk en lachte en maakte
grappen oek in 'e meest bizarre
situaties. As ik nou un heel
sterk maar waar ferhaal uut 'e
oorlog fertel, dan is dat niet un
'goeie ouwe tyd' ferhaal; ut was
un ferskrikkeluke tyd! Maar dit
must an 'e fergétulheid ontrukt
wurde!
Ut mut foorjaar '44 weest hew-
we. Stalingrad was al weest; er
mogt niet meer daansd wurde,
en ik was al een tydsje onder
doken. Je wenne an alles, so-
dat, onderdoken of niet, der
nog wel us un kuieringkje
maakt wurde, fooral op skemer-
afond. (Asof dat helpe suu!).
Wij, myn kammeraed Jan en ik,
liepen in dat foorjaar '44 ofer ut
Skavernek, toen Jan in 'e buurt
fan de 'Moulin Rouge' (op 'e
hoek fan ut Skavernek en de
Singel) sei: 'Salle we un potsje
bier drinke?' Ik sei fan 'ja' en
we stapten de Rooie Molen
binnen.
TOEFAL
Nou wuu ut toefal dat op ut mo
ment dat we naar de deur toe
stevenden er un kennis foorbij
kwam die wist dat ik gin papie
ren (Ausweis en dergelijke)
had. Hij sal misskien wel dacht
hewwe dat ut un stomme
streek fan my was (Jan had
wel papieren), maar dat ik ut
self maar wete moest.
Ut was fol in 'e Molen, hast alle
tafeltsjes waren beset: er
speulde un 'life' bandsje. We
fonden nog un tafeltsje en be
stelden elk un potsje bier. Dat
stond krekt foor onse neus,
toen die kennis fan so straks
opgewonden bij ons tafeltsje
kwam: 'Dou must sien dast hier
weg komst, want de Feldgen-
darmerie gaat alle café's langs
om de papieren te controleren.'
Dat was toen dreiging genoeg
om my niet talme te laten. Ik
ston op en liep meteen naar de
deur, maar ik was nog niet hal
verwege toen er twee man fan
'e Feldgenarmerie deur de deur
draaiden.
GIN PANIEK
'Nou gin paniek, Berend', dacht
ik en liep wat skeef tussen de
tafeltsjes deur bij de uutgang
en de Duutsers weg asof ik de
WC socht. 'Misskien is er un
achteruutgang', dacht ik, wilens
ik my self liep uut te skellen,
dat ik so stom weest was. Ach
ter myn rug riepen de gendar
men: 'Musik aus!' en ut wurde
stil. Op dat moment was ik so-
wat op 'e hoogte fan ut podium.
In ut orkestje sat oek un accor
deonist/pianist, die toen krekt
syn accordeon bespeulde en
foor syn piano, sowat foor op ut
podium ston.
Hij hadde deur wat er met mij
an'e hand was en sei uut syn
mondhoek: 'Gaan achter de
piano sitt'n.' Eigenluk sonder
nadenken gooide ik myn regen
jas uut, stapte op ut podium
(an 'e sydkant) en ging achter
de piano sitten. Die ston met
de achterkant naar ut publyk,
sodat fan uut de saai alleen
myn hoofd te sien was. Dat
was maar goed oek, want ut
orkestje was uutrust met un
rood jaske en un blauwe broek
en die had ik fanself niet an. Ik
probeerde un onferstoorbaar
gesicht te trekken en bladerde
wat in myn 'partituur'.
Intussen liepen de gendarmes
met ut gefreesde bordsje 'Feld-
gendarmerie' rinkelend foor 'e
burst fan ut ene tafeltsje naar
ut andere: 'Ausweis, bitte!' Se
waren nou sowat bij ut tafeltsje
waar Jan en onse kennis, nou
achter myn bier, an saten. Jan
sat dudeluk met gewetenswroe
ging; hij had seid: 'Salle we un
potsje bier drinke?' Dat ik self
wyser wese mutten had, sprak
urn op dat moment nog niet so
erg an. 'Wat mut ik straks
thuus fertelle?' houdde urn
meerbesig.
Se waren nou an ut podium
toe; suuden se de musyk oek
naar de papieren frage? Dan
was alles ferloren! Dan sitte je
wel 'efen' te switten Maar
nee, se liepen foor ut podium
langs en gingen an 'e ander
kant fan 'e saai al kontrolerend
weer terug.
EEUWIGHEID
Na wat mij un eeuwigheid leek,
waren se klaar, salueerden met
hakkegeklak bij de uutgang en
gingen de deur uut. Toen ik
met un diepe sucht fan opluch
ting fan ut podium stapte, kla
terde er un onferwachts ap
plaus op in de saai die
kenneluk deze 'act foor één
heer' met feul genoegen ga
deslagen hadde! Nou was ut al
nuver genoeg dat de saai alles
sien hadde, maar deze saai
was foor bijna de helft fuld met
Duutse soldaten, die grinne-
kend saten te klappen! Ik socht
na un lichte buuging myn stoel
op en wuu nou myn bier einde-
luk us opdrinke. Dat was meer
bravour dan dat ik daar nog
so'n sin an had. Maar ut stuk
was nog niet uut!
Ik had nog maar nauweluks un
sluk nomen, toen was daar de
kelner. 'Ik suu nou maar gauw
weg gaan, jonge. Der sit één
fan 'e Grüne polizei in 'e saai,
die oek alles sien hèt! Ut meis-
ke dat bij urn is hèt urn stil hou
den deur te seggen dat se niet
meer met urn wuu as ie dij fer-
rade! Maar ik weet niet of se
hem in bedwang houe ken'. Ik
hè myn bier toen maar staan
laten en bin gauw de deur uut
struund.
(Of ut nou die skrik weest hèt,
al die gefaren om un pot bier,
maar ik bin nou al meer dan 40
jaar geheelonthouder. Grapke,
ik bin later onthouder wurden,
maar toch niet deur dizze
skrik).
NOOIT WETEN
Ik hè nooit weten wie dat meis-
ke was, die misskien wel myn
leven red het. Jammer, mis
skien had ik hur in april '45 wel
un selfde soort dienst bewyse
kennen. Je siene mar weer:
oordelen bin makkeluk te ge
ven, maar de werkelukheid is
faak feul genuanceerder. Alle
"Hee, grote meneer, kanne
je niet sien waar je lope?"
Duutsers ferkeerd? Maar ut ge
drag fan die lachende en klap
pende soldaten dan, toen ik
hun gendarmes deur de fingers
glipte? En: Moffehoeren alleen
maar grote krengen? En dit
meiskedan?
Bij mij wurde toen de basis leid
foor myn blyvende overtuuging
dat elk kollektief oordeel tot dis-
criminaesje leidde mut! Mensen
kanne, soms tydeluk, slecht
wese. Hele folken, rassen, of
wat foor groepen oek, nooit!
Berend v.d. Veen Den Haag
Tel. 070-3631337
Dat moet toch ook wel wat zijn
geweest, nu een kleine hon
derd jaar geleden, met die
broer en zus uit Bergumerhei-
de! Die kregen op een kwaaie
dag van hun liefhebbende ou
ders zomaar de opdracht met
een klein praampje de wijde
wereld in te gaan "om hun for
tuin te zoeken".
En dat probeerden zij dan ook:
veertien dagen lang zwierven
zij met hun zes tons vaartuigje
over de Friese wateren, tot ze
in de buurt van Dronrijp beland
den. Toen konden zij het, dag
en nacht, niet meer uithouden
in de open praam, ook al niet,
omdat ze zowat stierven van
de honger.
Zo besloten, ten einde raad,
Mina Venema, twintig jaar oud
en haar broertje Tjitse Venema,
twaalf jaar oud, op de vijftiende
juli 1897 voor hulp aan te klop
pen bij het politiebureau in
Leeuwarden.
Hier vertelden zij hun bizarre
ervaringen en vroegen zij de
politie hun ouders op te sporen
- waar die intussen waren ge
bleven wisten ze niet.
Maar helaas.die ouders ver
toefden op dat moment niet in
de gemeente Leeuwarden en
daarom werden ze maar weer
teruggezonden naar hun praam
bij Dronrijp. Gelukkig wel, nadat
zij van enig voedsel waren
voorzien, maar dat was dan
ook het enige positieve in dit
droeve verhaal.
Hoe het verder is gegaan, met
die beklagenswaardige Mina en
Tjitse? We weten het niet,
maar wie weet, wordt ons dat
ooit nog eens door nazaten
verteld.
Aan de Amsterdamse uitgever J. Sleding danken wij deze prentbriefkaart van de Peperstraat, die in de dertiger jaren, kort
na het verbreden van deze doorgang tussen de Wirdumerdijk en de Oude Oosterstraat, moet zijn gemaakt. Er is enig
fietsverkeer, maar auto's laten zich niet zien. "Gebruikt onze m" lezen we op de gevel van het pand rechts en die m zal
wel staan voor "melkproducten" - hier immers was de melkzaak van de bekende Piet van der Goot. In het pand ernaast
werden dameshoedjes verkocht, maar dat is op deze foto niet te zien. De hoedjes zijn op deze zomerdag degelijk tegen
het zonlicht beschermd. Ook alle andere winkels hebben hun zonneschermen laten zakken.
