HOE SLEYFER LAMMERS EEN
LELIJKE POETS BAKTE
N.S. B. -ers ONDER ELKAAR
pagina 9
Twee van de meest gevreesde figuren in de donkere dagen van de Tweede
Wereldoorlog waren onze stadgenoten Lammers en Sleyfer. Fransoos Exaverius
Lammers, taalleraar van beroep, was tolk bij de Duitse Sicherheitsdienst, Zachari-
us Sleyfer, assistent-accountant, verleende de Sicherheitsdienst eveneens, geheel
vrijwillig, hand- en spandiensten. Voor ongelukkigen, die in handen van de vijand
vielen, was de kans groot dat ze met beide heren in aanraking kwamen. Vooral zij
immers waren het, die zich met de, vaak hardhandige, verhoren bezighielden.
Daarbij ontpopte Lammers zich als een veel gevaarlijker en kwaadaardiger individu
dan Sleyfer. Zelfs is het eens voorgekomen dat ze elkaar danig in de wielen reden
met een grote ruzie als gevolg.
Deze spectaculaire onenigheid
tussen de muren van de
Dienststelle in het oude Burger
weeshuis aan het Zaailand
heeft zich vlak voor de geal
lieerde invasie in juni vieren
veertig afgespeeld.
In die dagen, het was in de
nacht van vierentwintig op vijf
entwintig mei, overviel een
commando landwachters een
boerderij bij het minuscule dorp
Lions in Baarderadeel. De be
woners van de plaats, Pieter en
Aaltje Reitsma, werden om
streeks één uur uit hun slaap
opgeschrikt door luid gebel en
gebons op de deuren.
Onmiddellijk begrepen zij dat
het Duitsers of landwachters
waren. Boer Reitsma haastte
zich dan ook naar boven om
een daar aanwezige onderdui
ker, de twintigjarige Henk Lever
uit Sneek, te waarschuwen zich
te verstoppen.
Met het openen van de voor
deur treuzelde de boer zo lang
mogelijk, opdat zijn jonge gast
zich uit de voeten maken kon.
Maar de landwachters sloegen
een ruit in en een moment later
stonden er al verscheidene ke
rels, met of zonder uniform, in
huis.
De onderduiker Henk Lever,
een telg uit een echt verzetsge-
zin, volgde- het advies van de
boer om zich te verstoppen niet
op, maar ontvluchtte in z'n on
derkleren de belegerde boerde
rij. Zo rende hij door de achter
deur, waar zich evenwel een
van de landwachters had opge
steld, de Leeuwarder Sije Enne
Koopmans, een restauranthou
der aan de Nieuwestad.
PISTOOLSCHOT
Na een waarschuwend pistool
schot keerde de vluchteling
zich om en liep in de richting
van de landwachter. Die richtte
zijn wapen toen op z'n slachtof
fer en schoot hem neer. "Ik
ben geraakt" kreunde de jonge
Lever, terwijl hij zijn hand onder
het hart hield - teruggebracht
in de boerderij verloor hij het
bewustzijn.
Bij het doorzoeken van de
boerderij vonden de overvallers
daarna een verborgen radio
toestel. Zij arresteerden de
boer, die met een auto naar
Leeuwarden werd gebracht.
Ook de aangeschoten Henk
Lever ging naar Leeuwarden;
na onderzoek door een ijlings
gewaarschuwde arts werd hij
naar een ziekenhuis vervoerd.
Zo kwam boer Pieter Reitsma
in Leeuwarden in het Huis van
Bewaring terecht om door Lam
mers verhoord te worden. En
die moet, om de een of andere
reden, verondersteld hebben
dat hij een grote vangst had
gedaan - hij zal hechte banden
hebben vermoed tussen Reit
sma en de illegaliteit.
Terwijl Pieter Reitsma pas ge
vangen zat deed zich het tragi
sche geval voor dat diens va
der overleed. Toen mevrouw
Reitsma dit twee dagen na de
arrestatie met haar man wou
bespreken, werd haar door
Lammers de toegang tot het
Huis van Bewaring ontzegd.
Ook kreeg zij te horen dat haar
man de begrafenis van zijn va
der niet zou mogen bijwonen.
Daarop stelde de boerin zich in
verbinding met een goede ken
nis, de manufacturier R. Tjerk
stra van de Nieuwestad, om
haar man toch vrij te krijgen.
Op zijn beurt schakelde de
heer Tjerkstra de advocaat mr.
P. T. van de Herberg van de
Troelstraweg in, waarna con
tact werd gezocht met de S.D.-
erZacharius Sleyfer.
Sleyfer, die alleen van Tjerkstra
had gehoord dat Pieter Reit
sma gearresteerd was om een
verborgen radiotoestel, zegde
onmiddellijk zijn medewerking
toe en belde in het bijzijn van
de heer Tjerkstra een S.S. op
perhoofd in Groningen, de Un-
tersturmführer Knorr. En voor
hem diste de Leeuwarder
S.D.er toen een mooi verhaaltje
op met het smoesje, dat hij
Pieter Reitsma persoonlijk ken
de, dat die een grote boerderij
bezat en maar een lichte over
treding had begaan - het niet
inleveren van een radiotoestel.
De Üntersturmführer antwoord
de dat als het waar was van
die grote boerderij, Reitsma
dan maar tegen betaling van
een boete van vijfduizend gul
den in vrijheid moest worden
gesteld. Daarop begaven Sley
fer en Tjerkstra zich naar het
Huis van Bewaring om de zaak
verder met Pieter Reitsma te
bespreken. En die hapte dade
lijk toe.
Via mr. Van de Herberg werd
het geld nog diezelfde dag,
boerderij moet Reitsma tot zijn
moeilijke besluit hebben ge
bracht.
VERHOOR.
Zo kreeg Lammers zijn slacht
offer wéér in handen en hoe
slecht het er nu met hem voor
stond moet hij begrepen heb
ben tijdens het volgende, vier
uren durende verhoor. Onder
zware bedreigingen met een
revolver op tafel, dwong de ver
raderlijke Lammers zijn prooi
tot verschillende bekentenis
sen.
Herhaaldelijk met gebalde vuis
ten op de ondervraagde toe
snellend, brulde de S.D.-er:
"Meen jij nu werkelijk dat je
voor vijfduizend luizige guldens
de kans kreeg je vonnis te ont
lopen? Geen sprake van
vriend. Ik heb die vijfduizend
teruggegeven. Al maakte je er
tienduizend van, dan nog niet.
Zo'n vangst als jij laten we niet
weer los. Per maand één zo'n
vangst als jij en wij zijn hier
ruimschoots tevreden
Onder bedreiging en helemaal
murw gemaakt ondertekende
Pieter Reitsma tenslotte een
protocol, waarin hij bekende
dat hij zelf en anderen naar de
radio hadden geluisterd, dat hij
illegale lectuur had doorgege
ven, dat hij geld had gegeven
voor illegale acties en tenslotte
dat hij een illegale werker in
huis had gehad, terwijl hij wist
dat die een vuurwapen had.
(Vervolg op pag. 15)
keurig tegen afgifte van een
kwitantie, aan Sleyfer in het
Weeshuis overhandigd. Zelf
schreef Sleyfer daarna een op
dracht tot vrijlating en zo keer
de Pieter Reitsma na enkele
dagen gevangenschap alweer
op zijn boerderij in Lions terug.
Maar wat gebeurde er de vol
gende dag? Toen begaf Fran
soos Lammers zich naar het
Huis van Bewaring om zijn ge
vangene Pieter Reitsma verder
te verhoren. Daar ontplofte de
S.D.-er van woede, toen hij be
greep dat de vogel gevlogen
was.
Het duurde ook maar even of
hij wist dat Sleyfer hem deze
poets had gebakken. De gesle
pen Lammers zette toen alles
op alles om Reitsma weer in
handen te krijgen. Hij riep ook
mr. Van de Herberg ter verant
woording en zei hem dat Sley
fer arrestatie en opsluiting
wachtte, wanneer die zich ooit
nog eens met zijn zaken zou
bemoeien.
Nog maar een paar dagen was
Pieter Reitsma vrij, toen hij een
telefoontje kreeg dat hij zich
voor het verstrekken van enke
le inlichtingen nog even moest
melden bij de Sicherheitsdienst.
Na overleg met de heren Tjerk
stra en Van de Herberg besloot
Reitsma dat ook te doen, hoe
wel de advocaat hem voorspel
de dat er zeker negentig pro
cent kans was, dat ze hem dan
zouden vasthouden. Vrees voor
het inbeslagnemen van zijn
Fransoos Exaverius Lammers
Zacharius Sleyfer
