SCHOOLLEVEN VAN VROEGER
'T KLEINE KRANT5JE
VAN BEWAARSCHOOL NAAR G YMNASIUM
Namen uit het
oude en nieuwe
Leeuwarden
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 11
Verzameld door
FennoL. Schoustra
De Goedkoope Winkel was de
eenvoudige, maar overduidelij
ke naam van een zaak in huis
houdelijke artikelen, die dicht
bij de Sacrementsstraat aan de
Voorstreek stond. Een meneer
H. Wijbenga was er de eige
naar van. Hij had de naam van
zijn zaak niet minder dan vijf
maal op de pui van het pand
aangebracht: op een bord over
de gehele breedte van de ge
vel, in een halve boog op de
beide winkelruiten en dan ook
nog eens op twee uithangbor
den. Een sterk stukje, wanneer
je dan nóg niet wist waar De
Goedkoope Winkel was. De
zaak is ook al lang verdwenen:
in 1929 werd ze opgeheven.
De Olifant is, in ieder geval
nog in de dertiger jaren, een
warenhuis geweest, dat als slo
gan hanteerde: "Menschen met
gezond verstand koopen in De
Olifant". Waar bevond zich De
Olifant precies? In de Sint Ja-
cobsstraat? Of bij de Brol? In
1932 annonceerde De Olifant
"een enorme prijsverlaging".
En toen sprak het bedrijf over
een "geweldig assortiment".
Diepe borden kreeg je er toen
voor de ronde som van zes
centen, voor moderne melkkan
nen vroeg men zeven en dertig
cent.
De Schoolstraat hebben we
ooit kunnen vinden in het hart
van onze oude binnenstad. Ze
liep van de Grote Kerkstraat
naar de Bagijnestraat en ze
kreeg haar naam na het in ge-
bruiknemen van de nieuwe La
tijnse School op de hoek van
de Bagijnestraat. Maar de oor
spronkelijke naam van de
Schoolstraat was Bolleman-
steeg en die zijn de Leeuwar
ders altijd blijven gebruiken. En
nu er van een Latijnse School
op deze plaats al heel lang
geen sprake meer is, denkt na
tuurlijk niemand meer aan een
Schoolstraat als aanduiding
voor deze verstilde verbindings
weg.
U.D.I, was in het begin van de
twintigste eeuw de naam van
een voetbalvereniging, die bij
het befaamde "Kanaalvoetbal"
triomfen oogstte. Die letters
moeten hebben gestaan voor
de kreet "Uitspanning Door In
spanning". In diezelfde tijd
heeft er in Leeuwarden ook
een zangvereniging bestaan,
die U.D.I. heette. Deze organi
satie was in 1890 opgericht
door "het hoofd eener school",
zoals dat toen heette. Een ze
kere meneer Christoffel Koster.
Als gemengde zangvereniging
ontstaan, werd U.D.I. twaalf
jaar later een dameskoor. Heel
erg lang hebben de dames
trouwens niet meer gezongen.
Het Engelsche Wapen moet
heel, heel lang geleden, in de
zestiende eeuw, een beruchte
herberg in de stad zijn ge
weest. Waar Het Engelsche
Wapen precies stond, weten
we niet.
De Poort van Cleef was nog
niet zo heel erg lang geleden
de naam van een café dat op
de hoek van de Grote Kerk
straat stond, vlak bij het Olde-
hoofsterkerkhof of wel het Ol-
dehoveplein, zoals de uitbater
bij voorkeur zei. Het was een
wel heel erg toepasselijke
naam. Waarom? Omdat de ei
genaar ook zo heette: Van
Cleef. Wieger van Cleef had er
ook nog een klein kroegje bij,
waarin zijn vrouw Bieneke de
scepter zwaaide. Het was de
laatste officiële staankroeg van
Leeuwarden.
De Stad Parijs was rond de
laatste eeuwwisseling een
"kleedermagazijn" in het
Naauw. Een meneer P. van
den Brul moet er de eigenaar
of exploitant van zijn geweest.
Zou die iets te maken hebben
gehad met de later zo bekend
geworden P. van den Brul, die
overal in het land zaken had?
In 1930 was er een Speciaal
zaak in dames- en kinderhoe-
den aan de Nieuwestad, die
ook De Stad Parijs heette. En
ooit moet er in Leeuwarden ook
.nog een herberg zijn geweest,
die Het Wapen van Parijs werd
genoemd. Allemaal Parijse toe
standen dus.
De Jeneversteeg noemden de
Leeuwarders in vroeger jaren
de doodlopende spelonk naast
het logement van Piet Sonnega
in het Sint Jobsleen. Maar die
werd ook wel als Eerpelsteegje
aangeduid. Een officiële naam
had het steegje niet.
Na de bewaarschool aan de
Tuinen bracht de "Haentjes-
school" in de Margaretha de
Heerstraat ons tot aan de
drempel van het gymnasium.
Nu was er in onze goede oude
stad maar één gymnasium: het
stedelijke. Nee, er stond in de
Arendstuin geen klassieke tem
pel, maar als je dit voor het
stadsbeeld toch wel karakteris
tieke gebouw binnentrad,
brachten de beelden van de
goden en helden van het oude
Griekenland je wel in de klas
sieke wereld.
Mijn ouders hadden graag ge
zien dat ik naar een christelijk
gymnasium had kunnen gaan.
Maar de bruine kon het niet
trekken om mij naar Groningen
te zenden op kamers of in de
kost. Na mij kwamen meer
broers die op weg gezet moes
ten worden het leven in. Niet
alles mocht geinvesteerd wor
den in de oudste. Dus werd het
de school in de Arendstuin,
waar toen Dr. Ringnalda als
rector de scepter zwaaide, zelf
een klassieke figuur.
EIGEN STIJL
Het was een fijn jaar die eerste
klas op een school met eigen
stijl en op hoog niveau. Meer
dan één oud-leerling diende la
ter als professor de weten
schap. Uit mijn eerste jaar her
inner ik mij Jack Schreuder, de
zoon van de arts op de Nieu-
weburen. Uit een ander jaar
kwam Cornelia Vogel van de
apotheek op de Nieuwestad.
Professor werd ze in Utrecht in
de klassieke wijsbegeerte. Na
haar overgang naar de Rooms-
katholieke Kerk schreef zij het
voorname werk: "De Catholi-
da." Ida Gerhardt gaf ons in
een van haar bundels een tref
fend profiel van haar.
'k Kan niet alle leraren noemen
die ons door de eerste klas
brachten. De geschiedenisles
sen van mevrouw R. Douma le
ven nog het sterkste in mij. Alle
jongens in de klas droegen
haar op de handen. Zij wekte
bij mij de liefde voor de ge
schiedenis met haar geheimen.
De historie bleef mij naast de
theologie heel mijn leven boei
en.
De Franse leraar was de heer
Brederode, een strenge man,
altijd een beetje op afstand.
Maar de liefde, zijn liefde voor
de Franse taal, wist hij ons
mee te geven. Voor A. leerlin
gen en dat waren de meeste
gymnasiasten met een talen
knobbel, wars van wiskunde,
was een bijzondere figuur de
heer Van der Craats. De klas
was steeds een beetje onrustig
als het wiskundeuur op het
rooster stond. Maar de rust
keerde op slag terug, als we in
de deuropening de kleine figuur
van de wiskundeleraar zagen
verschijnen. Hij bleef altijd even
op de drempel staan, keek als
een veldheer over de klas om
dan ons de geheimen van de
wiskunde bij te brengen. Hij
moet zich wel bewust zijn ge
weest dat zijn pogingen niet bij
ieder van zijn leerlingen zouden
slagen.
UUR VAN DE WEEK
Het uur van de week was: "My
thologie", de sagen en legen
den van Griekenland en Rome.
Wie ook de moderne literatuur
wil volgen moet tot op vandaag
toe in elk geval iets weten van
deze sagen. Aan sport werden
een paar uur in de week ge
wijd. De naam van de school:
het oude griekse woord: gym-
nasion= sportschool zou eigen
lijk meer doen verwachten.
Maar nee: twee uur in de week
en daarmee moesten wij het
doen. Wie ouder mag worden
weet dat waar blijft de oude La
tijnse spreuk: "een gezonde
geest in een gezond lichaam."
Veel wetenschapsmensen, ge
bonden aan hun studeerkamer,
zouden best wat meer bewe-
gingsgymnastiek kunnen ge
bruiken.
Voor ons in dat eerste jaar was
de gymnastiekzaal in de Grote
Kerkstraat, waar de oude heer
Ypes - uit de bekende familie
van de banketbakkerij in de
Weerd - geen kans zag een
beetje vaart te brengen in zijn
lessen. Hij liet gelukkig heel
wat aan ons eigen initiatief.
In de loop van dat jaar hoorden
wij dat men in Friesland bezig
was om in Leeuwarden een
christelijk gymnasium te stich
ten. Mijn ouders waren blij met
dat vooruitzicht. Mijn vader
heeft alles in het werk gezet
om het bestuur zover te krijgen
dat deze nieuwe school met
twee klassen zou beginnen.
Dan kon hun zoon zonder on
derbreking overgaan van de
Arendstuin naar de nieuwbouw
in wat later de Gymnasium
straat werd genoemd. Zelf had
ik niet veel zin. Op het stedelijk
gymnasium was ik aardig inge
burgerd. Je wist wat je had.
Maar de principiële keuze van
mijn ouders: in de lijn van hun
christelijke opvoeding en ver
antwoordelijkheid daarin, lag
het christelijk onderwijs. En in
die lijn - zo was het in die tijd -
hadden de kinderen te gaan. Al
kostte dat soms heel wat.
U kent dat indrukwekkende ge
bouw in de Gymnasiumstraat.
Daar zat stijl in. Die hal met
aan de wand in het grieks in
gouden letters: "Uw Woord is
de Waarheid,"
Op dat kompas voeren wij.
Rector was de voor ons onver
getelijke Dr. R. Mulder, die met
een staf van zeer gemotiveerde
leraren en enkele leraressen,
deze nieuwe school naar een
hoog niveau stuwde.
Wij als leerlingen - het waren
er maar nauwelijks 10 - van de
tweede klas zouden de spits
moeten afbijten bij het eerste
^examen dat aan deze nieuwe
school het brevet moest uitrei
ken.
Wij hebben het geweten, dat
die eer ons te beurt zou vallen.
De rector haalde er alles uit
wat hij kon. De idealen waren
hooggesteld. Ons was in die ja
ren niets teveel.
De school in Huizum bood ons
een vol pakket. Pakket-keuze
was er niet bij. Gelukkig, denk
ik nu, als ik zie dat heel wat
jongelui op te jonge leeftijd een
keuze moeten maken, die bij
nader toezien toch een ver
keerde keuze blijkt. Daar was
in onze dagen geen gevaar
voor. Wij kregen alles opge
diend en wisten wat ons te
doen stond.
Niet dat we alleen maar de
school zagen. Daarbuiten was
zoveel moois te beleven. Daar
voor gingen de ogen gaande
weg open.
ONTWAKENDE LIEFDE
De jaren van ontwakende lief
de, en/of verliefdheid. Het be
gon met verliefdheid. Je zag
héar en hoorde vogels fluiten.
De afspraakjes voor een fiets
tocht naar het bos in Tietjerk of
voor een zeilmiddag op de Gro
te Wielen.
De aantrekkingskracht was on
weerstaanbaar. Daar fietste je
een heel eind voor om haar te
ontmoeten waar dan ook op
een zaterdagmiddag.
(Vervolg op pag. 15)
De Goedkoope Winkel van Wijbenga aan de Voorstreek. Zie je wel: de naam van de zaak
staat er verscheidene malen op.
