'T KLEINE KRAHTSJE
WAT EEN WONDERLIJKE
EFLSTEDENTOCHT.
DE DUVELSHOEK BIJ 'T VLIET
ZOVEEL JAAR GELEDEN
Oeroud nieuws uit de
Stads- en Dorpskroniek
van dr. G. A. Wumkes
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 7
Bij het uitgraven van den grond voor de fundamenten van een
nieuw weeshuis te Sneek, op de plaats van het oude, waar vroe
ger het Franciskaner klooster heeft gestaan, heeft men een zes
tiental doodskisten met geraamten gevonden. In één dier kisten
vond men nog schoenen in hun volkomen gedaante en in een
andere een leeren riem met breed koperen gesp, terwijl de kisten
zelf nog zeer gaaf waren. De begraving moet geschied zijn voor
1581, toen gebouw en grond aan de Hervormden zijn overgegaan
(1855)
Dirkje Dirks te Oosterbierum, die haar beide kinderen, weinige
dagen oud, verdronk in een regenton, wordt te Leeuwarden in een
zak gestoken, in het diept omtrent de galg verdronken en ver
smoord: daarna is het lichaam in de zak op het rad gesteld,
houdende in iedere hand een gemaakte pop 1702)
Eerste steen gelegd voor het nieuwe Diaconessenhuis aan de
Noordersingel te Leeuwarden. Oud zendeling Teffer kwam in 1879
op dit denkbeeld, eerst in de Bagijnestraat, in 1881 op de Voor
streek (1893)
Te Dokkum vangt men zwarte kraaien, die gelokt worden door
eten, vermengd met nux vomica, waarna zij als gerecht dienen
van de armen (1881)
Wolvenjacht gehouden onder leiding van Jhr. Duco van Haren,
grietman van Stellingwerf en secretaris Wigerus Wigeri met vele
ingezetenen. Albert Harms te Wolvega schoot een wolf te Olde-
holtpade(1712)
De liefhebbers van Warga dagen den rijder, die den prijs te Sneek
won, uit om tegen Fokke Ruurds te rijden, 23 Januarij en zoo
dezelve het komt te winnen, zal hij twee ducaten genieten 1795)
De stoomboot Nora uit Londen met een lading van 178 vaten
afgekeurde Friesche boter, voor de hoogste prijzen ingekocht,
maar die geheel verschimmeld en bedorven was en de kleur had
van kleursel en kaarsvet. Dit maakte in Friesland een diepen
indruk. De Gedeputeerde Staten richten een uitnodiging aan den
Kamer van Koophandel te Harlingen, om te onderzoeken of die
boter uit Friesland, dan wel uit andere provinciën afkomstig was.
Ook werden boterhandelaars uitgenoodigd door de Landbouw-
maatschappij om de namen der knoeiers te publiceeren. De Frie
sche boter kreeg reeds een geduchte concurrentie van de Ameri-
kaansche en Fransche boter 1862)
De Leeuwarder Courant behelst het bericht, dat te Wijtgaard is
overleden Sixtus Petraeus, oud 105 jaar, die 103 jaar oud zijnde
nog op de jacht drie wilde eenden in de vlucht schoot (1791)
Stadhouder Johan Willem Friso aan den Moerdijk verdronken, nog
geen vier en twintig jaar oud. De Staten ontvangen het bericht 16
juli. Den 22en werd zijn lijk gevonden. De Staten geven order
omtrent het luiden der klokken in grietenijen en steden. Versche
nen bij F. Halma te Leeuwarden: "Friesland in rouw over den dood
van Johan Willem Friso" en bij Joh. Thijssens te Leeuwarden: "De
Friesche maagd gekleet in de allerdiepste rouw" door Wybrand de
Geest. Den 1en September brengt de princes weduwe te Leeu
warden een zoon ter wereld (1711)
De bekende Friesche buikspreker en gelaatsveranderaar S. H.
Lantinga geeft in de zaal van Van der Wielen te Leeuwarden
proeven van zijn vaardigheid in het voorstellen van den oude jood,
den armen man, Theunis de Groninger/ander en den dwerg 1848)
F. Domela Nieuwenhuis spreekt op één dag te Leeuwarden, Wir-
dum en Hallum over: "Aanderhatf miljoen aan de kroon en het volk
in ellende"(1891)
Hardrijderij om spek en boontjes te Bergum; 52 arbeiders, waaron
der ouden van dagen, nemen er aan deel. Na afloop optocht door
het dorp en feest in de zaal van S. van der Veen. De verslaggever
noemt het een zeldzaam geëvenaard feestgenot (1875)
J. Kok, postmeester te Leeuwarden, publiceert dat de paardenpos-
terij tot het vervoer van brieven, couriers en reizigers op den
ouden voet blijft en dat in het Posthuis aldaar onder toezicht van
G. Swart en R. J. Wagenaar tien goede postpaarden, vier postil
jons en genoegzame rijtuigen gereed staan (1813)
In twee maanden sterven aan de veepest in Friesland 32621
koeien, 9394 rieren, 10336hokkelingenen 13534 kalveren (1715)
De Amelander Lotte Gerrits Bonne te Sint Jacobi Parochie met
levensgevaar uit het ijs gered door Reinder Simons de Haan te
Tzum, treedt uit dankbaarheid voor zijn redder in dienst bij de
nationale militie (1815)
Koetsier R. Agema, in dienst bij J. Bieruma Oosting in de Tent te
Oranjewoud, beschuldigd van bedreiging met revolver en een
looneisch van f 10.000, wordt gevangen genomen. De volksopinie
laat zich bitter over deze arresta tie uit (1881)
Het is deze maand precies een halve eeuw geleden, dat er voor de derde achter
eenvolgende maal in een periode van drie jaar een Elfstedentocht kon worden
verreden. Na de verschrikkelijke tocht van 1940 met maar 69 van de 3404 rijders,
die de monsterrit volbrachten en de mooie tocht van 1941 met 1737 van de naar
schatting 2500 gestarte deelnemers, die tijdig het eindpunt bereikten, kwam de
wonderbaarlijke tocht van 1942 met maar liefst 82% van de deelnemers, die de
race op tijd beëindigden: 3946 tocht- en wedstrijdrijders kwamen toen in het bezit
van het zo fel begeerde Elfstedenkruisje.
Deze merkwaardige Elfsleden-
tocht van donderdag de 22e ja
nuari 1942 was in nog een an
der opzicht geheel uitzonderlijk:
eigenlijk alle bekende favorie
ten, die aan de wedstrijd mee
deden, weken al voor het opko
men van de zon van de
uitgezette route af en liepen al
dus een fatale achterstand op.
Even voorbij IJ 1st vergaten
deze cracks af te slaan om de
Wijde Wijmerts op te gaan. Ze
reden rechtdoor, 'namen' een
paar bruggetjes en jakkerden
rusteloos voort, tot zij eindelijk
hun jammerlijke vergissing be
merkten.
In plaats van de stad Sloten,
die zij verwachtten te bereiken,
doemden tot hun grote verbijs
tering de contouren van de
stad Bolsward in 't ochtendglo
ren voor hun ogen op.
De op dat moment in een ge
weldige vorm stekende Joop
Bosman, de winnaar van de
tweede prijs in de race van het
jaar daarvoor en nu door velen
als de uitgesproken favoriet ge
zien, vond geen fut meer om
de strijd te vervolgen en gaf
meteen op. Andere groten als
Lo Geveke, derde aankomende
in de tocht van '41 en Cor Jon-
gert, ook al een grote uitblinker
in eerdere tochten, zetten door,
maar zouden pas anderhalf uur
na de niet gedachte winnaar
door de finish gaan.
VERRASSENDE
TRIOMFATOR
Wie nu de verrassende triomfa
tor werd? Wel, de Weidumer
slager Sietze de Groot, die de
rit volbracht in de recordtijd van
acht uren en bijna drie kwartier.
Abe de Vries en Sipke Caste-
lein, de eerstaankomenden van
de recordrit van '33 hadden er
negen uren en vijf minuten over
gedaan.
Sietze de Groot finishte op het
ijs achter de Prinsentuin na nog
een felle eindspurt met een
voorsprong van enkele meters
op de Huizumer Dirk de Jong
en Jan van der Bij uit Anna
Paulowna.
De omstandigheden op deze
stralende en windstille Elfste-
dendag waren verraderlijk. Veel
deelnemers hadden in dit
prachtige winterweer niet in de
gaten dat het zo erg vroor. Een
groot aantal rijders viel na de
tocht dan ook met bevriezingen
in doktershanden
Voor drie jonge kerels mocht
medische hulp zelfs niet meer
baten. Zij overleden door een
tetanusinfectie van bevriezings-
wonden aan hun tenen. Daar
door viel er alsnog een wel
heel donkere schaduw over
deze achtste Elfstedentocht, de
derde op rij in oorlogstijd.
Op de foto zien we hoe de
voorzitter van de Vereniging De
Friesche Elf Steden, mr. M. E.
Hepkema, de winnaar Sietze
de Groot feliciteert. Rechts de
tweede aankomende, Dirk de
Groot, links de winnaar van de
derde prijs Jan van der Bij.
Dijkshoek was de vroegere, of
ficiële naam van een stukje van
het Noordvliet, ongeveer op de
plaats, waar nu de glasfabriek
van Boelens staat. Maar de
Leeuwarders spraken altijd van
Duvelshoek en iedereen wist
dan wat daarmee werd be
doeld.
In het oorlogsjaar drie en veer
tig woonde daar het echtpaar
Van der Meulen, dat op een
zomeravond besloot nog even
de deur uit te gaan, nadat het
zijn vier kinderen naar bed had
gebracht.
Maar met het slapen op zolder
van de jongetjes van respectie
velijk vijf, vier en drie jaar ging
het kennelijk niet zo best - zij
moeten op een gegeven mo
ment uit bed zijn gestapt en
hebben toen een doosje luci
fers in handen gekregen.
Het gevaarlijke spel met de
vuurstokjes leidde daarna al
gauw tot een begin van brand,
waarvan de knaapjes zo
schrokken, dat zij als een haas
het ouderlijke huis verlieten.
Daarbij dachten ze helemaal
niet aan hun zusje van drie, dat
ook op zolder in haar bedje lag.
Met het noodlottige gevolg, dat
het kleine meisje jammerlijk om
het leven kwam - de gehele
zolderverdieping van het kleine
woninkje brandde uit.
