ihellema
T KLEINE KRANTSJE
Sïey&ïA
c/e fien
Makelaars en
Taxateurs
voor geheel
Friesland
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 4
FORTUNA
Als veertienjarige werd ik werk
zaam bij Koopmans Meelfabrie
ken. Zo kwam ik ook wel bij de
Fortunafabriek, waarvan de vo
rige maal een foto in 't Kleine
Krantsje stond. Toen ik in 1946
broodbezorger werd, kreeg ik
een klant, een Van der Ven,
die in een huisje woonde naast
de fabriek.
Even voor Fortuna was een
steegje, waar ik brood bezorg
de bij twee arbeiders van de
fabriek, Bons en Van Lottum.
Op een dag stormde het zo,
dat mijn bakfiets met brood en
koekjeblikken de Harlingertrek-
vaart inwoei. Een groot schip
bracht toen mijn bakfiets weer
aan de kant en met vereende
krachten werd die weer op de
wal gesleurd.
Kenmerkend voor Fortuna wa
ren in die tijd de zware vracht
wagens met massieve banden.
Behalve de net genoemde
Bons en Van Lottum werkte er
ook een Piet Torensma als
chauffeur of voerman bij de fa
briek.
Leeuwarden Jac. Bakker
FORTUNA MEELFABRIEK
Mijn grootouders woonden ook
naast de meelfabriek Fortuna,
waarover de laatste tijd in 't
Kleine Krantsje werd bericht;
de familie Wielsma en mijn va
der werkten jarenlang bij deze
fabriek. De zware vrachtwa
gens herinner ik me nog goed
en ook de elevator over de weg
om de schepen te lossen. De
namen Roel Bons, Klomp en
Van Huizen klinken me ook
nog bekend in de oren.
Als het vrijdags druk was
moest mijn vader twee diensten
achter elkaar draaien. We
brachten hem dan een heel
brood, dat in vieren was gesne
den. Af en toe ging vader met
een zolderschuit naar Sneek en
Dokkum en dan mocht ik mee
varen.
Regelmatig moest er in de fa
briek 's nachts gewerkt worden.
De molenstenen werden dan
voorzien van nieuwe groeven,
dat was het zogenaamde
steenbillen. Het was daar
zwaar werken; vooral ook het
lossen van de schepen, gela
den met grote pakken lijnkoe
ken, was zwaar werk.
Sittard Jochum Brantsma
NIET OPGEBLAZEN.
In de maanden februari, maart
en april van het bevrijdingsjaar
1945 heeft het verzet met suc
ces het door de Duitse bezet
ters van plan zijnde opblazen
van het postkantoor aan de
Tweebaksmarkt weten te voor
komen.
De Duitsers hadden al blokjes
T.N.T. onder het gebouw aan
gebracht, maar de illegaliteit
maakte deze blokjes na van
hout en was en toen de bezet
ters vlak voor de bevrijding, op
zaterdag de veertiende april, op
de knop drukten, gebeurde er
niets; het postkantoor werd niet
opgeblazen.
Leiders bij dit verzetsproject
waren de heer A. de Jong, die
na de bevrijding tijdelijk direc
teur van de gevangenis was,
en de heer W. Postma, een
timmerman van de Verkorte-
weg.
Uiteraard zijn er nog meer
mensen bij betrokken geweest,
maar die namen zijn me niet
meer bekend. Misschien weten
sommige lezers van 't Kleine
Krantsje die nog wel en komen
er reacties op dit stukje.
Buitenpost Th. Terpstra
"RED CROSS"KACHEL
Er werd onlangs in de rubriek
"Uit de Archiefkasten van 't
Kleine Krantsje" een oude ad
vertentie afgedrukt van het Ka
chelmagazijn van Wachtels, dat
vroeger op de Voorstreek zat
bijdeAmelandspijp.
In die advertentie werd gewag
gemaakt van "De echte Ameri-
kaansche Vulkachels Red
Cross" en dat trof mij, want
toen ik nog een klein kind was
hadden we thuis zo'n Red
Cross voor de schoorsteen
mantel staan.
Het waren forse kachels met
een geheel vernikkelde kop. De
rooster van de vuurkorf kon
men op vier verschillende ma
nieren bereiken. De kachel was
vierkant en er zaten in de zij
kanten, ter hoogte van de roos
ter, vier deurtjes, van mica
voorzien, die geopend konden
worden. Men kon de rooster
dus rondom schoonmaken.
Het waren zeer zware kachels,
die niet geschikt waren om in
het voorjaar op zolder te zetten
en dat gebeurde dan ook niet.
Leeuwarden W. D. Lijfering
BIJHETSPOORDOK
Onlangs is in 't Kleine Krantsje
het Dieselmotorenbedrijf even
ter sprake gekomen. Daar heb
ik kort na de oorlog gewerkt en
ik heb er de verhuizing van de
Zuidersingel naar het Spoordok
meegemaakt.
Je had toen het Motorwalsen-
bedrijf Gebr. Werkhoven, dat
zich met het verhuren van wal
sen bezighield en het Diesel
motorenbedrijf, dat o.a. het re
pareren van walsen verzorgde.
Directeur van beide Vennoot
schappen was de heer J. J.
Meyer. Werkplaatschef en
daarna mededirecteur was de
heer W. H. Cramm, die later
zelf een Technisch Bureau be
gon op het Groot Schavernek.
Vaste medewerkers op de
werkplaats waren H. Ferwerda,
W. van Dijken, W. van Breden,
B. Smedinga en H. Koopmans,
's Winters werd de bezetting
aangevuld met drie of vier
walsmachinisten, omdat er dan
niet aan de wegen gewerkt kon
worden.
Op het terrein van N.S. stond
de eerste plaatijzeren werk
plaats aan de weg naar de op
slag van de kolenhandel Deel
stra, een stukje voor het
tramstation, dat toen nog volop
in functie was.
In 1947 verhuisden we naar de
nieuwe locatie op 't spoordok.
Een gepensioneerde trambe
ambte, die Snijders of Reyn-
ders heette en woonde aan de
overzijde van de brug, speelde
een belangrijke rol in de verhui
zing.
De oude loods werd gesloopt
en weer opgebouwd bij het
spoordok op een nieuwe funde
ring. Op de oude plek bleven
de machines en de gereed
schappen achter onder dekzei
len en die werden dan 's
nachts bewaakt door deze me
neer Snijders of Reynders.
Heemskerk H. Koopmans
TUTTELTSJE
Vroeger woonden wij in de Wij-
naldumerstraat en daar woonde
ook een oude vrouw, die wij
"Tutteltsje" noemden. Weet u
hier iets van af?
Nijmegen Martin Bergsma
De aanduiding "Tutteltsje"
komt tot onze spijt in onze
verzameling met meer dan
duizend bijnamen van Leeu
warders niet voor. Het zal,
veronderstellen wij, een van
de vele bijnamen zijn ge
weest, die in een zeer klei
ne kring in een bepaalde
buurt werden gebruikt. Mis
schien zijn er lezers, bij wie
er nu toch een lichtje gaat
branden.
Red. 't KI. Kr.
EVEN REAGEREN.
Onlangs stond er in 't Kleine
Krantsje een foto van de slage
rij van De Bruin op de hoek van
de Noorderweg en de Vijzel
straat. Daar hebben wij jaren
boven gewoond. Toen Van der
Form, die ik ook al kende,
stierf, kocht Jan de Bruin de
zaak, maar voor die jonge
mensen was het huis veel te
groot en daarom verhuurden zij
het bovengedeelte aan mijn ou
ders. Tot mijn huwelijk hebben
we daar gewoond en ik heb
"kleine Henkie", de bewoner
van de slagerij van vandaag,
dan ook nog vaak in mijn ar
men gehad.
De schoenenzaak van Sterken-
burg, waar eveneens over ge
schreven werd, was ook onze
schoenenwinkel. Ik weet nog,
dat ik daar eens schoenen
kreeg, die me al pijn deden,
toen we nog in de winkel wa
ren. Maar niets zeggen natuur
lijk - stel je eens voor, dat die
mevrouw kwaad zou worden.
Al gauw met het lopen op
straat ging het mis: "Ze doen
me zeer!" En Moeke kwaad en
niet zo'n beetje ook - stel je
voor, schoenen van een tientje,
dat was een kapitaal toen.
Behalve de zoon uit Australië,
die in 't Krantsje werd ge
noemd, was er nóg een zoon.
Die was ingenieur bij de ge
meente Amsterdam. Hij heeft
mijn man, toen die van de
H.T.S. kwam, aangenomen en
mijn man is daarna veertig jaar
bij de gemeente Amsterdam in
dienst geweest.
Dan nog iets over de foto van
"De Langepiep", die ook werd
gepubliceerd. Daar woonde
vroeger een Baron van Harinx-
ma thoe Slooten op de plaats
van de huidige zaak van V. en
D. Dat was een prachtig huis.
De zoon was Commissaris der
Koningin in Friesland.
V. en D. heeft dat mooie pand
helemaal tegen de vlakte ge
gooid, zonde was dat. Daar
voor had dat bedrijf een veel
kleinere zaak tegenover Tivoli.
Tijdens de verbouwing is er
toen een houten winkel over de
gracht van de Nieuwestad ge
weest, dat is nu alweer vijf en
zestig jaar geleden.
Onder de Oude Waag stond
toen nog de scharensliep van
Jansen en het Frysk Orkest of
een voorganger daarvan repe
teerde op de bovenverdieping
van dat gebouw. Zelf stond ik
dan te luisteren bij P.S. Bakker.
Prachtig vond ik dat.
Apeldoorn
Mevr. J. Boersma-Van der
Wijk
VREEMD GETIK.
In een van de Leeuwarder be
jaardentehuizen bezocht de
huismeester op zijn wekelijkse
ronde voor het opnemen van
eventuele klachten een dame
op de benedenverdieping.
Op zijn vraag of er soms ook
klachten waren, antwoordde de
oude dame, dat ze soms nogal
last had van een getik tegen de
zoldering. De huismeester was
van oordeel, dat dit wel eens
lekkage zou kunnen zijn.
Maar de klaagster had zelf aan
een heel andere oorzaak ge
dacht. "Zou het misschien ook
mijn bovenbuurvrouw kunnen
zijn?" veronderstelde zij. "Die
loopt immers erg gebogen en
waarschijnlijk tikt ze bij elke
stap, die ze doet met haar
neus op de vloer.
Leeuwarden J. Wouda
DE NAAM JANUARIUS
In aansluiting op het bericht in
't Kleine Krantsje over de voor
naam Januarius van de heer
Kronabel kan ik een historisch
verantwoorde verklaring aanle
veren.
Voor mij was Herman Kronabel
geen onbekende: hij kwam bij
mijn ouders op visite. Wij als
kinderen vonden zijn naam Ja
nuarius bijzonder interessant.
Priesters gebruikten tijdens de
periode van de schuilkerken en
ook nog daarna een voorge
schreven namenlijst uit 1684
waarin de Friese naam werd
voorzien van het Latijnse equi
valent. In de Rooms Katholieke
doopboeken van Friesland voor
1811 werd de Latijnse naam
meestal gevolgd door de Friese
roepnaam.
Makelaardij alnda 1898
Leeuwarden
Naast Januarius (martelaar)
Jaen (m) kan ik u nog diverse
volkomen vergeten namen noe
men.
Cordula, maagd en martelares
werd Hartje (vr) dit is waar
schijnlijk een grapje van de sa
menstellers geweest. Cordula
is nl. een verkleinwoord voor
het Latijnse Cor Hart.
Hieronder enige interessante
voorbeelden; eerst de Friese
naam, dan de Latijnse.
Godtsfreun (m) Theophilis, Ba-
ligh (vr) Basilissa, Hack (m/vr)
Acca, Jalle (m) Julius paus,
Krusck (vr) Cunegundis, Koije
(m) Cutra martelaar, Lijloke (vr)
Liliosa martelaar, Moeder
(m/vr) Maternus bisschop, j
Monck (vr) Monica, Nobe (m)
Nobertus bisschop, Ooi (m)
Odulphus, Poot (vr) Prudentia-
na, Serip (m) Serphion bis
schop, Suster (vr) Germana
martelares en Tsettel (vr) Thes-
salonica.
Hoewel er veel meer voorbeel
den zijn aan te halen wil ik het
bij deze kleine bloemlezing
houden.
De Latijnse doopnaam werd in
het leven van alle dag niet ge
bruikt. Het Fries was en bleef
de roepnaam. Ik denk dat me
nigeen nooit heeft geweten hoe
zijn/haar doopnaam in feite
luidde. Wij als geïnteresseerde
nakomelingen weten toch al
veel meer van de voorouders
dan zij ooit voor mogelijk had
den gehouden.
Ik hoop met deze opsomming
interesse te hebben gekweekt
voor de achtergronden van
onze zo oude rooms katholieke
namen van veel voorouders
van lezers van het Kleine
Krantsje.
Wolvega S. J. Schaafsma
EIGENWIJZE FRIES
Op mijn auto heb ik, naast het
NL teken van Nederland, een
sticker van Friesland. Vorig
jaar, tijdens een vakantie op
Texel, wees een dame op die
sticker. "Weer zo'n eigenwijze
Fries" zei ze tegen haar gezel
schap.
Ik liep langzaam naar mijn auto
en zei: "Ja, een beetje liefde
heb ik wel voor Friesland, al
ben ik een rasechte Braban
der." De dame draaide zich om
en hield het verder voor gezien.
Zoals ook ik, maar grappig
vond ik het wel.
Breda Harry Graauwmans
