DOUWE ANDRIES BIJLSMAAL
VIJFENTWINTIG JAAR DOOD
STATES ENSTINZEN
'T KLEINE KRANT5JE
SCHOONHEID DIE VERLOREN GING
m'
D. A. BIJLSMA
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 7
Voor mij klinkt het onmogelijk,
maar op 15 mei was het al
weer 25 jaar geleden, dat onze
stadgenoot Douwe Andries Bijl-
sma stierf.
De op 23 augustus 1896 in
Leeuwarden geboren artist, is
dus 71 jaar oud geworden. In
april was ik nog met hem opge
treden in Vegelinsoord en voor
mij was hij altijd "de sterke
man". Zijn uitspraak "Ik over
leef jim allemaal", klinkt mij nog
in de oren. Zijn plannen om ge
boeid in een grote plastic bak
met water "onder te duiken" is
hem beslist noodlottig gewor
den. Deze bak was al vakkun
dig gemaakt en Bijlsma oefen
de "stiekem" om lang onder
water te kunnen blijven, want
de kinderen mochten dat niet
merken. Daar hij een sterke ro
ker was, is hem dit beslist om
het hart geslagen, want op een
nacht strompelde hij naar zijn
dochter Fokje, die ook in de Si
mon de Vliegherstraat woonde,
omdat hij hevige pijn had. Bijl
sma is nog enige tijd in het zie
kenhuis gebleven, maar stierf
kort daarna. Er zullen complica
ties opgetreden zijn.
Nu bevond ik mij in Krefeld,
waar ik ingewerkt werd als chef
de reception in het luxe hotel
Krefelder Hof; helaas kon ik
niet naar Leeuwarden komen
om de begrafenis bij te wonen.
Hevig geschrokken las ik in het
hotel de mij verstuurde rouw
brief. Toen besefte ik, dat ik de
man, die ik vanaf mijn veertien
de jaar kende, en bij wie ik
"kind aan huis was", en van
wie ik zoveel over het oude ar-
tistenvak had gehoord, nooit
meer zou zien.
In de afgelopen jaren hoor ik
nog altijd zijn onvervalste Lee-
wadder praat. Toen het woor
denboek over het Leewadders
verscheen, dacht ik, Bijlsma
zou een goede vraagbaak ge
weest zijn, want hij sprak als
Weerklanker het echte, platte
Leewadders.
Hieronder nog een paar kern
achtige uitspraken van onze
vriend Bijlsma: Bijlsma wilde
nooit weten, dat hij eens ander
werk (heel kort, op de steenfa
briek!) gedaan had. Na een
soort twistgesprekje met zijn
vrouw, die hij verafgoodde, zei
hij tegen mij: "Dou siest my
toch niet voor soa idioat an, dat
ik oek gewoan werk deen
hew".
Nog een prachtuitdrukking: op
de vraag of hij wel in dienst ge
weest was, antwoordde Bijl
sma: "Ik hew liever dat se hun
ouwe moer krüpe late", wat
dus betekende, dat hij niet in
dienst was geweest.
Alhoewel hij met kleine circus
sen en op paradetenten ver
buiten Friesland optrad, bleef
hij altijd de echte Leeuwarder.
Ook een pracht uitspraak: "Hol
landers binne luchtfietsers, se
wille dy altyd verbetere".
Toch denk ik ook, hij moest
eens weten, hoe vaak hij in
kranten en artikelen en boeken
genoemd wordt, het zou hem,
de rasechte artist, goed doen.
De welbekende Johannes Velkers, door de Leeuwarders
gewoonlijk Lollige Johannes genoemd, woonde aan het
Schoenmakersperk en het gebeurde dus dikwijls, dat hij
met zijn kar met fruit (en: "Kwatta van Bredaaa") in de
buurt van het Stedelijk Gymnasium kwam. Daar trof Lollige
Johannes dan voor of tijdens de pauze de jonge gymnasi
asten op straat en dan kwam hij altijd met dezelfde tekst:
"Salie je goed tere jonge 7 Wat mutte je wudde, Pastoor?"
Bijlsma leefde voor het "vak".
Bij een bezoek thuis zei hij ook
altijd, dat iedereen stil moest
zijn, want hij wilde met mij over
het "vak" praten.
Ik wil dit artikel beslist eindigen
met te vertellen, dat ik nog
nooit, zelfs niet in de grootste
circussen of in het variété, ook
niet in het buitenland, een fakir
gezien heb, die zulke moeilijke
dingen deed.
Tenslotte, de naam Mr. Boston,
die juist nog in 't Kleine Krant-
sje werd genoemd, sloeg niet
op hem, maar bijvoorbeeld op
zijn helper Willem Dekker of op
een zoon, die assisteerde, o.a.
Catrinus, die reeds in de oorlog
naar Deventer verhuisde. Mr.
Boston - de boeienkoning -
bindt hem maar zo vast als het
kan, doe maar net, of u een
kwade schoonmoeder voor u
hebt. Ook weer zo'n uitdrukking
van Bijlsma. "Het vouwen,
plooien, buigen, van de lede
maten, gelijk een slang, gelijk
een paling", sloeg dan weer op
zijn acrobatiek met de ringen,
die nu daar hangen, waar ik mij
's morgens sta te scheren.
Loop ik tegen die drie ringen
aan, dan maken ze hetzelfde
geluid als vroeger op straat,
toen Bijlsma de ringen ruw
weggooide op "het kleed" en
Fakir en Slangenacrobaat
„DE FRIESCFtE FAKIR".
Correspondentie-adres:
WESTERSTRAAT 11
dat maakte dan een rinkelend
geluid. Mij klonk het als muziek
in de oren.
WAAR GEBLEVEN?
Waar zijn de echte straatartis-
ten gebleven? Op straatfesti
vals ziet men nog "een mager
aftreksel" van wat eens "een
vak" was!
Op de foto, gemaakt door onze
stadgenoot Jager van de Voor
streek zit Bijlsma in de kist,
waaruit hij kon ontsnappen. Er
werd dan wel een scherm om
heen gezet. De kist werd ver
vaardigd door Goochelstudio
Larette uit Amsterdam in 1941.
LEEUWARDEN.
Over de Joods-Oostenrijkse
goochelaar Larette, die in 1943
stierf, zal ik later nog eens uit
voerig schrijven, omdat hij tus
sen 1920 en 1942 dè gooche
laar was, die ook geregeld in
Leeuwarden optrad.
Het visitekaartje van Bijlsma
laat niets aan duidelijkheid over
wat hij precies deed.
Gelukkig zijn de goede contac
ten met de kinderen van Dou
we Andries Bijlsma door de ja
ren heen gebleven.
Leeuwarden
Historisch Variété Archief
Ritsko van Vliet senior
Buitenpost: Huis Scheltinga
