JOHAN WINKLIER KREEG VEEG
UIT DE PAN VAN TER GOUW
'T KLEINE KRANTSJE
BON
'I KLEINE KRANTSJE
BON
'T KLEINE KEANT5JE
VERDUISTERING IN OORLOG VOOR VELEN FATAAL
GEHARREWAR OVER HET KALVERSTRAATSCH
't Kleine Krantsje
leest iedereen!
GESCHENKABONNEMENT
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 16
Een van de langste straten in
de Leeuwarder wijk Westeind is
de Johan Winklerwei, genoemd
naar Johan Winkler, die van
1840 tot t916 heeft geleefd.
Johan Winkler werkte aanvan
kelijk als arts in zijn geboorte
plaats, maar verhuisde later
naar Haarlem, waar hij zich ge
heel ging wijden aan taalkundi
ge, oudheidkundige en folkloris
tische studies.
DIALECTEN
Zo was hij dus ook bijzonder
geïnteresseerd in alle mogelijke
dialecten en het was in 1872,
toen hij nog in Leeuwarden
woonde, dat hij zich wendde tot
de Amsterdamse schoolmees
ter Jan ter Gouw om van hem
bijzonderheden te' vernemen
over het dialect, dat er werd
gesproken door de bewoners
van de Kalverstraat in Amster
dam.
Jan ter Gouw, geboren in 1814
en overleden in 1894, stond
bekend als een van de leven
digste en onderhoudendste ge
schiedschrijvers van 's lands
hoofdstad.
Hij schreef een bibliotheek vol
over de geschiedenis van Am
sterdam en Jan ter Gouw was
zeker de man, tot wie Johan
Winkler zich het beste kon
wenden met zijn specifieke ver
zoek.
Winkler verwerkte de van Ter
Gouw ontvangen gegevens in
zijn tweedelige Algemene Ne
derlandse en Friesche Dialecti
con, maar groot was de verba
zing van Jan ter Gouw, toen
die deze boeken onder ogen
kreeg.
Want wat had Johan Winkler
gedaan? Hij had, helemaal op
eigen houtje, van alles veran-
Johan Winkler kreeg veeg uit
de pan...
derd in het verhaal, dat de Am
sterdammer hem zo welwillend
had verstrekt!
Een jaar na het uitkomen van
Winkler's werk, in 1875, spuw
de Ter Gouw zijn gal over deze
gang van zaken in een artikel
over het "Kalverstraatsch", dat
werd afgedrukt in het boek
"Amsterdam en de Amsterdam
mers door een Amsterdam
mer".
Een dezer dagen kwamen wij
dit fraaie verhaal nog weer
eens tegen bij het snuffelen in
onze collectie boeken over Am
sterdam.
"Vóór ruim drie jaren" aldus
Jan ter Gouw, "gaf ik den heer
Johan Winkler te Leeuwarden,
op zijn verzoek, voor zijn Dia
lecticon, onder meer ook eene
vertolking van de Gelijkenis van
den Verloren Zoon in 't dialekt
van 't hartje van Amsterdam;
maar niet gering was mijne ver
bazing, toen 't boek in 't licht
verscheen, en ik ontwaarde,
dat mijn Kalverstraatsch te
Leeuwarden verkleed en ver
kapt was.
De heer Winkler heeft er, ge
heel buiten mijn weten, zoveel
in veranderd als hij goed vond.
NIET BELEEFD
Niemand zal zulk eene handel
wijze zeer beleefd noemen,
maar wel zullen velen 't zon
derling achten, dat, naar het
oordeel van den heer Winkler,
Amsterdamsche taal niet zuiver
voor den dag kan komen, of zij
moet eerst te Leeuwarden wor
den gewasschen en afge
spoeld!"
"Intussen is het voor de waar
de van zijn Dialecticon" zo be
sloot Jan ter Gouw zijn veeg uit
de pan aan het adres van Jo
han Winkler, "te hopen, dat niet
met alle dialecten zóó gedaan
is, als met dit Amsterdamsche!"
De ouderen onder ons weten
nog heel goed, hoe pikkedon
ker het kon zijn in de oorlogsja
ren. Er heerste toen een alge
hele verduisteringsplicht
nergens brandde nog een
lamp; zelfs het afstrijken van
een lucifer was verboden. De
verduistering was bedoeld om
"vijandelijke" vliegtuigen niet op
het spoor te brengen van mo
gelijke doelen.
In nachten zonder maanlicht en
met een zware, bewolkte lucht,
waarbij we ook geen sterren
konden zien, kon het gebeuren,
dat je in de stad letterlijk geen
hand voor ogen kon zien. Er
zijn daardoor heel wat mensen
te water geraakt, met vaak de
droevigste gevolgen.
Op een avond in oktober ne
gentienveertig, toen de mensen
nog nauwelijks gewend waren
aan de verduistering, moeten
er in Leeuwarden zeker twintig
mensen in het grachtwater zijn
terechtgekomen. Geassisteerd
door passerende burgers kon
de politie veertien mensen in
veiligheid brengen, maar ook
werden er reddingen verricht,
die niet door de politie konden
worden geregistreerd.
Voor twee stadgenoten werd
het te water raken op deze
avond fataal. In het water van
de Tuinen verdronk de vieren
vijftig jaar oude heer G. Fazzi,
die aan het Oldegalileeën
woonde en bij de Weaze slaag
de men er niet in een schip
persknecht van zeventien jaar
tijdig op het droge te krijgen;
ook hij verdronk.
VOOR LEEUWARDEN EN DE WUDE WERELD ER OMHEEN
VERSCHIJNT IEDERE MAAND
Ja, ik geef me ook op als abonnee van 't Kleine Krantsje
voor slechts f 29,-per jaar.
Ik wacht een acceptgirokaart af voor ik het abonnement
betaal.
Naam:
Adres:
Postcode:
Woonplaats:.
Deze BON s.v.p. direct opsturen naar: Postbus 858, 8901
BR Leeuwarden.
VOOR LEEUWARDEN EN OE WUDE WERELD ER OMHEEN
VERSCHIJNT IEDERE MAAND
Ja, ik wil ook iemand blij maken met een
op 't Kleine Krantsje voor slechts f 29,-per jaar.
Ik wacht een acceptgirokaart af voor ik het abonnement
betaal.
De krant moet gestuurd worden naar:
Naam:
Adres:
Postcode:
Woonplaats:
Het abonnement wordt betaald door:
Naam:
Adres:
Postcode:
Woonplaats:..
Deze BON s.v.p. direct opsturen naar: Postbus 858, 8901
BR Leeuwarden.
