'T KLEINE KEANTSJE
fcerifgajrdèmersbedrijf
Oeroud nieuws uit de
Stads- en Dorpskroniek
van dr. G. A. Wumkes
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 5
Na den eten eischten op de groote winkel acht gevangenen, waar
onder drie smokkelaars, van den guardiaan in het Tuchthuis te
Leeuwarden de sleutels; toen hij weigerde bonden zij hem aan
handen en voeten, sleepten hem in de gangen; zich beneden in
de Waag begevende liepen zij met zware stukken hout tegen
deuren en kozijnen aan; doch tevergeefs. Toen de guardiaan door
de andere gevangenen was losgemaakt en weer verscheen,
sleepten zij hem andermaal in de gang en sloten hem op. Een
militair commando voorkwam erger dingen. Alle acht zijn op het
schavot gegeeseld op de plaats van 's lands tucht- en werkhuis.
(1738)
C. Louis, een Engelschman, vertoont te Leeuwarden veertigdui
zend gedresseerde bijen in een bijenkorf. Hij laat ze er in ftvee
minuten uitkomen, vliegen op een hoed en dan op zijn bloote arm
om ze dan te laten marcheeren op de tafel, waar zij hun koningin
laten zien. (1777)
Joseph Israëls, woonachtig in de Kleine Kerkstraat te Leeuwarden,
adverteert dat hij volgens raadsresolutie is toegelaten als beëdigd
translateur van de Hebreeuwsche, Chaldeeuwsche Rabinersche,
Jood-Duitsche en Hoog-Duitsche talen. 1765)
W. Eekhoff benoemd tot archivaris te Leeuwarden. (1838)
Wopke Eekhoff vestigt zich als boekhandelaar in de Keizerskroon
te Leeuwarden. (1839)
Bartele Jochums te Oosterzee gestraft met veertien dagen water
en brood, omdat hij zich in gezelschap zeer smadelijk had uitgela
ten over Ds. Jakobus Kramer aldaar en zijn komst als predikant,
zijnde over de beroeping door de gemeente tegen den grietman
en stemgerechtigden merkelijke tegenkanting. 1749)
Bezoek van Koning Willem I en zijn gemalin aan Leeuwarden. Aan
de Vrouwenpoort worden de paarden van de koets gespannen,
die vervolgens door het volk wordt voortgetrokken tot aan het huis
van burgemeester B. Buma, waar de vorstelijke personen logeer
den. (1814)
A. van Guisen, spiegelfabrikant te Leeuwarden bij de Waag vindt
een nieuwe machine uit, waarmede de vlekken uit de spiegels
gemaakt worden. (1822)
In de herberg Pasveer te Huizum verkocht de oude Pastorie al
daar, en de bouw eener nieuwe pastorie. (1764)
Alle heeren en juffrouwen, die genegen zijn de Fransche taal
volkomentlijk te leeren in hunne huizen, kunnen haar adresseeren
aan Antony Gironnet, spraakmeester ten huize van Ernst Veldman
op de Nieuwe Buuren te Leeuwarden. (1767)
Op vele plaatsen in Friesland begint men, om een einde te maken
aan het nieuwjaarsloopen, met een uitdeeling van brood, spek,
erwten enzovoort. (1853)
Op 't Burmaniahuis te Leeuwarden bij hét boelgoed verkocht een
zeer welsprekende papegaai. 1763)
In de tuin van koopman Arent Smits op het uiteinde van het Vliet
te Leeuwarden een slang gevangen, liggende op een koraalpioen,
zijnde bijna een halve el lang. (1775)
De bouw van den watertoren te Leeuwarden gegund aan Bekhuis
en Damstra. (1887)
De Ukrainer hengst, afkomstig van den kozakkenhetman Grave
Piatow legt den weg van Leeuwarden naar de Drie Romers af in
22 minuten en 28 seconden. (1818)
De procureur fiscaal J. Pluim biedt te koop aan een nieuwe huizin-
ge, waarin lange jaren tapperij is uitgeoefend, aan de vaart onder
Huizum gelegen, genaamd De Pels, doch in de wandeling De
Froskepolle. (1762)
In het poortje over de Waag te Leeuwarden wordt vertoond geo
metrisch kunstmodel van den tempel Salomons, vervaardigd door
Ds. Rijch te Amsterdam. (1776)
Helmduikers visschen uit het wrak van het goudschip Lutine bij
Terschelling 420 Spaansche matten op, een gouden dubloen en
een gouden staafwegende tien pond. (1859)
De burgers van Leeuwarden moeten hunne wapenrustingen op
brengen in het Ammunitiehuis in de Haniasteeg bij den luitenant-
kwartiermeester P. vanderFeenFeddesz. (1804)
In putten"bij Makkum worden oesters en groenbaarsjes uit Col
chester gevoed, gespeend en gezuiverd. (1754)
Johannes Jongma heeft zijn
fruit- en groentekwekerij meer
dere malen uitgebreid. In zijn
grootste omvang was het be
drijf drie of vier keer zo groot
als het oorspronkelijke bedrijf.
Deze vergroting was meestal
mogelijk doordat buren-colle-
gae hun bedrijf beëindigden en
hij dit kon overnemen.
De redenen daarvoor laten zich
gemakkelijk bedenken: in een
tijd waarin de sociale wetgeving
nog niet zover ontwikkeld was,
om maar niet te spreken over
kinderbijslag voor zelfstandig
en, waren extra inkomsten zeer
welkom..Bovendien kreeg Jo
hannes Jongma vanaf 1915 te
doen met meewerkende kinde
ren in het bedrijf die vanaf de
jaren '30 op hun beurt ook
weer hun gezinnen hadden. In
de jaren '40 en '50 moesten
van dit bedrijf vijf gezinnen le
ven.
De eerste uitbreiding dateert
van 1909. Tussen Achter De
Hoven en de Potmarge, recht
tegenover het moederbedrijf
kon land van mr. J. Hepkema
gehuurd worden. De huurprijs
werd kennelijk elk jaar opnieuw
vastgesteld. De bedragen va
rieerden van 250,- tot
400,-.
In november 1923 werd dit per
ceel tuinbouwgrond overge
daan aan de gebroeders Jacob
en Thijs Hoekstra. Jacob Hoek
stra was een jaar bij Johannes
Jongma in dienst geweest om
zich praktisch in het tuinbouw-
vak te bekwamen. Zij betaalden
tien gulden voor de overname
van de bedrijfsinventaris.
Een perceel tuinbouwgrond dat
zeer lange tijd bij de Jongma's
in gebruik is geweest, is het zo
geheten land achter de proef
tuin. De toenmalige proeftuin,
jarenlang geleid door Geert van
der Weide, lag aan de Huizu-
merlaan en werd door hoog
hekwerk van de openbare weg
afgeschermd. Op dit stuk Hui-
zumerlaan hebben nooit wonin
gen gestaan. Op deze grond
ligt nu de Sixmastraat en het
daaraan liggende parkeerter
reinen De HegeWier.
Noordelijk van deze proeftuin
aan de Potmarge lag het ge
noemde perceel. In september
1923 werd de eerste huur aan
de gemeente Leeuwarderadeel
betaald. Vanaf 1932 heeft mijn
vader Ype Jongma hier ge
werkt. Hij was hiermee wat vrij
er van zijn vader en broers, die
verderop aan de Huizumerlaan
hun geregelde werkplek had
den.
GROEI
In de jaren '30 groeide het be
drijf het meest. In 1930 hield
Andries Terpstra zijn kwekerij
voor gezien om zich toe te leg
gen op de andere poot van zijn
bestaan, de fruit- en groente-
handel. Zijn zoon Jelle heeft in
de jaren vijftig een bloeiende
groentezaak aan de Schrans
gehad. Johannes Jongma nam
dit bedrijf over. Het huurcon
tract werd opgemaakt middels
mej. G. Zijlstra en de huur werd
jaarlijks betaald aan notaris J.
Gorter te Hardegarijp. Deze
grond lag aan de Potmarge
oostelijk van de daar later ge
bouwde R.K. kerk. Over dit per
ceel loopt nog steeds het pad
van deze kerk naar de brug
over de Potmarge richting Ach
ter De Hoven. De hutte met
schiphuis lag aan een zijsloot
ongeveer tegenover het huidige
schoolgebouw.
In 1935 werd nog eens een
perceel tuinbouwgrond aan de
kwekerij van Jongma toege
voegd. Toen beëindigde Hen
drik Couperus zijn bedrijf. Hij
had zijn hutte met schiphuis
ongeveer achter het tegen
woordige Tivoli, bereikbaar via
een zijsloot achter de percelen
Huizumerlaan 25, 27 enzo
voorts.
Genoemde bedrijfsuitbreidingen
zijn wellicht gedaan om de zo
nen Jongma te gelegener tijd
een eigen fruit- en groentékwe-
kerij te kunnen laten beginnen.
De erbij gehuurde percelen
werden in de wandelgangen
steeds het land van Ype, Domi-
nicus en Bouwe genoemd,
maar van een opsplitsing van
het bedrijf is het nooit geko
men.
Per 1 januari 1942 werd het
land van IJkema, gelegen tus
sen de vroegere Torenstraat
(later: Aylvastraat) en de Huizu
merlaan overgenomen. Dit land
lag nogal uit de route. Er ston
den daarom ook meest fruitbo
men en bessenstruiken. Zo nu
en dan ging er een ploegje per
soneel naar toe voor de werk
zaamheden. Echt arbeidsinten
sief was dit terrein niet.
De laatste vergroting van het
bedrijf was het werk van Ype.
In april 1956 kon het land, wes
telijk van de R.K. kerk, gehuurd
worden. Dit land werd tot toen
gebruikt door Klaas Couperus
en hij had het net aan de ge
meente Leeuwarden verkocht.
Couperus had in de jaren hier
aan voorafgaand niet bijster
veel werk van zijn kwekerij ge
maakt omdat hij zich meer toe
legde op een door hem in de
stad gevestigd pension. Van
wege het voorlopige karakter
van de huurovereenkomst werd
dit land uitsluitend gebruikt voor
de teelt van koude-grond-pro-
dukten. Ype Jongma kreeg wel
voor elkaar dat het zeer verou
derde bomenbestand op dit
perceel van gemeentewege
verwijderd werd.
In 1963 werd de zuidelijke helft
van dit land overgedaan aan
een vereniging voor volkstuin
ders.
in 1968 werd de pachtovereen
komst van het bovengenoemde
land achter de proeftuin ont
bonden. Tegelijk hiermee werd
het restant van het vroegere
land van Klaas Couperus terug
gedaan.
Wolvega
Wil Jongma
De kwekerijen liepen door tot aan de Potmarge: landelijke schoonheid vlak bij de stad.
