Ju
Xu
'T KLEINE KEANTSJE
1
ÉgS
WÊKmmm
in-'cte'yfesew,
V
Makelaardij
en
Bedrijfs-
makeiaardij
oor Friesland
m
1913 - 15 Nowimber - 1938
Lf)I I.U I
4 Rjue Eale Hear SIETSE HEPKEMA,
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
LEVENSFASEN
De verschillende levensfasen
brengen veelal veranderingen
met zich mee, waardoor nieu
we perspectieven ontstaan of
bescherming voor de oude dag
gerealiseerd wordt. Het laatste
betekent voor de kinderen vaak
een confrontatie met een, soms
ver, verleden.
Ook voor mijn broers en zus
sen en mij was dit zo, toen mijn
moeder, mevrouw C. E. van
den Akker-de Vries, naar het
bejaardenhuis vertrok. Alle be
waarde en op papier en foto's
vastgelegde historie gaat door
je handen en je vraagt je af
welke geschiedenis er achter
schuil gaat. Soms is dit heel
duidelijk, alleen is de importan
tie gering en wordt het docu
ment gedegradeerd tot oud pa
pier. Een enkel stuk kan van
een bredere betekenis zijn en
verdient derhalve de aandacht.
Mijn vader was tot 1945 machi
nist bij de Condensfabriek in
Leeuwarden vooraleer hij als
vakbondsbestuurder met het
gezin verhuisde naar Hengelo
(O.). Het is ons bekend dat
juist de zuivelindustrie van gro
te betekenis is geweest voor de
industralisatie van Leeuwarden.
De naam van vele producten
die door deze fabrikant op de
markt worden gebracht, hebben
een grote faam verworven. Het
was derhalve frappant om tus
sen de bewaarde papieren en
kele stukken aan te treffen die
op een mijlpaal in de geschie
denis van de Condens betrek
king hebben.
Bijgaand treft u het toegangs
bewijs aan voor de feestelijkhe
den rond het vijfentwintigjarig
bestaan. Waarschijnlijk is bij de
toegangscontrole de hoek er
afgescheurd. Vervolgens vindt
u eveneens het aangeboden
menu dat er zeker aanlokkelijk
uitziet. Nog opvallender echter
is dat met de mijlpaal eveneens
het vijfentwintigjarig jubileum
van de directeur werd gevierd
(een vorm van kostenbespa
ring?). Deze persoon moet een
hoog aanzien hebben genoten
wanneer we hem als de grond
legger van de fabriek kunnen
beschouwen. Deze veronder
stelling wordt ondersteund door
het ter ere van hem in het Fries
geschreven lied.
Onze moeder moet hieraan
veel waarde hebben gehecht
om zelfs nu nog deze zaken te
bewaren over een festiviteit in
november 1938. Misschien
voor u aanleiding om dit nu na
55 jaren nog eens in herinne
ring te roepen voor uw lezers.
St. Michielsgestel
Mevr. G. Nijboer-
van den Akker
SINTERKLAAS
In de dertiger jaren was het in
de Sinterklaastijd nog een ge
zellige boel in de stad. In stra
ten als de Nieuweburen en de
Speelmansstraat werd er ge
sjoeld bij de bakkers om oran
jekoeken - een dubbeltje kostte
dat.
In die tijd gingen we ook elke
middag na schooltijd naar V. en
D., want die had toen een grote
etalage met een prachtig
spooremplacement, dat was
een hele attractie om te zien.
Ook gingen we met moeder
wel eens naar de Wirdumerdijk,
naar "De roode winkel" van
Van der Werff. Daar zaten Sin
terklaas en Zwarte Piet op een
podium. De Sint vroeg dan
onze namen en of we stout of
lief waren geweest. Daarna
keek hij in het grote boek en
kregen we een taaipop. Prach
tig was dat.
Leeuwarden W. Kramer
HENNY SNIJDER
De legendarische Henny Snij
der over wie de laatste tijd in 't
Kleine Krantsje weer het een
en ander werd geschreven, zal
altijd bij de oud-Leeuwarders in
"the picture" blijven. Ik heb zelf
een heel persoonlijke en bijzon
dere herinnering aan hem.
Twee jaar lang was ik spoor
student in de trein van Leeu
warden naar Groningen, waar
ik een driejarige opleiding volg
de aan de oude tekenacademie
"Minerva".
In de coupé reisden altijd
spoorstudenten mee, onder wie
Henk Ferwerda (later directeur
RHBS Leeuwarden) en Garmt
Stuiveling, (later prof.) die in
Buitenpost instapte, waar z'n
vader stationschef was.
Af en toe kwam in die tijd (1926
- '27) Henny, die in Groningen
zakelijke contacten had, onze
coupé binnenstappen. Hij voel
de zich bij ons volkomen thuis
en wij genoten van zijn verha
len.
Voor het derde en laatste "Mi
nerva" jaar mocht ik van mijn
ouders in Groningen gaan wo
nen en toen is Henny daar met
mij op zoek gegaan naar een
kamer.
We vonden een pension in de
Brugstraat, "Huize de Waard",
destijds heel bekend, waar
mevr. Sientje de Waard "gast
vrouw" was.
Henny heeft toen de "goed
koopste" zolderkamer met mij
bekeken en hij vond dat ik daar
prima terecht kwam, wat inder
daad het geval is geweest!
Ik ben hem er altijd dankbaar
voor gebleven. Een unieke man
met een groot (en toch zó
klein) hart.
Huizen Bach Schuurmans
GARDENIERSBEDRIJF
Elke keer als ik het Kleine
Krantsje krijg word ik weer aan
veel dingen van vroeger herin
nerd. Zo ook door de verhalen
van Wil Jongma over het gar-
deniersbedrijf, omdat ik daar
zelf gewerkt heb. Dus heb ik
ook Leo Spoelstra en zijn zus
ters heel goed gekend en ik
kan me ook Kees de Boer nog
voorstellen, een kleine man, die
met zijn leppe een hele dag de
grond kon omspitten en kaars
rechtevoeringen kon maken.
In diezelfde tijd was er een jon
ge man, genaamd Hero, die
met zijn ouders naast de be
waarschool woonde en die zich
heeft opgehangen. Dan kan ik
me een zekere Epke herinne
ren, die altijd op de fiets van
Wijtgaard kwam en dan was er
een Douwe, die kwam van
Wartena, ook op de fiets. Ach
ternamen weet ik niet meer.
Dit was in de tijd dat Piet nog
bij Schootstra was, de fietsma-
ker in de Schrans. Zelf woonde
ik toen in de Oosterstraat, links
van de Sportlaan en ik denk
dat het Ype was, die in dezelf
de straat rechts van de Sport
laan woonde.
Ik kan me Peke van Dalen niet
herinneren, maar Hero zong
ook altijd het hoogste (geestelij
ke) lied. Hij rookte altijd een
kromme pijp. Ik weet Hero's
achternaam niet meer, maar ik
denk dat zijn vader een rechter
was.
Ik heb in mijn tijd het meeste
met Dominicus te maken ge
had, omdat hij altijd de nieuwe
plantjes in de grond zette en
alles voor de veilig klaarmaak
te.
Australia Fokke Koning
INTERESSANTE FOTO
Voor mij ligt een origineel van
de op 10 april 1951 gedateerde
foto met "hoogwerker", ge
plaatst in het Kleine Krantsje
van oktober.
De man op de voorgrond is
mijn vader Dirk Tolsma en de
andere man, die hoog op de
ladder de lamp verwisselt, ken
ik nog wel van gezicht maar de
naam is mij ontschoten. Met
wie mijn vader wel samenwerk
te waren destijds onder meer
Ruurd Deelstra, Sikke Smit,
Hans Elzinga, Oevering.
Eerst waren zij nog in dienst
van de toen bekend staande
Gemeente Lichtbedrijven Leeu-
warderadeel in Huizum, die la
ter overgingen naar het Hoek-
sterend te Leeuwarden.
Ongeveer 7 jaar voordat de
foto werd gemaakt zaten we
nog in de oorlog '40-'45. De
strook grond in het midden van
de foto is nog als bloemkweke
rij in gebruik geweest bij de fir
ma Beek te Huizum en was
van het smalle stuk Bornia-
straat gescheiden door een
haag, zoals op de foto is te
zien.
Aan de rechterkant van dezelf
de foto (niet zichtbaar) stond
een groot huis met een vijver
ervoor: dit was de laatste jaren
van de oorlog door de Duitsers
gevorderd en zij hadden hier
hun verblijf: na de oorlog was
o.a. de firma Luxen Caravans
en Kampeeruitrusting hierin ge
vestigd, terwijl momenteel een
modern gebouw waarin Bank
en woningen ervoor in de
plaats is gekomen.
pagina 4
m
invmi
T
Lee
uwarden, Nieuweweg 7-11
tel. 058-131215%
In de laatste jaren van de oor
log was er veel gebrek aan
brandstof en er moest heel wat
gedaan worden om de kachel
te laten branden voor wat
warmte en vooral voedselberei
ding, want gas en licht was er
toen ook niet meer.
De Rus had al lang z'n intrede
gedaan bij de mensen; zo ge
noemd was het hele kleine ka
cheltje dat paste bovenop de
grote kachel en zo z'n verbran
dingsgassen kwijt kon.
Op zich een ingenieuze en
eenvoudige vinding, waarmee
men bereikte dat er gekookt
kon worden met een minimum
aan brandbare stoffen.
Zo is er allerlei hout gesloopt
en is er ook veel van het ge
boomte in het terrein rechts
achter de bomenrij op de foto
én van het destijds prachtige
Borniapark in rook opgegaan.
Vooral het laatste jaar van de
oorlog was het nijpend en ik
heb vaak 's nachts de zaag zijn
werk horen doen, hetgeen ui
teraard zo stilletjes mogelijk ge
beurde, maar geruisloos ging
dit natuurlijk nooit!
Mijn oudste broer woonde des
tijds ongeveer halverwege het
smalle stuk Borniastraat en ik
was een poosje bij hem onder
gedoken, omdat ons eigen huis
toen voor mij niet meer veilig
was.
Het toeval wilde dat ik toen een
besmetting in lichte mate van
difteritus had gekregen, waar
van ik in 't begin alleen maar
wat keelpijn heb ondervonden
en gelukkig kregen de huisge
noten de ziekte niet over. Ik
verbleef een paar maanden in
de voorkamer en mocht er niet
uit, terwijl mijn schoonzuster
(als mijn verpleegster) en ander
bezoek slechts met een doek
voor neus en mond gehouden
in de voorkamer mochten ko
men.
Wél was er nu een plakkaat op
de voordeur bevestigd met de
mededeling "besmettelijke ziek
te", hetgeen wel een gewild
pamflet bleek te zijn, in ver
band met razzia's en ander on
gewenst bezoek door bezetter
en trawanten, als afschrikking.
Het was namelijk bekend dat
deze lieden niet zo gebrand
waren om zo'n huis binnen te
gaan en te doorzoeken, zodat
dit dan doorgaans werd over
geslagen en ik zat betrekkelijk
veilig.
Een gelukkige omstandigheid
(Vervolg op pag. 11)
ta eare fcn de S»
a fiif en tweintich jier DIREKTEUR fen 'e i
Koöperative Kondensfabryk »Fries!and«
r to Ljouwert
Wize Forjit my net as bollewyntsjes waeiie
Hear Hepkema, dit feest jildt net allinne, i
It silver fen ts koper' tyf bidriuw
Mar goud is 't wirch det J' üs bihearder binne,
Al fiif en tweintich jier. twaris
Hear Hepkema, wy wolle it hjir bitinke.
De Seine Gods wier mei üs oer üs paed.
Wol fen earbied' nis den dit liet wjerklinkev
Nei fiif en tweintich jier. twatis
Hear Hepkema, waeit hjoed fen 't skip de flagge,
Dat lést nei lést nei fiere kusten droech,
't Wier skippers wirk, det mennich reis sa s'aege
Yn fiif en Tweintich jier. (twaris
Hear Hepkema, de blom fen üs bidriuwen,
't Kondensbidriuw waerd oan Jo tabitroud
Sa koe it bloeije en steesoan heger kliuwe
Oer fiif en tweintich jier. (twaris).
Hear Hepkema, hjir stean wy wol fornoege.
En ien yn lof en hilde om Jo gear
Wcs fen de Fryske boer syn tank certsjüge
Sünt fiif en twein'ich jier. twaris
Hear Hepkema, Jo en Jins neiste sibben,
Wy winskje det de ban bliuwt, dy' t üs boun,
,;Ta woltier fen in stik Frysk boerelibben
iS^Ntich fiif en tweintich j'er. (twaris).
