HET KABOUTERHUISJE
IN DE BREEDSTRAAT
PIPE
GAAL
'T KLEINE
KRANTSJE
'T KLEINE KEAHT5JE
ONZE FOTOPRIJS VRAA G
WEET ALLES VAN BRILLEN EN CONTACTLENZEN
Leeuwarden, Nieuwestad 55 Harlingen, Voorstraat 63.
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
cüPini sfl
Wie heeft Gatze nog gekend?
Dat vroegen wij ons de vorige
maand af, toen wij twee foto's
publiceerden van de heer Gat-
ze Haanstra met zijn zeer ver
weerde markante kop. Die fo
to's hadden wij in de zeventiger
jaren gemaakt, maar sindsdien
zagen en hoorden we niets
meer van hem. Zou hij nog le
ven, zo vroegen wij ons af. En
zo ja, woont hij dan nog in
Leeuwarden?
Wel, we hebben verschillende
reacties gekregen op onze vra
gen en we moeten nu melden,
dat Gatze niet meer in het land
der levenden verkeert: vijf jaar
geleden is hij overleden.
Zoals wij al veronderstelden
kwam Gatze Haanstra oor
spronkelijk uit Dronrijp, maar al
in 1921 vestigde hij zich in
Leeuwarden, waar hij op alle
mogelijke manieren actief is ge
weest. Zo trok hij er veel met
de bakfiets op uit om oud pa
pier op te halen en ook bezorg
de hij wel huis aan huis kranten
en reclamewerk.
Gatze Haanstra, "een hele lie
ve man", die door zijn omge
ving altijd als "Pake" werd aan
geduid, heeft jarenlang in de
Grote Wielenstraat gewoond -
in het laatst van zijn leven
woonde hij in de Annie West-
landstraat.
Een van onze informanten wist
nog te melden, dat Gatze
Haanstra een volle neef was
van Bert Haanstra, de landelijk
bekende cineast. Die kon beter
filmen dan Gatze, maar Gatze
had een veel mooiere kop. En
zo hebben we allemaal wel
wat, moeten we maar denken.
Onze mededeling in het vorige
Kleine Krantsje over de "pijpe-
gaal", de aanduiding voor een
kruiwagen, heeft heel wat los
gemaakt. Wij kregen verschei
dene reacties van lezers, die
ons er op attent maakten, dat
"de pipegaal" toch wel degelijk
in Friese woordenboeken te
vinden is.
Onze abonnee de heer B. van
Raalte te Leeuwarden gaf ons
de volgende duidelijke uiteen
zetting: "Een 'pijpegaal' is een
korte kruiwagen, zonder bak of
zijschotten, met een vlakke
vloer en opgaand schot; werd
veel gebruikt op de bouwplaats
voor het vervoer van stenen en
zware uitstekende materialen
en vroeger ook kalkkuipen e.d.;
ook in 't veen werd deze ge
bruikt voor turftransport. Het
probleem van deze kruiwagen
is: het in evenwicht houden van
de last, op ongebaande wegen,
opdat de last niet gaat schui
ven. Pijpegaal is eigenlijk een
scheldwoord: piepend (geen
kogellagers) gezwel, uitstul
ping.
Het woord "pijpegaal" is alge
meen gebruik geweest. Tot
plusminus 1850 vinden we het
nog in inventarisomschrijvin
gen, bijvoorbeeld in de timmer-
winkel te Feywoude. Thans is
het verouderd."
De heer T. Hoekema te Zuid-
horn verwees ons naar Waling
Dijkstra: "pipegael(tsje): kruiwa
gen der aard- en polderwer
kers" en naar het Frysk Wurd-
boek van 1984: "pipegaal:
kruiwagen (voor het vervoer
van grond, zand en grind."
En de heer H. Hoekstra te
Leeuwarden herinnerde ons
aan het boek "Aid Ark" in 1990
uitgegeven door de Fryske
Akademy, waarin de pipegaal
op pagina 64 wordt beschre
ven.
Onze abonnee de heer J. Wou-
da, die de aanduiding "pipe-
gaaltsje" opving in een gesprek
van een oude man en die hier
over in 't Kleine Krantsje
schreef, zal er nu in ieder geval
wel van overtuigd zijn, dat hier
mee geen vogeltje wordt be
doeld, zoals hij in zijn jeugd
heeft gedacht...
Ja hoor, heel veel echte ouwe Leewadders hebben
onze laatste fotoprijsvraag kunnen oplossen; sommi
gen zagen het met één oogopslag welk gevelfrage-
ment wij hadden gefotografeerd, anderen maakten
kortere of langere speurtochten door de stad om ten
slotte eveneens uit te komen bij het punt, waar onze
fotograaf had gestaan. Dat was dus in de Breedstraat,
waar hij het onlangs keurig gerestaureerde pandje
nummer zeven en veertig op de gevoelige plaat vast
legde.
met veel slagerijen en nu niet
één meer; alleen nog een bak
kerswinkel, een lijstenwinkel,
een stoffenwinkel, antiek- en
nog wat andere winkeltjes. En
dan natuurlijk Zalen Schaaf,
waar we in het laatst van de
oorlog nog wel eens kwamen
met muziek van "Gerie Stodel",
Gerrit Stoelwinder met als ach
tergronddecor grote wolken
krabbers, net als in New York.
Dansen mocht toen niet, dat
mocht pas na de oorlog weer.
Even verder op in de Speel
mansstraat zat Jopie Dekens
met zijn "Walhalla".
Overigens hielden vrijwel alle
inzenders hun "oplossing" ui
terst beknopt ("Breedstraat
47"), zodat we nu al kunnen
afsluiten met de mededeling,
dat het uitgeloofde prijsje, een
exemplaar van het fotoboekje
"Leeuwarden, ach ja, zo was
het..." ditmaal gaat naar me
vrouw P. Tromp, Perkswaltje 1-
51 in Leeuwarden.
"Is dit het kleinste pand van
Leeuwarden?" - dat was de
vraag, die tal van inzenders
stelden bij het inleveren van
hun inzending. Tja, wat moeten
we daarop antwoorden?
Het smalste huis van Leeuwar
den is het in ieder geval niet,
want dat bevindt zich in de
Kleine Kerkstraat, waar het
pandje nummer drie en veertig
een frontbreedte heeft van drie
meter en zes centimeter, terwijl
het Breedstraatpandje drie me
ter en tien centimeter breed
blijkt te zijn.
Maar het huisje in de Breed
straat lijkt zo op het oog wel
minder groot dan het Kerk-
straatpand en de voordeur is
niet breder dan vier en zeventig
centimeter, terwijl de etalage
een breedte heeft van een me
teren zeventig centimeter.
"Ook weer een straat met veel
historie," voegde heer D. Jon
ker uit Leeuwarden aan zijn op
lossing toe. "Eens een straat
pagina 3
voor Leeuwarden en de
wijde wereld erom heen
Een uitgave van Fenno
Schoustra's Publiciteits-
kantoor
Verschijnt omstreeks de
twintigste van tedere
maand.
Administratie:
Friesch Dagblad, Voltastraat
7a. Leeuwarden
Abonnementenadministratie
Postbus 858, 8901 BR
Leeuwarden, telefoon (058)-
087560.
Abonnementsgelden: Post
bank 2805901
Kopij voor 1 Kleine Krantsje
sturen naar:
Vredeman de Vriesstraat 1,
8921 BP Leeuwarden.
Voor eventueel overleg over
de redactionele inhoud: tele
foon (058)-120302.
Abonnementsprijs:
voor Nederland 29,- per
jaar; voor het buitenland:
55,- per postbank betaald.
65,- per cheque betaald.
Losse nummers, per post
bank besteld (2805901):
f 4,- voor 1 ex., 7,- voor 2
ex., 9,-voor3ex.
•hir-Ct
Het lidmaatschap van 't
Kleine Krantsje staat alleen
open voor lezers, die zich
door hun aanmelding ak
koord verklaren met de hier
navolgende 'leveringsvoor
waarden':
Het abonnementsgeld moet
vooruit worden betaald.
Op 'de 15e januari dient het
abonnementsgeld voor he f
dan lopende jaar te zijn be
taald.
Geschenk-abonnementen
en abonnementen van le
zers in het buitenland moe
ten op de 15e december
van het voorafgaande jaar
zijn betaald.
Lezers, die zich niet telefo
nisch of schriftelijk, maar
per giro-overschrijving als
abonnee aanmelden, wordt
verzocht op het girostrookje
te vermelden:
Nieuwe abonnee.
Wie het abonnementsgeld
voor een ander betaalt,
dient duidelijk de naam en
het adres te vermelden van
de abonnee, voor wie wordt
betaald.
Adreswijzigingen moeten
minstens 10 dagen voor het
verhuizen schriftelijk worden
doorgegeven: Postbus 858,
8901 BR Leeuwarden.
Abonnementen, die niet
vóór 1 december schnftelijk
zijn opgezegd (postbus 858,
8901 BR Leeuwarden), wor
den automatisch verlengd.
