DENKEND AAN DE SCHOLEN
UIT MIJN JEUGD...
DOODSHOOFDEN TE KOOP
pagina 9
Is dit niet een mooie kiek van Ieeriingetjes van de Bewaarschool aan de Tuinen? Voltooid verleden
tijd! (Foto: Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
Als ik zo 't Kleine Krantsje zit
door te sneupen, bekruipt mij
de behoefte om achter m'n
schrijfmachine te gaan zitten en
er maar weer eens op los te
"nostalgeren" (geen goed
woord, maar misschien voor
herhaling vatbaar?). Tegelijker
tijd besef ik, dat ik niet zomaar
van wal kan steken. Het moet
ook wel een beetje leesbaar
zijn. En vooral herkenbaar voor
vele lezers. Fenno Schoustra
(lees Skoustra op sien "Luwad-
des") kan tenslotte niet alles
plaatsen. Al schrijvend herinner
ik mij, dat Fenno en ik nog op
dezelfde school zijn geweest.
School 14 in de Tjerk Hiddes-
straat. Hij aan de B-kant en ik
aan de A-kant. Die school was
voor mij een kwelling. Zeven
lange jaren van jeugdverdriet
(ik bleef nog een keer zitten
ook!).
De jaren daarvoor, op de "be
waarschool" waren heel wat
prettiger. Dat was op de Tui
nen. Tussen textielwinkel van
De Boer en de distilleerderij
van Bokma was een soort
steegje, bestraat met kleine
gele IJsselsteentjes. Op het
einde van die steeg was de in
gang van de bewaarschool. Ik
zie me nog aankomen. Bij
moeder achterop de fiets in
een mandje. Alle moeders
dromden samen in de steeg.
Hoe was een jongen in die tijd
gekleed? Matrozenpakje, lange
wollen kousen, die vastgehou
den werden met elastieken, die
vastzaten aan je onderbroek.
En die onderbroek had van
achteren een flap of klep. Die
kon opengemaakt worden door
knopen los te maken. Verder
had je knielappen van leer, die
met riempjes om je been zaten
gesnoerd. Het schoolhoofd
heette juffrouw Van der Biezen.
Dat weet ik nog zo goed omdat
zij tevens onze buurvrouw was
in de Vijverstraat. Ik had dus
wel een streepje voor. mis
schien.
Wat we daar deden? Spelle
tjes, matje vlechten, kleuren en
zingen, veel zingen. Van: "Mijn
zusje kreeg van Sinterklaas
twee emmertjes van blik" en
"O jongens als ik rijk was, ik
wist wat ik dee." Weet u nog
wel? Kortom een echte "be
waarschool", waar je inderdaad
werd bewaard. "Fröbelschool"
heette het geloof ik in die tijd.
Menigeen zal op die bewaar
school zijn geweest en zich de
juffrouw van het toilet herinne
ren. Dat was juffrouw Sjollema
(geloof ik). Zij had een handi
cap, want aan beide handen
had zij maar één vinger, of één
duim. Dat vond ik toen al erg
facinerend. Als het tijd was
voor plasjes enz. stond juffrouw
Sjollema klaar in een lange
schort, knoedelsje in 't haar en
de handen in de zij. Groepsge
wijs kwamen dan de kleintjes
hun opwachting maken bij
haar. Sommigen rkonden nog
niet zelf hun broekjes naar be
neden doen. Dat deed Sjollema
dan. En dat ging, ondanks haar
beide stompjes aan haar han
den, ongelooflijk snel. "Kom
hier jonkje (of meiske)" hups,
broekje los, floep, de zaak naar
beneden, flap los bij de jon
gens en dan vlot op de w.c.
Het slachtoffer stond in een
soort houdgreep, gebogen over
een uitgestoken knie van Sjol
lema. In een oogwenk had ze 't
kontsje bloot en zaten de lie
verdjes hun behoefte te doen.
Ook het verdere protocol ver
liep in hoog tempo. Snel wat
w.c. papier om haar ene vinger
gewikkeld en dan.enfin, vul
zelf maar in. Dat was wel pijn
lijk trouwens. Gek dat je zoiets
nooit vergeet.
I-Jet sinterklaasfeest was ook
onvergetelijk. Ik zie die Sinter
klaas nog binnenkomen in de
zaal. Wat een sensatie als je
nog in die man gelooft! Alle
maal moesten we een mandje
meenemen naar school de dag
van tevoren. Dat stond dan op
je bank die nacht. De volgende
morgen als je dan op school
kwam, zat er wat in! Meisjes
hadden meestal een pop, de
jongens een brandweerauto of
Bij egalisatiewerkzaamheden
op het Oldehoofsterkerkhof, nu
precies een kwarteeuw gele
den, werden als een lugubere
herinnering aan de vroegere
begraafplaats op dit punt, een
vijf en twintig tal doodkisten
blootgelegd.
De kisten lagen op het uiterste
oostelijke deel van het kerkhof,
,daar waar de huizen van het
Heer Ivostraatje hadden ge
staan. De bewoners van dat
Surivestraatsje bleken dus altijd
pal boven de doden te hebben
zoiets. Ook wat snoep natuur
lijk.
Bij mooi weer in het voorjaar of
zomer mochten we buiten op
de speelplaats. Die grensde
aan de drukkerij van Eisma. Er
stonden wat bomen (een kas
tanjeboom herinner ik me nog
goed) en verder was er veel
zand, waarin het goed toeven
wasvoorde peuters.
UIT MET DE PRET
Maar na enige tijd naderde de
"leerplichtige leeftijd" en was
het uit met de bewaarschool-
pret. In 1931 toog ik aan de
hand van moeder op m'n paas-
best naar de Tjerk Hiddes-
school (14) en belandde daar
na wat zenuwachtig gedoe en
gehuil in de 1e klas, waar juf
frouw Doornstouter de scepter
zwaaide. Daar zat je dan, on
wennig in een vreemde bank.
Je keek naar de grote platen
van Jetses aan de wanden. Die
waren prachtig, maar je had er
nog geen oog voor. De juffrouw
eiste alle aandacht, nadat de
moeders met resolute hand wa
ren afgescheept. Sommigen
gluurden nog even over het
geleefd: "grieselig om er an te
rug te denken..."
Het houtwerk van de kisten
bleek de tand des tijds beter
te hebben doorstaan dan de
begravenen. "Een halve kop en
wat ribben," aldus een oogge
tuige, was alles wat nieuwsgie
rige toeschouwers hier te zien
kregen.
Toch moet de een of andere
obscure stadgenoot handel
hebben gezien in het vergaren
van doodshoofden, daar op het
Oldehoveplein. Er werd in die
raampje van de deur.maar
dan was het opeens opletten
geblazen! Enfin, wie herinnert
zich zulke dingen nou niet? De
leesplank werd uitgereikt, een
doosje met lettertjes en daar
begon de eerste leesles. Aap,
Noot, Mies enzovoort, enzo
voort. Geen juffrouw Sjollema
meer bij de w.c. Wel een overal
aanwezige conciëge, Tammin-
ga. Altijd een hoed op, bril op
de vrij fors uitgevallen neus en
een grijze stofjas aan. De man
was overigens zelf ook vrij fors
uitgevallen. Het was een boom
van een kerel. Als een kind in
de klas had overgegeven,
moest hij opdraven met wat
zand en veger en blik om de
zaak op te ruimen. Hij was een
man waar je niet omheen kon.
Wat een verandering als je zo
vanaf de bewaarschool wordt
gedumpt op de "grote school"!
Strenge juffrouw, die overigens
eens een tik op haar neus
kreeg van klasgenoot Gerrit.
We hadden hem uitgedaagd
trouwens. "Dat durfst niet, de
juf een klap oppe neus te ge
ven" (ze had een uitdagende,
vrij puntige neus). Maar Gerrit
dagen het sterke verhaal ver
teld, dat de kerel al vier sche
dels had verkocht, "twee voor
honderd gulden per stuk aan
een tandarts en twee voor vijf
tig gulden per stuk aan een
huisarts."
Een van die schedels, zo ver
telde een berichtgever ons, had
nog een gebit "om jaloers op te
zijn." De sjacheraar had het
dan ook geen enkel moeite ge
kost om die schedel, "mooi op-
puutst en bleekt in bleekwater,"
aan die tandarts te verkopen.
durfde het wel!
"Pats". Een totaal onthutste juf
Doornstouter zette hem op de
gang en hij kreeg strafregels.
Zo van: "Ik mag de juffrouw
niet op de neus slaan," denk ik.
Ik weet het niet meer precies.
Maar Gerrit was wel de held
van de klas natuurlijk.
Onder het onderwijzend perso
neel waren veel bekende figu
ren. Meester Nubé, het hoofd
van "A", meester Sipkens, be
kend als violist in een Fries
strijkkwartet dat altijd in oude
costuums optrad. Ook speelde
hij vaak voor de klas op die
viool en als hij jarig was trac-
teerde hij op Kwatta repen!
Vergeet je nooit zoiets. Dan
was er meester Deinema, juf
frouw Piso (met een' stem als
een man die je heel de school
door kon horen als ze het op
de heupen had). Juffrouw Plij-
zier, die haar naam geen eer
aandeed. Zij keek altijd zuur.
Juffrouw Glastra, een jonge juf,
die erg gezien was bij haar
mannelijke collega's. Zoiets
kreeg je al gauw door als je
wat ouder werd. Verder ook
een klasje voor doven en
slechthorenden, waar meester
Visser les gaf. Die kon heel
mooi zingen. Speelde ook altijd
mee in de toneelgroep van on
derwijzend personeel met Sin
terklaas in de Harmonie. Hij
woonde samen met Koos de
Jong.
En dan was er vooral nog
meester Greben. Een enorm
populaire man die altijd Sinter
klaas was op school en in de
Harmonie. Ook was hij actief
op sportgebied. Weg is de
school, maar hoewel ik niet be
paald terug kan zien op een
prettige schooltijd, was ik te
leurgesteld. Weg speelplaats,
weg fietsenhok, weg dat grote
groene hek, weg al die dingen
die toen zo'n grote rol in je
jeugd hadden gespeeld. Rond
hangend in de Tjerk Hiddes-
straat zag ik het weer voor me,
de hospartijen op de laatste
dag voor de vakantie. We trok
ken dan met alle leeflingen
door de straten rond de school,
zingend en hossend. "En het is
vandaag de allerlaatste keer,
allerlaatste keer, allerlaatste
keer!" Ik weet niet precies
meer wat we zongen. Wel, dat
"de grootste barg voor de klas
stond, die alle kleine bargjes
opat" of iets van dien aard.
Een ontmoeting met school 17,
die ook aan het hossen was,
liep wel eens uit op een veld
slag.
Enfin, weg school 14. De herin
neringen blijven. En de school
foto's. Mijn klasgenoten zijn nu
allemaal bijna 70 jaar. Hopelijk
zijn ze allemaal nog in leven en
gezond. Mochten ze dit verhaal
lezen, hierbij een groet van oud
klasgenoot,
Marten W. Sytsema
Baarle Nassau
