CA TASTROFE OP DE NIEUWESTAD
HELE LEEUWARDER KERMIS
VLIEGT IN DE FIK
'T KLEINE KRANTSJE
r
fl
1
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
pagina 7
Dik anderhalve eeuw geleden, mei 1842, werd het Duitse Hamburg getroffen door
een enorme brand. Twee etmalen lang baande het vuur zich daar een weg door de
huizenzee - toen de bevolking eindelijk kans zag de brand te blussen bleek het
vierde deel van de grote havenstad te zijn verwoest. Amper twee maanden later
leek Leeuwarden te worden getroffen door een soortgelijke ramp. Op de vroege
morgen van de zeven en twintigste juli, na de laatste kermisdag, brak er brand uit
in een van de kermistenten op de Langepijp, in het hart van de oude binnenstad.
Binnen een mum van tijd kwam de hele kermis in brand te staan en het scheelde
maar een haar of de Friese hoofdstad moest hetzelfde lot als het geteisterde
Hamburg ondergaan. Toen het vuur al bezig was de huizen op de Nieuwestad aan
te vreten bedwong men de brand - nu bleef de grootste schade beperkt tot het
kermisterrein.
In totaal vier en dertig kramen
werden bij deze spectaculaire
brand een prooi van het vuur -
ze werden volkomen verwoest.
Acht tenten werden voor een
deel verbrand en nog een aan
tal andere kwamen bij de ver
woede reddingspogingen in de
stadsgracht terecht.
De schade, aan tenten en in
ventaris toegebracht, werd op
"eene tonne gouds" geschat,
een enorm bedrag, dat lang
niet boven water kwam bij "een
algemeene collecte" nog die
zelfde dag. Wel tastten de
Leeuwarders, diep bewogen
door het lot van de kermismen-
sen, flink de de beurs, maar
meer dan zevenduizend gulden
aan giften kwam er toch niet op
het kleed.
GERUCHTMAKEND
De herinnering aan de gerucht
makende kermisbrand vinden
we o.a. terug in de krant van
die tijd, de Leeuwarder Cou
rant, die er met de gebruikelijke
breedsprakigheid van die da
gen aandacht aan schonk. Dit
verhaal, in onze ogen in meer
dan een opzicht interessant,
willen we nu graag even voor
onze lezers overschrijven -
treffend geeft het een beeld van
de verpletterende indruk, die de
brand op de verslaggever heeft
gemaakt.
"Een groot gevaar heeft heden
deze Stad bedreigd met eene
ramp, als die welke Hamburg
trof. Na den laatsten dag van
de veelbezochte Leeuwarder
kermis brak er te vier uur in den
vroegen morgen brand uit in
eene der fraaiste galanteriekra
mer welke het ruime markt
plein dezer Stad (de Langepijp)
versierden, terwijl de eigenaar,
de verkoopman Pronk, daarin
met zijne bedienden aanwezig
was.
Onmiddellijk deelde de felle
vlam zich Oost- en Zuidwaarts
mede aan de drie dubbele reij-
en of roeven kramen, waarvan
ieder dier ligte houten getim
merten met brandstoffen ge
vuld, der vlammen nieuw voed
sel gaf, zoodat binnen een half
uur tijds het gansche marktveld
één gloed vertoonde en 34 kra
men door den voortvretenden
vuurstroom verzwolgen werden,
terwijl men eenige anderen
sloopte of in het water wierp,
teneinde deze der vlam geen
meerder voedsel verschaffen of
haar aan belendende gebou
wen mededeelen mogten.
Dit alles gebeurde in korter
tijdsbestek dan de Brandspui
ten aangevoerd konden wor
den; en al waren deze er ook
vroeger geweest; zij hadden
onmogelijk zulk eene vuurwoe-
de evenals juist op het oogen-
blik, dat de verbazende hitte
van den gloed zich aan de be
lendende huizen van dit
schoonste gedeelte der Stad
trachtte meede te deelen.
Toen de wind eerst meer
noordwaarts was stond het
breede huis van den Heer Bur
gemeester in het meeste ge
vaar. Op de twee bovenverdie
pingen sprongen reeds de
glasruiten en werd de lijst ge
schroeid, toen de spuiten ver
hinderden, dat het gebouw, ge
lijk ook dat van de Heeren
Hamstra en Crommelin, vuur
vatte.
Intusschen draaide de wind
meer westelijk en werd het ge
vaar, waarin, aan de overzijde,
de huizen der Groote Sociëteit
en van de Heeren Stoffels en
Van Marche bereids eenigen
tijd verkeerd hadden, nog groo-
ter.
VOORGANG GESTUIT
Maar ook toen, nadat de glazen
reeds gesprongen waren en de
daklijsten, zonneblinden en ra
men vuur gevat hadden en
vlamden, was men door de
aangebragte hulp in staat den
voortgang te stuiten en de
vlammen te verhinderen om
binnen de huizen te dringen.
Intusschen trachtte men uit die
Op deze tekening van wijlen Jan Hallema zien we hoe de catastro
fe van de kermisbrand op de Nieuwestad zich voltrok.
huizen en nog meer uit de laat-
te aangetaste Kramen bij hulp
vaardige ingezetenen te redden
wat de meeste waarde had, of
schoon de gelegenheid daartoe
zeer kort was, dewijl de beslis
sing zoo spoedig volgde.
Maar des te treffender was het
schouwspel, dat zich daarna
vertoonde. Uit den gerusten
slaap ijlings opgejaagd, was
den meesten kramers slechts
zoo veel tijds gegund geweest
om zich kleederen aan te schie
ten en het lijf te bergen.
Nu, nadat zij hunne gansche
bezitting en verblijf, zonder
eenige gelegenheid tot redding
in vlammen hadden zien opstij
gen, nu dwaalden zij door wan
hoop onder elkander rond, sta
rende op de rookende plek,
waar tusschen zij nog eenige
kostbare voorwerpen van hun
ne vroegere bezitting meenden
te ontwaren en schenen zij in
een anderen droom te ontwa
ken en de rampzaligheid van
hunne toestand te beseffen.
Het valt onmogelijk door eene
beschrijving eenig denkbeeld te
geven van het schouwspel, dat
deze personen en die rokende
puinen vertoonden. Maar even
min kan eene pen het uitdruk
ken, hoe spoedig de schrik en
vrees van Leeuwardens ingeze
tenen (waarvan ieder met sid
dering aan het lot van Hamburg
dacht of dit tegemoet zag) ver
vangen werd door het dankbare
gevoel, dat de redding van de
stad zelve, en bijzonder van de
reeds aangetaste gebouwen,
zoo tijdig gedaagd en zoo uit
muntend geslaagd was.
In de vier of vijf van buiten aan
merkelijk beschadigde huizen
stonden de bewijzen voor oog-
en, dat, zoo de hulp slechts
eenige minuten later was ge-
koomen, de vlam in de gebou
wen zou zijn doorgedrongen en
de verwoestingen had kunnen
aanrigten, waarvan de gevol
gen onberekenbaar waren.
Het huis van de Burgemeester
met het daarin aanwezige
Hoofdkantoor der Administratie
van 's Rijks geldmiddelen in
(Vervolg op pag. 15)
XI rfó'/C
JAAR VAN
INSCHRIJVING.
138 «T
KOSTEN
Bijdr. l^jaar -
Ic^g
Reglement-
Bewijs van
aandeel -
Duplicaat-
K
Totaal
fjotvnngen en geboekt
b\j mjj ondergeteekende
Secret.\Boekh.
den
188.T"
7
Bewijs ra Aandeel in ie Ooi
voor
„tEEUWABaa rrr-'as
J Und'.'i l'nQ- Bran
i©wtward@»«Eewal 69
Wij onckrgeleekendmdirecteuren ran de bovengenoemde Maatschappij
deze ingevolge het Reglement verzekering tegen Brandschade aan
Deze deelneming gaat in bij de betaling der hierop gestelde kosten, eindigt den eersten
Mei 18fin en behoudt, zonder opzegging ingevolge het Reglement, eene doorloopende
waarde van vijf tot vijf jaar.
ds directeuren voornoemd,
Afgegeven te Leeuwarden, den S
/O
1883s
y.
•y,sL
KLASSE.
Directeuren der Maatechappy verklaren]
deztr/kennis genomertke hebben dat de verze
ring'je overgeschreven ten name van 8,
dcy HgQIBf en verplaatst naar de V.
"se;dat de omsohryving thans luidt:
Hiiizinge waarin visohwinkol en -bakkery.-
-Leeuwarden,10 October
Direoteuren voornoemd,
f.6.000.-4eKl.
Kosten:
Bydr.f. 2.-
Direoteuren der Maatschapt-y
verklaren by deze kennis genomen te hebben
dat de verzekering ie verplaatst naar de
DERDE Klasse en de omschiyving thane luidt:
Huizinge waarin wynhandel en bloemenwinltel,
staande Ruiterskwartier No.183,Styk G. - - -
f.10.000.-3eKI.Leeuwarden19 Nov.1923..
Onder-Hn^e Brandwaarborg Mnatschappi' V
voor de Gemeente Leeuwaidtu.
0.T.
8-Bkh.-
- v r/t
Direoteuren der Maat9chappy verkla
ren by dëïe sénnie genomen te hebben dat de
irerzekerde som ie vsrhoogd met VYF DUIZEND
3ULDEN en gebracht op TIEN DUIZEND GULDENJ
.10.000.-4eKl.- Leeuwarden.6 Maar t »2Ö
Directeuren voornoemd,, j
B-Prea.*
8-Bkh.-
Directeuren der Maatechappy verkla
ren by deze kennie genomen te hebben dat de
verzekerde som ie verhoogd met VYF DUIZEND
GULDEN en gebracht op VYFTIKN DUIZEND GULDBN.
f15.000.-3eKl.-Leeuwarden,22 Maart 24.i
Direoteuren voornoemd.
Bydr.f. 0.-
Aand.". 1.-
Zsgel". 0.7.6
t. i'.tt-
V-Pres.
S-Bkh..
Vj
,/sa
Ter gelegenheid van de opening van het nieuwe gebouw deed de Leeuwarder
Onderlinge een oproep naar oude polissen. Als oudste polissen kwamen daarbij
stukken uit respectievelijk 1879 en 1888 te voorschijn. Dit is ook zo n oeroude polis
en wel uit het jaar 1885. Hel document werd onlangs aan de archieven van 't Kleine
Krantsje geschonken door onze abonnee de heer Klaas van der Meulen te Mars-
sum. Hel stuk is wel heel erg interessant, omdat het gaat over een verzekering, die
honderd en elf jaar geleden bij de Onderlinge Brandwaarborg-Maatschappij werd
afgesloten door H. van der Kallen, de vader van de later zo bekend geworden
detective-schrijver Havank. Via de familie Van der Kallen kwam de polis in handen
van de familie Van der Meulen, die vele jaren aan het Ruiterskwartier een bloemen-
zaak heeft gehad.
