'T KLEINE KRANTSJE
GEVAARLIJK BEROEP
VOOR LEEUWARDEN EN DE WIJDE WERELD ER OMHEEN
Deze plaat toont ons de ronde Paardepijp, zoals die heel vroeger
was. De Peperstraat was toen nog net zo smal, als de Oude
Oosterstraat nu nog steeds is. De Leeuwarders gaan nog allemaal te
voet, behalve die ene voortvarende meneer, die waarempel al een
rijwiel bezit. (Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
De naam Wouwermanstraat
doet ons herinneren aan de
schilder Philips Wouwerman,
die leefde van 1619 tot 1668.
Hij maakte zich zelf vooral be
kend door het schilderen van
paarden, ruiters en veldslagen.
Met onze goede stad Leeuwar
den heeft Philips Wouwerman
niets te maken gehad; hij was
een Haarlemmer.
De Schalk Burgerstraat, door
de meeste Leeuwarders abu
sievelijk in één woord Schalk
burgerstraat genoemd, eert een
zekere meneer Burger en die
Burger, Schalk Burger dus, was
een Afrikaanse generaal in de
Boerenoorlog. Na het vertrek
van Paul Kruger in 1900 is hij
ook (tot 1902) president van de
Zuidafrikaanse republiek ge
weest.
Appelsiene Matte was in vroe
ger jaren een vrouw, die zeker
Martha heette en die met een
piepende kinderwagen met si
naasappels door de straten
liep. Eens, toen kwajongens
haar handelswagentje omver
'smeten en de sinaasappels her
en der vlogen, barstte Appelsie
ne Matte in huilen uit.
De Bachvereeniging heette al
in vooroorlogse jaren een orga
nisatie, die in 1934 op initiatief
van de bekende George Stam
was opgericht. Vier jaar later
ging deze Bachvereniging al
weer ter ziele.
De Ossekop kent natuurlijk ie
dere stadgenoot, maar waarom
heet die straat nu eigenlijk Os
sekop? Wel, ze is zo genoemd
naar de houten ossekop, een
gevelteken van de herberg Het
Ossehuis, die hier ooit heeft
gestaan. Bij een verbouwing,
omstreeks 1828, is de houten
ossekop verloren gegaan. Os
sekop en Uniabuurt heetten
vroeger samen Uniabuurt en
deze buurt werd toen onder
scheiden in respectievelijk In,
Bij en Achter de Ossekop. Voor
de bebouwing van deze buurt
heette het terrein tussen de
huidige Uniabuurt, de Ossekop,
het Zwitserswaltje en de Weaze
het Ossehiem naar de osse-
markt, die op deze plaats ge
houden werd. De herberg Het
Ossehuis was het eerste pand,
dat hier werd gebouwd. Het
was dus een veemarktcafé, zo
als er later ontstonden aan het
Ruiterskwartier en nog weer
veel later aan wat we als de
Langemarktstraat hebben leren
kennen.
Schoner dan ooit noemden de
mensen hier weleer de knappe
vrouw van een makelaar, die
altijd kans zag er tóch weer
mooier uit te zien. Schoner dan
ooit leeft al lang niet meer.
Toen zij, niet zo jong meer,
stierf zag er nog altijd zeer be
koorlijk uit.
De Bei of De Klok was om
streeks 1850 de naam van een
huis aan de Kelders, naast het
pand, waar de Rotterdamsche
Erasmus uithing. Zou dit huis
iets te maken hebben gehad
met de bel of de klok, die nu
nog altijd in de walmuur zit aan
de noordkant van het Naauw,
vlak bij de Brolspijp?
De naam Stienser Landbuurt
horen we nooit meer noemen,
maar kort na het ontstaan van
het labyrinth straatjes aan de
westkant van de Stienserstraat-
weg werd deze wijk vaak zo
aangeduid. Later spraken we
altijd gewoon over de Land
buurt en dan wist iedereen wat
daarmee werd bedoeld.
De Kalvergloppe, ook verdwe
nen, zoals zoveel stegen en
straatjes in de stad, moet ge
noemd zijn naar het huis Het
Kalf, dat aan de Boterhoek
heeft gestaan. Waarschijnlijk
had die naam nog betrekking
op een van de vele koemelke-
rijen, die hier eertijds zijn ge
weest.
De Geweldige Steeg heette
eens het noordelijke deel van
de Galilee r Kerkstraat en werd
zo genoemd naar de hier gele
gen Geweldige of Provoost van
het Friese krijgsgericht.
De Poort von Cleve heette
lang geleden een café in de
Grote Hoogstraat. In 1881 vul
de een zekere H. J. van den
Broek er de glazen. Hij adver
teerde in dat jaar met "Ijskou
de binnen- en buitenlandsche
bieren, fijne wijnen, likeuren
enz. Appartement voor Fami-
liën".
De Fabriekssteeg was voor
1891 particulier eigendom. De
naam is aan de steeg gegeven,
omdat ze leidde naar de be
faamde Leeuwarder Strocarton-
fabriek, die ongeveer gestaan
heeft waar we nu de Leeuwar
der Courant kunnen vinden.
De Rotterdamsche Erasmus
heette eens een huis aan de
Kelders en wel het vierde vanaf
de hoek van de Korfmakers-
straat.
De weinig bekende Valcke-
naerstraat is genoemd naar
Lodewijk Casper Valckenaer,
een groot kenner van de klas
sieke talen. Van de lezers van
't Kleine Krantsje heeft niemand
hem gekend, want Valckenaer
werd geboren in 1715 en hij
overleed, in Leiden, in 1785.
Van 1741 af was hij hoogleraar
aan de hogeschool in Franeker
en van 1766 af professor aan
de universiteit van Leiden.
De Bontepapesteeg loopt van
de Grote Kerkstraat naar de
Speelmansstraat. De steeg
dankt deze naam aan de bonte
papen van het vroeger aan
deze steeg gelegen klooster
van de Dominicanen orde. De
volksmond sprak weleer ook
wel van Bonepatersteeg en
zelfs van Pompmakersteeg -
stellig omdat hier ook eens een
pompmaker heeft gewoond.
Het Pijlvolle Kerkhof - hebt u
daar wel eens van gehoord?
Het moet gelegen hebben op
de hoek van de steeg De Mod
der tussen de Grote Kerkstraat
en de Pijlsteeg. Waarschijnlijk
was dit kerkhof een deel van de
voormalige begraafplaats van
Nijehove en hield de naam ver
band met de Pijlsteeg, die in de
onmiddellijke nabijheid lag.
pagina 10
De Kraanvogel was in de vori
ge eeuw de naam van een huis
in het midden van de Breed-
straat aan de westzijde met als
gevelteken een kraanvogel met
het onderschrift "Aldus moet
men waken in de Kranewacht".
De Sint Frederiksteeg staat
loodrecht op de Monnikmuur-
straat, dicht bij de Nieuwebu-
ren. De volksmond kende de
Sint Frederiksteeg in voorbije
tijden alleen maar als "de
Schinkvretersteeg".
De Paardepijp ligt over het wa
ter van de Warmoesgracht en
verbindt de Peperstraat met de
Oude Oosterstraat. De Paarde
pijp, die in tegenstelling met
veel andere primitieve brugge
tjes in de goeie ouwe tijd ook
begaanbaar was voor paarden,
zag er zo'n zestig jaar geleden
romantischer uit dan nu - toen
was het nog een sierlijk boog-
bruggetje; nu ligt er dus zo'n
strakke stenen pijp.
Het Zwart Lam heette lang ge
leden een huis aan de zuidkant
van de Nieuwestad tussen
Oude Lombard- en Oude Doe-
lesteeg. Er zal zeker een zwart
lam als uithangteken gehangen
hebben.
De Doorgaande Steeg draagt
z'n naam niet meer met ere,
want de steeg loopt niet meer
door, zoals vroeger wel hét ge
val is geweest. De Doorgaande
Steeg liep van de Nieuweburen
naar de Put, dat wil zeggen met
enkele kronkels en dus niet
recht toe recht aan. Evenwijdig
aan de Doorgaande Steeg liep
de, niet doorgaande Bargeja-
gerssteeg.
Dit is een afbeelding van de gevelsteen Het Kalf, die ooit gezeten heeft in het hoekhuis van de
Kalvergloppe en de Boterhoek. Gek was het wel, dat we hier duidelijk te maken hadden met een koe en
niet met een kalf. Na het slopen van het huis kreeg de steen een plaats in het gemeentearchief, tot er,
alweer jaren geleden, een onverlaat kwam, die deze bijzondere herinnering aan de Kalvergloppe ach
terover drukte. ■(Foto: Collectie Fenno Schoustra/'t Kleine Krantsje)
Het beroep van dienstbode, dat
in vroeger jaren zoveel voor
kwam, is niet zonder gevaar
geweest. Al verschillende
malen hebben we gezien, dat
meisjes bij het uitoefenen van
hun werkzaamheden iets over
kwam, wat voor de huisvrouw
van vandaag natuurlijk ook nog
elke dag kan gebeuren.
In het jaar 1930 heeft een
ongeval van een dienstmeisje
in Leeuwarden zelfs fatale
gevolgen gehad.
In de maand juni van dat jaar
moest de zestienjarige Sjoerdje
Kuipers uit Stiens voor haar
mevrouw de weduwe W. H.
Hoekstra in het woonhuis
Willemskade 39, een gordijn
ophangen voor een raam op de
bovenverdieping.
Op een of andere manier zocht
zij daarbij steun op een hekje,
dat niet goed bevestigd was -
het gevolg was, dat het kind
door het raam heenviel en van
een hoogte van bijna tien meter
af naar beneden stortte. Het
arme meisje kwam in een steeg
naast het huis terecht en perso
neelsleden van de naburige
Bouwmaterialenhandel van De
Vries schoten toe om het
slachtoffer hulp te bieden.
Sjoerdje Kuipers was zwaar
gewond en kwam na de eerste
hulp van dr. O. Schreuder te
recht in het Stadsziekenhuis
aan het Blokhuisplein.
Hier werd duidelijk, dat zij een
schedelfractuur had opgelopen,
terwijl er ook een hersenschud
ding werd geconstateerd.
De val bleek zelfs zo ernstig te
zijn geweest, dat het bekla
genswaardige meisje een paar
dagen later in het ziekenhuis
overleed.
