DE TIJD STROOMT NOG
STEEDS DOOR HET VLIET
COMMISSARIS VERTELT
pagina 7
Eenmaal per jaar verwisselde commissaris Voordewind het IJ en
de Amsterdamse grachten voor het Vliet, de Murk en de Wielen.
Dat was een week lang zeilen met zijn vriend Hein Appeldoorn.
Over zijn politiewerk schreef Voordewind twee boeken: 'De com
missaris vertelt' en 'De commissaris vertelt verder'. De bekende
conferencier en verteller Willem van lependaal, ontstemd over de
eenzijdigheid waarmee de penose werd getekend, schreef toen
de bestseller 'De commissaris kan me nog meer vertellen'.
nijvere neringdoenden moesten
dan vaak langer wachten op hun
geld. Er waren grote en kleine
winkels, sommige opvallend
door hun mooie etalages, ande
re verscholen en donker ogend.
GIJZEN - OME JAN -
JODEN
Er waren bakkers, slagers, krui
deniers, groentenhandelaren,
winkeltjes van sinkel, sigaren
winkels en melkboeren. Er stond
zelfs een enkele echte boerderij
tussen de huizen, fabrieken en
winkels. Bij al die winkels en
fabrieken en huizen horen
namen, namen die al heel vaak
genoemd zijn. Hoewel, de naam
Gijzen misschien niet. Waarom
Gijzen met zijn propere, blinken
de zuivelwinkel? Vanwege Ome
Jan en de Joden.
Ome Jan, werkzaam bij de Zui
velfabriek Emmakade (nu Nieu
we Weme) bevoorraadde op een
vaste middag in de week alle
zuivelwinkels met kaas en boter.
Neefjes in verschillende jaargan
gen mochten soms meerijden:
,,met ome Jan butter riedel" en
zagen ademloos naar zijn toer.
De linkerarm werd gestrekt en
vanaf de open hand tot de
schouder werden de pakjes
boter opgestapeld. Op het
bovenste pakje drukte hij zijn kin
en vervolgens werd het parcours
vanaf zijn kar naar binnen in de
winkel foutloos afgelegd.
Gijzen had zoals gezegd een
mooie winkel en het gezin woon
de boven de zaak. In de oorlogs
jaren werd dat gezin groter, want
Gijzen heeft Joodse landgeno
ten 'geherbergd' zoals het Oude
oorlog. De Poppebrug was een
'trapkebrug' en zo één lag er ook
tegenover de Noordvlietstraat.
Het heeft immers tot 1930
geduurd voor de Bleeklaan over
het water heen werd verbonden
met de Bote van Bolswertstraat.
Het begin van een nieuwe tijd:
meer (vracht)auto's en meer fiet
sers. Hoewel die zich voortbe
wogen op de steeds smaller lij
kende oevers. Toen dat proces
zich hevig doorzette en het Vliet
werd afgesloten door een dam in
het oosten (met als gevolg stil
staand water, vuil, stank) tegen
de Indische buurt aan, naderde
het eind van dat Ouwe Vliet.
DEMPEN! Dag water!
Wat herinnert nog aan dat Ouwe
Vliet? De zalen van de Vrij-Evan-
gelischen aan het begin van het
Zuidvliet? Een gedenksteen in
het geboortehuis van Pieter Jel-
les Troelstra? Het rijtje huizen
aan het Noordvliet-slot doet dat
zeker. En echte ouwe Liwwad-
ders zullen aan weerszijden van
de asfaltbaan in een enkel pand
nog wel eens iets van vroeger
terugvinden. Toen was dat nog
geen disco of coffeebar; of een
computer- of doe-het-zelfwinkel.
Zeker geen moskee waar ande
re gelovigen hun gebed uitspre
ken. Een van die Liwwadders
bezocht wellicht ooit de
'bewaarskoal' die er al staat
vanaf 1861! Die heeft veel meer
gezien dan hier is opgeschreven
door de man die in 1920 is gebo
ren en tussen 1926 en 1935 in
de Javastraat woonde op num
mer 10.
Jakob Vellenga
WATER - WERKEN -
WINKELS
Ooit verkocht vader Hakse
snoep in zijn winkel ergens tus
sen de Baptistenkerk en Koop-
mans Meelfabrieken. Zoon Jerre
Hakse begon daar later zijn car
rière als kunstschilder. Nog weer
later werd daar het zogenaamde
'Politiek café' georganiseerd:
'gewone' mensen gingen aan de
praat met politici. De zestiger
jaren beloofden immers
inspraak? Op zulk een avond
kregen raadsleden van de mees
te Vlietbewoners als motto mee:
DEMPEN!
Zo verdween het water dat een
aantal eeuwen door die uitbuurt
van heel vroeger had
gestroomd. Het water waar grote
en kleine schepen af en aan voe
ren, beladen met grondstoffen
en materialen. Het was lossen
en laden bij de grote meelfabriek
en de graanfactorij van Huisen-
ga. Ooit was er een zeepziederij
van Pieter van der Meulen. De
naam Pietersburen herinnert er
nog aan. Zoals de verdwenen
Cichoreibuurt aan de cichorei-
branderijen en de Tichelstraat
aan de tichelwerken doen den
ken. In de dertiger jaren werkten
in die buurt een paar sigarenma
kers, maar veel Vlietster mannen
rookten de 'korte pijp': ze pruim
den want het bestaan was sober,
en loon of steun karig. Er werd
soms te veel geld naar de kroeg
gebracht en dan bleef er te wei
nig over voor de afbetaling. Want
velen kochten op de pof en de
Tot 1970 heeft er water door het Vliet gestroomd. Hier een beeld
van het Noordvliet uit het begin van deze eeuw. (Foto collectie
Fenno Schoustra)
Boek dat vraagt. Bijna niemand
was hiervan op de hoogte, dus
vandaar dat Gijzen het verdient
hier genoemd te worden. Zijn
onderduikers overleefden, in
tegenstelling tot vele andere
medeburgers, die ook uit de pan
den aan het Vliet zijn wegge
voerd.
NIEUWE TIJDEN -
OUDE SCHOOL
De bedrijven van eeuwen her
zijn verleden tijd. De naam olie
molen (olieslagerij) leefde lang
voort in een ruïne dicht bij de
Poppebrug. Na de brand midden
twintiger jaren stond die ruïne
daar tot na de Tweede Wereld-
Hein Appeldoorn (Foto collectie
Fenno Schoustra)