/3
TWEEDUIZEND JAAR GELEDEN WOONDEN
ER BOEREN OP DE PLAATS VAN CONDENS
BOUWPUT ONTHULDE GROOT GEHEIM
V
Het nieuwe gebouw van de Coöperatieve Condensfabriek Friesland
rust op historische grond: langer dan tweeduizend jaar geleden
moet hier diep onder het huidige maaiveld een van de eerste zuivel-
winplaatsen van Friesland zijn geweest. Broze restanten van het ge
beente van koeien en schapen, opgediept bij het graven van de
bouwput voor het nieuwe gebouw, hebben ons het grote geheim ont
huld - eens woonden en werkten hier boeren, eens werd hier, pal
onder het Condensgebouw, het vee gemolken, eens hield men hier
de kostelijke koemelk al evenzeer in ere als nu.
Het heeft maar een haar gescheeld of
de zo vroege bewoning van dit deel
van Leeuwarden was nooit aan het
licht gekomen. Slechts een enkele op
merking, opgevangen door de willige
oren van Fries Museum-conservator G.
Elzinga, is er de oorzaak van geweest,
dat de uiterst verrassende vondsten
van botjes en beenderen en scherven
uit een tijd, die ver voor Christus lag,
een algemene bekendheid kreeg.
Potscherven
|n augustus r96s stuitten de grond
werkers bij het uitdiepen van de bouw
put op een diepte van bijna vier me
ter op een aantal potscherven, op been
fragmenten, op aangepunte houten
paaltjes en op mest van vee. Maar
zolang het geen goud is wat er blinkt
plegen grondwerkers geen extra aan
dacht te schenken aan wat er uit de
diepte te voorschijn komt en zo ging
het ook hier: de mannen met de
scheppen keken er bepaald niet van
op.
Alleen een voorman-timmerman vond
de scherven en beenderen interessant
genoeg om ze voorlopig maar eens
even aan de kant te leggen, maar de
enorme betekenis van de vondst be
sefte hij allerminst. Daarom liet hij er
ook pas maanden later heel toevallig
iets van los tegenover conservator El
zinga, die toen tot z'n verdriet moest
constateren, dat intussen het beton
voor de keldervloer al was gestort, zo
dat een bezichtiging van de vindplaats
niet meer mogelijk was.
Toch kon later, in overleg met de
Condens, de bouwdirectie en de aan
nemer nog een profiel worden gesto
ken en uit het onderzoek daarna volg
de de verrassende conclusie, dat hier
vier tot vijf eeuwen voor onze jaartel
ling mensen hebben geleefd.
Onder een ongeveer anderhalve meter
dikke zandlaag van opspuitingen uit
onze tijd lag een met rietstengels ver
mengde kleilaag van ruim twee meter
dik, die rustte op een uit mest, scher
ven en brokjes veen bestaande woon
laag ter dikte van ongeveer een halve
meter. Onder deze woonlaag vond
men nog een centimeter dikke in el
kaar geperste laag veen en daaronder
een ondergrond van klei, die met veel
zand was vermengd. Op één plaats in
het veen was in het grijze verleden
een kuil gestoken en daarin hadden
de boeren mest gestort.
Op de vlucht
Uit deze verschillende lagen en de
aangetroffen scherven konden de on
derzoekers opmaken, dat de mensen,
die hier eens hebben gewoond door
de zee op de vlucht zijn gejaagd en
dat de zee zich hier nu eens terugge
trokken heeft en dan weer opgekomen
is. De bodem onder het nieuwe Con
densgebouw heeft zich dan ook in ver
schillende fasen gevormd, waarbij de
zeespiegel voortdurend hoger kwam.
Wat de vondst van de bonkjes en de
potscherven zo uitermate belangrijk
maakte was de ontdekking - voor de
eerste maal - van een zó vroege be
woning vlak ten oosten van Leeuwar
den.
De Condens op historische grond: het
is goed bij de officiële opening van
deze nieuwbouw even te mijmeren
over de vreugden en zorgen van de
veehouders, die hier tweeduizend jaar
geleden de zuivelwinning dienden.