44 Bijl ago tot hot verslag der handelingen va
Vroeger werd door do kamer van koophandel en fabrieken
alhier standvastig eene ruimte van 1700 centiare geeischt. Nu
echter dit, den handel vertegenwoordigend ligchaam zich met
eene vermindering van 100 centiare kan vereenigen, vond deze
ruimtebepaling geene bestrijding;
2. dat behalve dit hoofdlocaal in het beursgebouw worden
gemaak t
a. een telegraafbureau
b. eene af rekenkamer.
In de 2e sectie werd door sommigen de noodzakelijkheid
eener afrekenkamer betwijfeld omdatwanneer daar een buffet
zal worden gehoudendit te veel concurrentie met particulieren
in het leven zal roepen.
Onze commissieeven als de meerderheid der sectienwaar
dit punt behandeld werd, meent echter dat er eene afreken
kamer moet zijnwaar des noods ook zaken kunnen worden
afgeslotendie wegens haren aardbuiten het gewoel der
beursdruktemoeten worden verrigt.
In de buffetquaestie stelt onze commissie zich geen partij.
c. Eetie woning voor den concierge of beursmeester.
Ook hiertegen verhieven zich meerdere stemmen in de 2e
sectie.
Men vond in het beursgebouw zoodanig toezicht evenmin
noodzakelijk als in een kerkgebouw. Een der leden dier sectie
herinnerde daarbijhoe noode uwe vergadering was overgegaan
tot het bouwen eener woning voor den marktmeester der vee
markt.
Onze commissie is, even als de derde sectie van een ander
gevoelen.
Het geldt hier een geheel ander toezigt als een kerkgebouw
of eene veemarkt. Het eerste vindt reeds eene zekere be
scherming tegen baldadigheid in den traditioneelen volkseerbied
voor den tempel waar de godsdienstoefeningen worden gehouden
en wanneer de kerk in gebruik wordt gestelddan doet een
geheel kader oppassers van allerlei soort daarin vooraf zijne
intrede.
Maar bovendien is bij iedere kerk eene kosterij en wordt die
wel degelijk door een koster bewaakt.
De veemarkt is ook eene geheel andere inrigting. Het is
geen gebouwmaar eene opene plaats, waar alles, wat zich daar
bevindt spijker en nagelvast is. Maar bovendien, ter bescherming
der veemarkt is toch een marktmeester aangesteld, hoeveel te
meer behoort er een beursmeester te zijn.
Noodzakelijk zal toch iemand moeten worden aangewezen,
die voor de reiniging en de ventileering van het gebouw, voor
hot openen en sluiten der deuren zorgt: en in dat geval is het
ook boven bedenking doeltreffend, ja bijna voor de zekerhoid
van goede zorg tegen mogelijk brandgevaar enz. enz. onver
mijdelijk, dat zoo iemsnd in het gebouw zelf woont, hetgeen
ook verreweg hot minst kostbaar is. Dit belang springt nog
meer in het oog, wanneer men bedenkt, dat ook eene boter-
waag tevens moet worden gelucht, gereinigd en bewaakt, en
dat het ligt voorkomen kandat daar boter van den eenen
marktdag tot den anderen zal moeten worden bewaard.
Onze commissie is van oordeeldat alles pleit voor de aan
stelling van een beursmeester, die tevens als concierge in hst
gebouw woont, terwijl er geen overwegend argument daarte
gen is aan te voeren.
d. Een voldoend getal privaten en urinoirs.
e. Een verwarmingstoestel.
Omtrent dit punt evenwel achtte men een onderzoek naar het
minst kostbare sijsteem noodzakelijk.
Do eenvoudige „kirchenheiszung" meende men dat wel toe
te passen zoude zijn en wenschelijker dan meer gecompliceerde
vorwarmiDgssijstemen, vooral met het oog op de weinige altijd
vooruit bekende tijden van gebruik.
Het denkbeeld om de gelegenheid tot verwarming in liet
leven te roepen vond mcor voor- dan tegenstandersvooral met
i don gemeenteraad te Leeuwarden, 1877.
het oog op de mogelijkheiddat het lokaal eventueel ook aan
andere doeleinden als tot het houden van beurs b. v.voor
groote vergaderingen, zou kunnen dienstbaar gemaakt worden.
Onze commiss'e is dan ook vóór zoodanige verwarming gestemd,
maar beveelt een voorafgaand onderzoek aan naar do minst
kostbaremeest practischo wijze om die aan te brengen.
b. Als eischen voor eene voldoende boter waag.
1. Dat eenige afrekenkamertjes daarby worden gevoegdwelke
niet in directe verbinding met de waagruimte zijn.
Met dit bijgevoegde voorbehoud was men omtrent de nood
zakelijkheid van afrexenkamertjes voor de boterhandelaars een
stemmig. Op de wijze zoo als die door den directeur der ge
meentewerken in het midden der waagruimte waren ontworpen,
vonden zij bij niemand bijval.
Reeds in den morgen door gaz verlichtbeantwoorden zij nog
maar half aan het doel. De afrekening dor boterhandelaron
schijnt eene gezellige omgeving te vorderenterwijl van die ge
zelligheid de pijp en een glaasje Friesche gene ver als onmisbare
elementen moeten worden beschouwd.
Daarom is het beterdat die afrekenkamertjes hun ingang
aan den buitenkant van het gebouw hebben en alzoo met de
waagruimte niet direct in verbinding staan.
2. Dat in die ivaag worde gemaakt eene koele luchtige bewaar
plaats voor weeke boter.
Het gebeurt toch dikwijls in den zomer, dat, tengevolge dor
temperatuur de boter zoo week is, dat het vervoer daarvan
ten eenenmale ongeraden is en de waar door op eene koele
plaats opgeborgen te worden, weder geheel kan herstellen.
Hiervoor nu behoort in de Waag gelegenheid te zijn.
Wanneer dan do boter, tengevolge van het vervoer naar de
Waag, het keuren, wegen enz. door do overmatige hitte te
week is geworden, kunnen de boterhandelaars die boter daar
laten blijven, tegen vergoeding aan de gemeente voor het be
waren. Onze commissie meent dat zij gaarne hiervan gebruik
zullen maken, daar de waarde der aldu8 geconserveerde boter
veel hooger zal zijn.
III. Op welke wijze behoort bij eene toestemmende beantwoor
ding der sub I a en b gestelde vragen en beslissing omtrent punt
11 de spoedige uitvoering dier besluiten te worden verzekerd.
Omtrent dit punt zij voorloopig opgemerktdat do geschie
denis der beurs-kwestie alweder de noodzakelijkheid aanwijst
om aan dit gedeelte van het hier behandelde voorstel meer aan
dacht te schenken dan in den regel bij andere voorstellen noo-
dig is en gewoonlijk geschiedt. En het voorstel van burgemees
ter en wethouders zelf geeft het bewijs, dat dit collegie daar
over evenzoo denkt.
Wanneer toch zooals bij andere openbare werken eenvoudig
een plan mot bestek en begrooting van kosten van den direc
teur der gemeentewerken bij hot voorstel waren overgelegd
dan had men bij aanneming eenvoudig of het plan kunnen goed
keuren of, wanneer wijzigingen werdon vereischtden directeur
der gemeentewerken het maken van een nieuw plan cum annexis
met in achtneming dier wijzigingen kunnen opdragen. Dit is
echter niet geschied. Twee verschillende tcekeningenbeide
zonder bestekken en zonder behoorlijk gemotiveerde begrootin
gen van kosten, van twoe verschillende deskundigen, zijn bij het
voorstel aan den raad tor examinatie aangeboden.
Onze commissie maakt er het collegie van dageliiksch bestuur
geen grief van, zooals in een der sectiën is gedaan, dat do moeije-
lijkheid der keuze tusschen die plans als het ware op don raad
is overgedragen. Wel echter meenen wij te moeten opmerken,
dat deze toestand de zaak moeijelijker maakt on bij do minste
onvoorzigtigheid alweder de uitvoering van het besluit, luidt
het in toestemmenden zin, in de waagschaal kan stellen. Naar
onze bescheiden meening ware hot boter geweest, dat de raad
slechts met één deskundige als 't ware in aanraking kwam en
dat de andere in de zaak der ontworpen betrokkene deskundige
uit de kwestie ware getreden gedurende die phase van het voor-
Bjjlage tot het verslag der handelingen vai
steldat dit nog in wording zijnde cutra muros van des burge
meesters kamer vertoefde.
Nu de beide ontwerpen bekend zijn is toch aan dien deskun-
digoaan wicn het ontwerpen van een definitief plan zal wor
den opgedragen, den pas afgesneden om verbeteringen in zijn
plan te makenwelke in liet ontwerp van den anderen geraad-
pleegdon deskundige te vinden zijn.
Doch het brengt do zaak niet verder te redoneeren over deze
„embarras du Chocy", de vraag is: wat is hot oordeel der sec
tiën uwer vergadering geweest over de aangeboden ontwerpen.
In de derde sectie werd de meening uitgesprokendat eene
preliminaire vraag moest beantwoord worden vóór en aleer de
raad zijn oordeel uitsprak over de beide aangeboden ontwerpen,
en wel deze
„zal de uitvoering van een eventueel raadsbesluit, om op den
„afgegraven Wirdumerpoortsdwinger een vereenigd Beurs- eu
„Waaggebouw te stichten, uitgevoerd worden op de wijze, als
„alle andere openbare gebouwen of wil men eene andere wijze
„van uitvoering
Deze vraag werd in genoemde sectie naauwkeurig overwogen.
Er werd gewezen op de gevolgen van het besluit uwer verga
dering in 1872 genomen om het ontwerp eener Handelsbeurs
door middel eener prijsvraag te erlangen en deze herinnering
bragt de leden het échec dier prijsvraag in de gedachte. Behalvo
een prijsvraag bleef nog de weg open om, behalve den direc
teur der gemeentewerken, ook andere aan to wijzen deskundigen
het maken van een plan cum annexis voor het bedoeld gebouw
met inachtneming der gestelde eischen op te dragen.
De raad zoude dan tusschen dio verschillende volledige ont
werpen kunnen kiezen en eenvoudig de uitvoering publiek kun
nen aanbesteden.
Dan kwam de vraag omtrent het te houden toezigt, maar
hierover was slechts ééne mceningdat namelijk hot toezigt
voor do gemeente bohoort te worden opgedragen aan den be
werker van het planomdat deze het in den geest van het ont
werp het best en gomakkelijkst kan doen uitvoeren en deze
volgens billijkheid wel eenig regt heeft met dit toezigt te wor
den belast.
Na do ongelukkige ondervinding bij de prijsvraag opgedaan
was do meerderheid der sectic evenwel van oordeeldat de te
stichten handelsbeurs den weg moet volgen van alle openbare
gebouwen en dat de stichting daarvan niet van die van andere
openbare werken der gemeente behoort te worden afgescheiden.
Onze commissie deelt eenstemmig dien wensch en daarmede ver
valt de noodzakelijkheid der beoordeeling van het plan van den
heer van Beek.
In het plan, overgelegd door den directeur der gemeentewerken,
was veel waarmede men zich kon vereenigen.
Op eenige punten evenwel werd op wijziging van dat plan
aangedrongen en wel
1. den uiterlijken vorm der voorgestelde handelsbeurs;
2. de bijvoeging van een afrekenkamer;
3. de bijvoeging van eene woning voor den concierge
4. do lichtscheppingen in de boterwaag;
5. de afrekenkamertjes bij de boterwaag
6. do bewaarplaats voor weeke boter in de waag;
7. de verwarmingstoestellen in de handelsbeurs.
Ad lum. De voorgevelzooals die door den directeur der ge
meentewerken was ontworpen, beviel gelooven wij aan geen der
leden van den raad.
Hij herinnert ons het gebouw voor den hoogen raad to 's Gra-
venhage, welk gebouw door iedereen, wat zijn uiterlijk betreft,
wordt afgekeurd. Verder is het een deur zonder huis, in zoo
verre het vooruitspringend gedeelte veel to breed is in verhou
ding tot de beide zijvleugels of liever deze te klein in verhou
ding tot het midden gedeelte. Het frouton is leolijk en opgewipt
en de pilastertjes aan het einde te smal. De drie deuren in die
poristijle zijn te laag in verhouding tot de geheele hoogte. Wij
den gemeenteraad te Leeuwarden, 1877. 45
deelen hier alleen mede de meening van een deskundige en
hopen dat de directeur der gemeentewerken, door aan deze op
merkingen te gernoet te komen voor zoover liy er zich mede
kan vereenigen, aan uwen raad een anderen voorgevel zal kunnen
aanbieden welke uwe goedkeuring kan verwerven.
Ad 2um. In het ontwerp van den directeur der gemeente
werken ontbreekt de afrekenkamer op de beursverdieping.
Zonder hieromtrent een voorstel te kunnen doenzouden wij
willen vragen of de twee ruimten naast het inspringende portaal
aan den voorkant hiertoe niet geschikte gelegenheid bieden, met
directe verbinding dier afrekenkamers met het voorportaal.
Ad 3um. De woning voor den conciergetot welker bij voeging
onze commissie heeft geadviseerd, zoude ons inziens gelijkvloers
van de waagruimte moeten worden afgenomenzoodanigdat
deze woning het minst mogelijk licht der overige ruimte weg
neemt b. v. aan den noord westhoek van het gebouw.
Ad 4um. Wat de lichtscheppingen in de boterwaag betreft
wij geloovendat door de hoogte der waagverdieping te brengen
op vijf meter in plaats van drie en eene halve meterzooals
in het ontwerp, in de ruimte der waag voldoende licht en lucht
zal zijnvooral wanneer dan de lichtscheppingen zoo groot en
liefst zoo hoog mogelijk genomen worden en bij het ontwerpen
der buitenversieringen in acht worde genomendat er geen
ornamenten zoo digt aan de kozijnen worden geplaatstdat zij
de lichtvalling kunnen belemmeren. Het is niet te ontkennen,
dat aan deze verhooging der waagverdieping van 3 l/g tot 5
meter een bezwaar is verbonden, dat n.l. het beurslokaal 1 2
meter hooger gelegen zijndede opgang daarheen ztz 1 treden
meer zullen noodig maken en dit bezwaar is te meer van be
lang omdat er voor de uiterlijke schoonheid van den voorgevel
toch reeds te veel treden zijn.
Wij gelooven echter, dat de directeur der gemeentewerken
dit bezwaar zal kunnen neutraliseeren, door een gedeelte dier
trappen binnen den toegang van het gebouw te plaatsen en
b. v. op de helft dier toegang-trap een portaal te maken en op
dat portaal den toegang tot liet gebouw te brengen.
Ad 5um. Afrekenkamertjes bij de boterwaag.
Zooals reeds werd opgemerktwordt als een vereischte ge
steld dat deze met de waagruimte niet in directe verbinding
zullen staan. Om hieraan te voldoen is het echter onvermijde
lijk, ze naast elkander aan den buitenkant dor waag te plaat
sen. Zonder van ons denkbeeld een voorstel te willen maken
geven wij in overweging de westzpde der boterwaag daarvoor
te benuttigen. Aan dien kant toch wordt het minste licht ver
loren door den minderen afstand der naastgelegen gebouwen.
Indien daar circa 10 a 12 afrekenkamertjes ter breedte van
ieder 2l/2 a 3 meter naast elkander werden ingebouwd, ieder
met een deur en een raamdan zoude er nog genoeg breedte
aan dien achtergevel kunnen overblijven, voor een paar ingan
gen naar de waag en voor de woning van den concierge.
Do diepte dier kamertjes zoude 2 a 2£ƒ2 meter kunnen zijn
en indien dan de hoogte daarvan ook op 2' I2 3 meter werd
bepaaldzoude er bij eene verdiepinghoogte van 5 meter nog
2 meter overschieten, om over de kamertjes heen het licht 111
de waagruimte te laten vallen. Het meerder lichtdat door
eene verhooging der waagverdieping tot 5 meter aan de drie
andere zijden van het gebouw wordt verkregenvertrouwen
wijdat tegen deze noodzakel ;ke vermindering daarvan aan
den westkant zal kunnen opwegenalthans dat verlies minder
doen gevoelen. Men mag ook niet voorbijziendat bij eene
inrigting van 10 h 12 zulke afrekenkamertjes, welke voor f 15U
a f 200 per jaar als kantoortjes kunnen worden verhuurdde
gemeente hierin al vast eenige tegemoetkoming kan vinden voor
do betaling van de rente der kapitalen voor de stichting bo-
noodigd.
Ad 6um. De bewaarplaats voor weeke boterwaarvan wij
reeds melding maaktenzoude dan misschien in het midden oer
waag (het donkerste gedeelte daarvan) kunnen worden gemaakt,
