00 Bijlage tot he verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden1883.
niet anders weg te nemen dan door onteigening door aan
koop daarvan hetgeen naar mijne meening de weg isdie
ten deze moet worden ingeslagen al kost die nu ook eeDe
meer of minder belangrijke geldelijke opoffering. Die kelders,
ten gevolge van de demping reeds zeer veel verminderende
wat het nuttig gebruik daarvan voor de eigenaren betreft, geloof
ik niet dat er groote bezwaren tegen de verkrijging daarvan
zullen bestaan indien door eene tegemoetkoming voor de der
ving van het gebruik met de eigenaren onderhandeld wordt.
Daartoe van U.WEd. geen opdragt hebbende, en bij de
onbekendheid van de zienswijze van U.WEd. op dit punt
meende ik geene vrijheid te hebben reeds daaromtrent voor
uit te loopen door 't aanknoopen van onderhandelingen
met de desbetreffende eigenarenomtrent de verkrijging
daarvan.
Wat het sub b vermelde bezwaar betreft, zal het ontegen
zeggelijk noodig zijn datmet het oog op het te dezer stede
vigerende stelsel van verzameling der faeces in tonnen en
compostbereidingdaarmede in verband gebragt de weigering
aan zoovele andere inwoners om hunne faecaliën in bestaande
of nieuw aan te leggen gemeentelijke hoofdriolen te loozen
zal het noodig zijn ook ten deze die bepaling te handhaven,
wil men ten minste de verbetering door demping van die
grachten niet illusoir maken.
Wel is hiervan 'tgevolg, dat de eigenaren van die ver
schillende panden kosten moeten makenom hunne privé-
inrigtingen te veranderen voor het tonnenstelselmaar hierin
zou door kostelooze verstrekking van tonnen met toebehooren,
aan die personen tegemoet gekomen kunnen worden de
voordeelen van een veel grootere hoeveelheid faeces daardoor
verkregen voor compostbereiding en eene aanzienlijke uitbrei
ding van 't stelsel zelve met de gunstige gevolgen daaraan
uit een hygiënisch oogpunt verbonden, wegen wel tegen eene
dergelijke tegemoetkoming op.
De bestaande riolendie meest allen ook voor waterlossingen
gebruikt worden kunnen als zoodanig dienst blijven doen
en in verband gebragt worden met het hoofdriool dat in het
midden van de gedempte grachten zal worden gelegd.
Wat eindelijk het derde bezwaar aangaatsub c hierboven
vermeld, meen ik te moeten opmerken, dat zeker bij eene
zoo geaccidenteerde ligging van stratenals waar#van hier
sprake ishet een_ onoplosbaar vraagstuk mag genoemd wor
den eene demping van die grachten tot stand te brengen
op eene wijzedat daardoor alle daaruit voortvloeiende be
zwaren van de eigenaars kunnen worden opgelost en de
een meerde ander minder daarmede tevreden zal zijneen
onbegonnen werk zal echter de demping zijn indien men te
veel hecht aan de gevolgendie enkele particulieren door de
lage ligginganderen weder door te hooge ligging van de
dorpels der hoofdingangen van hunne woningen zullen onder
vinden.
Zooals 't project is ingezonden is met dien toestand zooveel
doenlijk rekening gehouden en kan daaraan bij eene even
tuele uitvoering zoo noodig nog meer worden te gemoet ge
komen maar het gaat niet aan een project als het onder
havige te verwringen door de belangen van enkele eigenaren
voorop te stellen en daardoor een minder goed geheel le
verkrijgen
Een vergelijk van onderstaande hoogte ligging van de be
strating boven het zomerpeilals waterpas vlak aangenomen
zal de bovenstaande bewering verduidelijken
De bovenkant der bestrating van
De Voorstreek bij de Vischmarktpijp 2.64 -f- Z.P.
Wortelhaven hoek Postkantoor 3 00
Nederl. Bank 2.10
Eewal N.Z. bij de Zuipsteeg 2 64
ZZ. Minnemastraat 3.10
N.Z. wed. Beltrami 3.82
ZZ. Sterk enburg 4.88
Hofplein v/d. St. Jacobstraat 3.52
Beijerstraat 3 55 -
Heerenwaltje hoek Oranje-Bierhuis 2.35
b/h. Mariannestraatje 2 07
hoek Nieuwestad 2.00
Uit deze verschillende hoogtepunten blijkt genoegzaam dat.
wil men een eenigzins regelmatigen aanleg van straten ver
krijgen, waarvoor eene gemiddelde hoogte van 2 75 nieter
boven zomerpeil is aangenomen de toegang naar enkele par
ticuliere huizen die op de hoogste punten of op de laagste
punten gelegen zijn hetzij door het aanbrengen van treden
voor den ingang dier huizen minder gemakkelijk gemaakt
of ten gevolge van een hooger straatniveau lagerkomen te
liggendan ze oorspronkelijk waren.
Efet verschil in hoogte bijv. tusschen den Eewal noord- en
zuidzijde maakt om te gemoet te komen aan de gevolgen der
demping voor de bewonersdie op het hoogste punt gelegen
zijn den aanleg van een trottoir noodzakelijk terwijl eükele
bewoners dier panden eene lagere ligging hebbende de dor
pels van den hoofdingang hunner woningen met fle stoepen
zullen moeten verhoogendit neemt echter op den Eewal
niet zulke groote verhoudingen aan dat daaraan groote on
kosten verbonden zijnomdat een betrekkelijk gering aantal
stoepen aldaar toch verlegd moet wordenen het verleggen
daarvan oen gevolg van de demping zijndezullen de eige
naren zich die kosten moeten getroostenvooral wanneer men
daarbij in aanmerking neemt de waardevermeerdering van hunne
panden tengevolge van de demping eener gracht die bleef
ze bestaan, zeker de bewoning van den Eewal niet aanlokke
lijker maken zouen het komt mij billijk voordat, waar de
gemeente zich opofferingen getroostom aan de wenschen
van de bewoners tegemoet te komendeze van hunne zijde
zich de betrekkelijk geringe uitgaaf, voor de verlegging van
hunne stoepenwaar de noodzakelijkheid dit vordertzullen
laten welgevallen terwijl in het gevalwaar voor bet ver
hoogen van de bestrating aanleg van keermuren noodig is, de
kosten daarvan door de gemeente zullen gedragen moeten
worden-
Het meest worden door de geaccidenteerde ligging getroffen
de toegangen naar de woningen no. 8 6 en 4 op hot Heeren-
waltje en den zijgevel van het huis Nieuwestad no. 131 die
I respectievelijk door de hooge ligging van de straat in hoofd-
zaak veroorzaakt door de kelders onder de bestrating met 1. 2
en 3 treden zullen moeten worden toegankelijk gemaakt, ter-
I wijl de toegang naar de bovenwoning van het huis Nieuwe-
I stad no. 131 aan E. ron Weijrother behoorende, bij een be-
I staand aantal van 4 treden met twee treden zal moeten ver-
1 meerderd worden daar tegenover staat echter voor die
panden weder het voordeeldat de lichtscheppingen voor de
kelderverdiepingen aanmerkelijk verbeteren.
Op tegenovergestelde wijze worden de zeer *aag liggende
toegangen naar de woningen no. 20 en 22 op het Heeren
waltje minder gemakkelijk gemaakt deze zullen zoodanig
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden 1883.
91
verhoogd moeten wordeu dat dit met de tegenwoordige in-
rigtiug van die panden direct moeijelijk uitvoerbaar zal zijn
een keeruiuurtje zal tot behoud van de bestrating langs die
panden aangebragt moeten worden.
Ook de bovenwoning behoorende bij het hui* van den heer
Smeding, op den hoek van de Wortelhaven en de Voorstreek
gelegen zal door vermeerdering van het aantal tredendie
nu reeds 4 in getal zijn, bereikt moeten worden.
De toegangen en stoepen van de overige panden aan de
te dempen grachten of pijpen gelegenzullen in meerdere of
mindere mate ten gevolge van het veranderd straatniveau ge
wijzigd moeten worden echter niet in die mate dat de be
zwaren, daaraan verbonden, onoverkomelijk zullen zijn. Opdat
dit voor iederen eigenaar in 't bijzonder zal kunnen worden
nagegaanheb ik hierbij overgelegd een uitvoerigen staat
waarop do wijzigingdie ieder pand in verband met de ten
gevolge van de door U.WEd. aan die eigenaren toegezonden
circulaire en de daarop gevolgde mededeeling van de bezwa
ren eigendomsregten enz. van de verschillende bij de dem
ping betrokken eigenaren zijn uiteengezet.
Deze staat dient mede ter beantwoording van het 3e punt
dat de gevolgen v in die demping voor de eigenaren van de
panden die daarin betrokken zijnvoor ieder pand in 't bij'
zondertot strekking heeft.
Ten slotte rest mij nog de behandeling van het 4e punt.
De wijze van uitvoeringhet kostenbedrag en de tijd die voor
de uitvoering der bovenomschreven werken zal noodig zijn.
Ter verduidelijking daarvan heb ik hierbij overgelegd als
direct met de demping in verband staande twee teekeningen.
A geeft in lengte en dwarsprofilen aan de tegenwoordige
toestanden van alle pandenwat het onderste gedeelte van
die panden betreftmet aanduiding door middel van een
roode lijn met arceringvoorstellende den achterkant of de
hoogste punten van trottoirsstoepen of bestrating langs de
gevels van alle huizen.
B geeft in platte grond de geprojecteerde rigticg van be
strating, trottoirs enz. na de uitvoering van de demping, aan.
De tegenwoordige hoogte van de bestrating Voorstreek is
in verband gebragt met die van den Eewal noord en zuidzijde,
de Minnemastraat en de Zuipsteegen van daar getrokken
met eene klimming van 0.50 meter naar de Groote en Kleine
Hoogstraatdie beide in verband met de hooge ligging van
de daaraan sluitende lijnen van de beide zijden van den Eewal
eenige meerdere helling zullen moeten verkrijgen aan het af-
loopende einde die meerdere helling zal met het oog op de
vlakke gedeeltendie hooger op in beide straten gelegen zijn,
niet van dien aard zijndat bezwaren daaraan verbonden zijn.
Voorts is die hoogte-lijn volgehouden langs de panden ten
oosten van de St. Jacobstraat en Beijerstraat gelegenhet
straatniveau zal aldaar verlaagdmaar die verlaging van die
panden geneutraliseerd worden door het aanbrengen van trot
toirs in de helling van de St. Jacobstraat en Beijerstraat zal
weinig of geen wijziging aangebragt behoeven te wordendit
geldt ook voor het overige gedeelte van het Hofspleindat
behoudens wijzigingin den aanleg der bestrating hetzelfde
niveau zal kunnen behouden.
De hoogere ligging van bet Hofsplein voor het gemeente
huis in verband met het Heerenwaltje en de hoogte van de
bestrating aan de Nieuwestad, dat als vast punt moet blij
ven aangenomenmaakt eene verlaging van de thans be
staande bestrating om den stoep van het stadshuis noodig
dit kan echter eer tot verbetering dan vermindering van den
toestand worden aangemerkt.
Met geringe hellingen is verder de geprojecteerde hoogte
van het Hofsplein langs het Heerenwaltje verbonden met den
bovenkant der bestrating van het Marian nestraatje en de
Voorstreek bij het Kettingbrugjedit laatste zal komen te
vervallen en de bestrating aldaar kunnen doorgetrokken worden.
De bogen van de Wortelhavenspijp en de Hofspijp zullen
worden weggenomen en de regtstandmuren van die pijpen
en van de walmuren van den Eewal en't Heerenwaltje afgebroken
tot 30 centimeter boven het zomerpeildaardoor blijft eene
stabiele massa metselwerk behoudentot keering van grond
hetgeen voor de belendende panden noodig isen tevens
eene minder voordeelige uitgaaf van arbeidsloonvoor de
afbraak daarvan onnoodig maakt.
De van die afbraak komende steenen kunnen schoongemaakt
worden en leveren daardoor een genoegzamen voorraad materia
len voor het maken van een gemetseld eivormig riooldat
in het midden der gracht op eene beheide fundering kan
worden gelegden dat eene capaciteit zal verkrijgen van
1.50 meter hoogte over de lange as en 1 meter breedte over
de korte as gemeten.
In dit riool kunnen worden afgevoerd het straat- en hemel
water, door middel van 74 kolken, en het menage-en spoel
water van de verschillende panden terwijl tevens tot ver
zameling van de vaste stoffen uit dat rioolen om de gele
genheid tot het eventueel noodig schoonmaken daarvan te
bevorderen9 zinkputten van 1.80 meter diameter zullen
worden aangebragt.
Daarnevens zal de brandwaterleiding gelegd moeten worden
met 7 brandputtenterwijl daardoor mede gelegenheid wordt
verkregen om op verschillende plaatsen openbare pompen te
stellenvoor spoelwater bestemd.
Voor de demping van die grachten zal verder benoodigd
zijn 8538 stères grondop de meest goedkoope wijze kan
die grond gevonden worden door afgraving van het terrein
waarop de molen „de Leeuw" gestaan heeft, en daardoor
volgens de hierbij overgelegde situatieteekening C, door af
graving van den oever, het grootscheeps provinciaal vaarwa
ter bij en tegenover de zwem- en badinrigtingworden ver
breed op de wijzeals met eene roode lijn op die teekening
is aangegeven.
Deze verbeteringzoowel de afstrooming als verbreeding
van bet vaarwaterin hoofdzaak ten goede komende, aan dat
aan de provincie behoorende kanaalzal het overweging ver
dienen dat daarvoor bij het provinciaal bestuur pogingen
worden aangewendvoor die.verbetering eene geldelijke te
gemoetkoming te erlangen.
Eindelijk dient nog te worden opgemerkt, dat de Wortel
haven gedempt zijndeeene breedte tusschen de huizen be
houdt van 17.50 meter, waarvan 10 meter voor rijweg is ge
projecteerd de Eewal eene breedte tusschen de huizen behoudt
van 20 meter gemiddeld waarvan de rijweg over het midden
geprojecteerdeene breedte verkrijgt van 8 meterterwijl
ter wederzijden van dien weg langs de huizen trottoirs ter
breedte van 3.50 meter zijn geprojecteerdde scheiding tusschen
trottoirs en rijweg kan door jong plantsoen worden aangevuld.
De veranderde ligging van de bestrating op het Hofplein
geeft gelegenheid tot het aanleggen van drie rondpoints
waarop vijfarmige lantaarns te midden van eenig plantsoen
zijn geprojecteerd.
