lr
112
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden1883.
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, 188c.
113
Deze riolen die wij aantreffen op de Nieuweburenin de
Groote Kerkstraatin de Boterhoek en in de Bagijnestraat
zijn zoodanig ingerigtdat er geene geregelde afvloeijing der
faecaliën plaats heeftomdat er geen water genoeg ten allen
tijde voorhanden is om de afvloeijingen in stand te houden
de vaste stoffen zakken op den bodem en verdrogen tot een
korstdie op den bodem zitten blijft. Bij deze verdamping
der vloeibare deelen ontwikkelen ach gassendie zich uit
de roosters in den dampkring begeven. De schadelijkheid
dezer gassen voor de openbare gezondheid wordt teregt niet
meer betwijfeld. In de eerste plaats wordt de lucht in de
woningen verontreinigd door de opstijgende gassen 9 door de
reukorganen direct kenbaarvooral bij weersveranderingia
den zomer bij plotselinge daling van den barometer en rijzing
van den thermometerwaardoor de ontbinding vergemakkelijkt
wordt.
Erisman (Zeitschrift f. Biologie XI 233) berekent voor
een secreetput van 27 c.b. M.die tot eene hoogte van 2 meter
met faecalmassa's gevuld isd. i. voor 18 cM. secreetvloeistof,
de volgende hoeveelheden der uitwasemingen in 24 uren
Koolzuur
11.144 KGr.
en 5.67 M3
Amouiak
2.040
2.67
Zwavelwaterstof
0.033
0.02
Vluchtige vetzuren (uit
rioolgas berekend)
7.464
10.43
In 't geheel 20.681 KGr. of 18.74 M».
Hoewel de wetenschap nog niet in staat is den direct scha
delijken invloed dezer abnormale vermenging van de voor
't leven noodzakelijke dampkringslucht statistisch aan te too-
nenis 't toch zeer aanneembaardatal komen er geene
acute vergiftigingen voorde chronische vergiftiging door de
ingeademde lucht niet zal uitblijven.
In de tweede plaats moet de verontreiniging van den bo
dem niet gering geacht worden.
Hoe verontreinigd die isleert ons reeds de kleur en de
reuk van den grondwaarmede faecaliën langeren of korto
ren tijd in aanraking geweest zijnzelfs oogenschijnlijk goed
gebouwde putten met dikken steen- en cement-bekleeding
deelen van hunnen inhoud mede aan den omgevenden bodem.
Bij de chemische analijse van den grond4.5 meter geno
men van een ommuurden secreetput te Munchenkreeg men
de volgende resultaten. (Zie Wolffhügel öber die Verunrei-
nigung der Bodens Zeitschrift fur Biologie XI pag. 473).
IN KOUD WATER OPGELOST.
In koud water onoplosbaar.
Geheele
massa.
VerlieB
door
gloeijing.
Salpeter
zuur.
Verlies door
gloeijing.
Stikstof.
Normale grond uit de omgeving van het
physiologisch instituut
Gemiddeld van 6 secreetputten
Grond uit de nabijheid van mesthoopen
0.211
0.603
4.710
0.052
0.185
1.500
0.118 0.010
1.257 0.110
2.230 0.330
0.012
0.019
0.460
1.504
5.461
39.772
0.014
0.060
0.956
De getallen wijzen het gevondene in kub. meter grond en
kilograan
Hieruit blijkt, dat stikstof en salpeterzuur in aanzienlijke
grootere hoeveelheid aanwezig zijndan in den normalen
grond.
Deze verontreiniging deelt zich vooral aan het grondwater
mede en de grondlucht, en verspreidt zich in de woning en door
het drinkwateren kan tot het ontstaan en verspreiden van
ziekten aanleiding gevenwaarop vooral in Engeland bijzon
der de aandacht gevestigd is.
De verontreiniging van den bodem trekt meer en meer de
aandacht der hygiënistenwant meer en meer vindt die
theorie over de verspreiding en het ontstaan der smetstoffen
bij cholera en typhus ingang bij de mannen der wetenschap,
waarin juist de verontreiniging van den bodem de hoofdfac
tor is. Men stelt zich bij cholera en typhus twee smetstof-
fan voordie noodig zijn tot het ontstaan en verspreiden
dezer ziektentwee smetstoffendie tegelijkertijd moeten
inwerkendoch ieder afzonderlijk onwerkzaam zijn.
De eene smetstof wordt geproduceerd door een lijder aan
een dezer ziekten, de eigenlijke smetstof, die wij X willen
noemen terwijl de andere uit den bodem afkomstig geacht
wordt, die wij IJ willen noemen. De ziekte zal dus ont
staan als X -j- IJ op een gezond individu inwerken, doch
deze blijft gezond als alleen X of alleen IJ door hem wordt
opgenomen. Hieruit volgt dat een cholera-epidemie slechts
daar kan ontstaanwaar de bodem IJ produceert. In plaat
sen waar dit niet het geval iskunnen wel geisoleerde ge
vallen bij personen die elders X en IJ hebben opgenomen
worden ingesleeptdoch deze gevallen moeten geisoleerd
blijvenwant de patiënten produceren alleen Xen de IJ
die den gezonden individu voor de smetstof X vatbaar moet
makenontbreekt. Op die wijze is het verklaarbaar dat er
plaatsen zijnwaar wel enkele geisoleerde (sporadische) ge
vallen zijn voorgekomendoch nooit eene epidemiemaar
ook plaatsenwaar zoo dikwijls cholera in het land kwam
en een enkel geval werd ingesleept, steeds eene epidemie
volgde
Voorzorgsmaatregelen te nemenpast dus elk die het wel
meent met het lot zijner medemenschen die zelve niet in
staat zijn de bron van vergiftiging te stuiten en lijdelijk moeten
aanzien dat hun leven steeds bedreigd wordt door de nalatig
heid van zorgelooze buren. Vernietigen kunnen wij de smet
stof IJ in den bodem eenmaal aanwezig nietmaar het ver
anderlijk leger tegen ons bestaan niet steeds magtiger en ster
ker doen wordendat willen wij trachten tot stand te brengen,
want de zaak is niet hopeloos.
Bij dtzen stand van zaken meenen wijdat de tijd nu ge
komen is om de vraag te stellenmag men langer dulden
dat de bodem en de lucht hier ter stede voortdurend ver
ontreinigd worden door stoffendie onschadelijk gemaakt
kunnen worden.
De vraag rees in de eerste plaatswaarom het tonnenstelsel
vrijwillig niet algemeen in gebruik genomen wordt Uit
den aard der zaak kon geen volledig antwoord op die
vraag gegeven worden. Bezwaren van crnstigen aard worden
niet door de nietgebruikers tegen de invoering aangevoerd.
Sleur en gemakzucht schijnen de hoofdfactoren te zijn die
hierbij een gewigtigen rol spelen. De kosten van verande
ring van den bestaanden toestand zijn geringen van hen
die het tonnenstelsel in gebruik hebbenhoort men zelden
klagten over de w\jzewaarop de gemeente -reiniging zich
van hare taak kwijt.
De vraag of de gemeente het regt heeftom de uitloozing
van faecaliën in de openbare wateren en riolen te verbieden,
meenen wij dat volmondig bevestigend moet beantwoord worden,
al ware het alleen op grond van de opgedane ervaring in
andere gemeenten zooals FranekerSneekBolswardDok-
kum en anderen.
Het bovenstaande overwegendemeenden wij
dat thans geene ernstige bezwaren meer ingebragt kunnen
worden tegen het algemeen invoeren van het tonnenstelsel
tot verzameling van faecaliën op de wijze zooals thans door
de gemeente-reiniging geschiedt
dat met het oog op de waarschijnlijke aanstaande demping
van den Eewal en het Heerenwaltje en de ervaringen in den
jongsten zomer opgedaan over verpestende uitwasemingen
uit de stads grachten eh riolen het oogenblik gunstig geacht
kan word-m, om in dezen een besluit te nemen.
Wij hebben dus de eer u in het belang der gezondheid
van Leeuwardens ingezetenen te verzoeken
a. „Het loozen van faecaliën in openbare wateren en riolen
„en het hebben van beerputten te verbieden."
b. „Het wisseltonnenstelselzooals het reeds nu in deze
„gemeente in toepassing wordt gebragtverpligt in te voeren."
Leeuwarden, den 12 December 1883.
De Vereeniging ter bevordering van Volksgezondheid
Dr. A. MEURSINGE Hz.Voorzitter.
Dr. VITUS BRUINSMASecretaris.
BJJLAGE A
OVERZIGT van de geplaatste tonnen door do stads reiniging te Leeuwarden
van 31 December 1872 tot 31 December 1882.
31
Dec.
1872
waren
geplaatst
26 tonnen
31
1873
71
71
225
77
waarvan 42
ter vervanging ra 42 riolen
31
1874
77
668
77
77
172
123
31
1875
77
77
1375
77
267
178
77
31
1876
71
31
1665
77
343
214
31
3)
1877
71
77
1968
77
77
414
77
257
31
17
1878
77
2193
77
71
508
77
298
77
31
1»
1879
77
2477
77
609
77
324
81
1880
71
71
2719
687
388
31
1881
71
2910
77
71
745
71
438
77
31
1882
71
3390
17
782
'104
77
31
71
1873
10
ter vervanging van
7
beerputten
opsiooten 173 tc vervanging van
31
1874
59
77
11
71
41
71
70
387
idem.
31
n
1875
90
77
62
17
248
770
idem.
31
n
1876
98
77
77
66
260
77
964
idem.
31
1877
106
77
77
71
270
17
1178
idem.
31
1878
133
77
71
73
285
17
1207
idem.
31
71
1879
161
77
71
74
1
352
77
1355
idem.
31
1880
161
77
77
74
367
77
1504
idem.
31
1881
166
71
7
77
75
77
371
1628
idem.
31
71
1882
177
77
78
17
376
17
2055
idem.
