Bijlage no. 23.
80
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, 1884.
VOORSTEL van burgemeester en wet
houders tot invoering van de gymnastiek
als leervak op alle gemeentescholen voor
openbaar lager onderwijs.
MIJNE HEEREN
Krachtens artikel 17 der verordening tot regeling van het
openbaar lager onderwijs (Gemeenteblad no. 14 van 1881)
moet in den loop van dit jaar de gymnastiek als leervak op
alle gemeentescholen voor lager onderwijs worden ingevoerd.
Wij hebben derhalve deze zaak in behandeling genomen
en daarbij tot een punt van nauwgezette overweging gemaakt
de wijzewaarop eene degelijke uitvoeringzonder noode-
looze opdrijving van kostente bereiken zou zijn.
Ook de commissie van toezicht op het lager onderwijs heeft
deze aangelegenheid gemaakt tot een onderwerp van bespre
king in hare vergaderingen en het resultaat daarvan samen
gevat in een uitvoerig rapport.
Wij hebben gemeend dat aan ons nader te formuleeren
voorstel moeten voorafgaan eenige beschouwingen over de
wijze waarop het onderwijs in de g}rmnastiek o. i. op de doel
matigste wijze op alle scholen kan worden ingevoerdbij
die beschouwingen gebruik makende van het rapport van de
commissie van toezicht
Naar onze meening is het nut van de gymnastiek tweeledig.
Als gezondheidsmaatregel tot afwisseling en ontspanning
bij het zittend leven op schoolen ais opvoedingsmiddel om
de kinderen eenige vormen en eene goede houding te geven.
Voor de scholen der de klasse en der 2e klasse a is de
gymuastiek van groot nut als middel tot ontspanning.
Hier heeft men te doen met kinderen die buiten de school
uren veelal nog eenige uren moeten wijden aan privaatlessen,
zoodat de gymnastiek eene zoo hoogst gewenschte afwisseling
aanbrengt
Uit het 2e oogpunt is de gymnastiek vooral aan te bevelen
voor de scholen der 2e klasse b en 3e klasse.
De kinderendie deze seholeu bezoekenleven toch als
'tware den geheeleu dag op straat, hebben voldoende be
weging bij hunne spelen in de open lucht; derhalve is de
gymnastiek uit hel oogpunt van gezondheid voor hen niet
dringend noodzakelijk.
Wel echter als opvoedingsmiddel is de gymnastiek voor
die kinderen van waarde; 'tis echter o i. niet noodig daar
mede op die scholen reeds op 6-jarigen leeftijd te beginnen,
maar is het voldoende dat alleen de kinderen van de drie
hoogste klassen gymnastiek-onderwijs ontvangen.
Omdat het een leervak wordt, zal het bijwonen voor de
leerlingen verplichtend moeten worden gesteldalleen op
verklaring van een geneeskundige moet, volgens onze meening,
de commissie van toezicht vrijstelling van bijwoning kunnen
verleenen.
Wat de regeling van het onderwijs betrefmeenen wij te
moeten aanbevelen aan de leerlingen van alle scholen 2 uren
in de week onderricht te laten geven in gemeld leervak.
Dit als punt van uitgang aannemendedan doet zich de
vraag voor, of dat onderwijs tijdens de schooluren dan wel
buiten den schooltijd zal plaats hebben.
Voor de scholen der 2de klasse b en der 3de klasseach
ten wij 't wenschelijkdat het gymnastiek-onderwijs wordt
gegeven buiten de schooluren daar hetindien dat onderwijs
tijdens den gewonen schooltijd werd gegevenbezwaarlijk zou
zijn de 2 urendie dan natuurlijk ten koste der overige vak
ken van lager onderwijs moesten worden gevonden, in te halen.
Ontvangen nu alleen de drie hoogste klassen dier scholen
gymnastiek-onderwijsdan kan dat gegeven worden na des
namiddags 4 uur en welzoo mogelijkdoor de gewone
onderwijzers. Dit toch achten wij wenschelijk. De gymna
stiek behoort tot het lager onderwijs en dewijl bij dat onder
wijs de grondregel bestaatdat dezelfde onderwijzer in al de
vakken onderwijs geeft, zoo zal het gunstig op de tucht der
leerlingen werken dat zijalthans waar dit mogelijk ishun
gewonen onderwijzer in het gymnastieklokaal terug zien.
Onder het gewone onderwijzend personeel zijn eenige die
de bevoegdheid voor het geven van gymnastiek-onderwijs be
zitten terwijl die bevoegdheid bij vacatures tot aanbeveling
kan strekken.
Zijn de gewone onderwijzers niet toereikend dan zal dat
aantal aangevuld kunnen worden met de partikuliere onder
wijzers iu deze gemeente.
Wij zouden cie gymnastiek-onderwijzers telkens voor één
jaar wenschen te benoemenevenals het geval is met de on
derwijzers aan de herhalingsscholen.
Hoewel de gymnastièk een leervak wordt, vallende onder
het gewone onderwasoordeelen wij tochdatindien de
gewone onderwijzers daarmede belast worden deze daarvoor
eene vergoeding dienen te bekomen.
Het uitzicht op deze vergoeding zal dan tevens bij vacatu
res een gunstigen invloed hebben op het getal sollicitanten.
Zal die vergoeding eenigzins in verhouding staan tot die
aan andere instellingendan moet zijvoor ieder uur gym
nastiek-onderwijs iu de week, por jaar ƒ30 bedragen.
Alvorens de vraag te beantwoorden hoeveel lokalen voor
de regeling van het gymnastiek-onderwijs noodig zullen zijn,
dient te worden nagegaan hoeveel lesuren per week moeten
worden gegeven.
Iedere les zal hoogstens door 45 leerlingen bezocht kunnen
wordendat is het getal dat nu geplaatst kan worden in elk
lokaal voor gewoon onderwijs.
Het verdient aanbeveling de jongens en de meisjes niet te
zamen te laten werkende meisjes toch zijn in den regel
zwakker en kunnen noch mogen de oefeningen voor de jon
gens volgen.
De scholen nos 1, 5, 7, 8, 9, 10 en 11 zullen, voor 2
der drie klassen 2 urenvoor ééne klasse 1 uur rekenende
ieder 10 uur noodig hebbenen eveneens school 6dus te
zamen 80 uren.
Voor deze scholen wenschen wij in gebruik te doen nemen,
behalve de beide bestaande gymnastiek-lokalenook de speel
lokalen der vijf gemeentebewaarscholendeze zijn luchtig en
worden des namiddags na 4 uur niet meer gebruikt. Wij
meenen dat de kosten voor de inrichting dezer lokalen tot
dit doelbetrekkelijk gering zullen zijn. Daar de twee be
staande gymnastiek-lokalen voor de meeste morgenuren bezet
zijn en de speellokalen der bewaarscholen eerst 's namiddags
na 4 uur vrij komen kunnen zij niet eerder dan te 4 uur voor
deze scholen gebruikt worden.
Stellen wij de week op 5 dagen (den Zaterdag achten wij
niet geschikt voor het geven van gymnastieklesdaar op dien
Bijlage tot het verslag der handelingen nuu den gemeenteraad to Leeuwarden, 1884.
81
dag het verzuimen toch veelvuldig zou zijn)dan zouden bij
een gebruik van vijf der lokalen gedurende twee uuren twee
daarvan gedurende drie uur per dagvoor 80 uren per week,
deze lokaliteiten vokbende zijn.
Die 7 lokalen zouden dus, volgens bovenstaande berekening,
voor de 8 scholen niet voldoende zijntenzij in een der drie
hoogste klassen slechts 1 uur gymnastiek-onderwijs gegeven
wordede meerdere kosten echter voor nieuwe lokalen wegen
o. i. niet op tegen het nut. Ter vermijding van die meerdere
kostenwenschen wij de lessen zóó te regelendat de jong
ste der drie hoogste klassen slechts één uur per week gym
nastiekles ontvangt.
Alleen op die wijze kunnen de bovengenoemde 7 lokalen
verdeeld worden over de scholen der 2de klasse b en der 3de
klasse. Die verdeeling wenschen wij aan ons te zien opgedragen.
Bij deze regeling echter vervalt het gebruik der bestaande
gymnastiek-lokalen voor de gemeentescholen nos. 2 3 en 4.
Voor deze dienen dus andere lokalen te worden aangewezen.
Wij hebbenwat betreft de scholen nos. 2 en 3onze aan
dacht gevestigd op het oude schoollokaal in het Hofstraatje
tot het begin van dit jaar in gebruik geweest voor gemeen
teschool no. 11.
Dit gebouw is in de nabijheid dier scholen gelegen het
geen van te meer waarde isomdat voor deze scholen het
gymnastiek-onderwijs zóó geregeld zal kunnen worden dat
dit valt onder de gewone schooluren. Moesten dus de leer
lingen een grooten afstand afleggen tot bijwoning der gym
nastieklessen dan zou er te veel tijd vau het gewoon onder
wijs moeten worden afgenomen. De inrichting van het gebouw
tot gymnastiek-lokaal voor de beide scholen kan met eene ge
ringe uitgave gepaard gaan, welke door den directeur der
gemeentewerken geraamd is op ƒ850. Voor de school van
den heer Roker zouden wij willen voorstellen een nieuw ge
bouw te stichten.
Deze school ligt op grooten afstand van alle bovengenoemde
lokalen; bovendien, indien deze in gebruik genomen worden voor
de scholen nos. 1, 511, dan zal er bezwaar bestaan om ook nog
voor deze school geschikte uren te vinden. Het komt ons 't doel
matigst voor om naast het terrein van de gemeenteschool no. 4,
ten behoeve van die schooleen gymnastiek-lokaal te bouwen.
De kosten van stichting van dergelijk gebouw overeenkomstig
de door den directeur der gemeentewerken gemaakte teekening,
zullen volgens diens berekening bedragen eene som van 7700.
Het oude schoollokaal in het Hofstraatjewaarvan wij bo
ven sprakenis wel is waar in gebruik gegeven voor de voor
bereidende klasse der rijksnormaallessenmaar dit onderwijs
zou in een gedeelte vau de vroegere gemeenteschool no. 8
bij de Put kunnen worden gegeven.
Het valt niet te ontkennendat deze veranderingen en
aanbouw nog al kosten zullen veroorzakenmaarwordt het
gymnastiek-onderwijs op alle scholen ingevoerd en zal 't zoo
goed mogelijk zijndan is eene eenigzins belangrijke uitgaaf
onvermijdelijk op de wijze echterzooals wij hierboven
hebben ontwikkeldzullen o. i. die kosten tot het meest noo-
dige beperkt kunnen worden.
Tengevolge nu van het invoeren der gymnastiek als leer
vak zal de vaste raadscommissie voor de gymnastiek kunnen
worden opgeheven.
De commissie van toezicht op het lager onderwijs zal nu
krachtens de wetde gymnastiek onder haar onmiddellijk
toezicht krijgen.
Wanneer de curatoren van het gymnasium en de commissie
van toezicht op het middelbaar onderwijshet toezicht op
het onderwijs in de gymnastiekvoor zoover 't betreft leer
lingen van hunne inrichtingenop zich nemen zal het be
staan eener vaste raadscommissie voortaan geheel overbodig zijn.
Ons collegie behoudt het toezicht op de lokalen.
Wij meenen voorts uwe aandacht te moeten vestigen op
de noodzakelijkheid tot inrichting van een gymnastiek-lokaal
voor de leerlingen aan het gymnasium.
Immers als de bovenomschreven regeling door u wordfc
goedgekeurddan zal het lokaal in de Groote Kerkstraat
waar de leerlingen van het gymnasium thans onderwijs ia
de gymnastiek ontvangen daarvoor niet meer beschikbaar zijn.
De directeur der gemeentewerken heeft ons bij missive,
d.d. 1 Augustus 1.1., no. ;,67/41 die hierbij wordt overgelegd,
geadviseerd daartoe te bestemmen de voormalige gemeente
school no. 8 bij de Put. Met eene uitgaaf van 1000 zou
van deze lokaliteit, die thans niet gebruikt wordt, een flink
gymnastieklokaalmet eene woning voor den gymnastiek-
onderwijzer te verkrijgen zijn terwijl daarin tevens twee lo
kalen beschikbaar kunnen blijven voor de voorbereidende
klasse der rijks normaallessen.
Wij hebben ons met dat advies kunnen vereenigen. De
geringe afstand van het gymnasium tot het gemeld school
gebouw strekt zeker tot aanbeveling van dit voorstel.
Op grond van al het vorenstaande en met verwijzing naar
het uitvoerig rapport der commissie van toezicht op het lager
onderwijshebben wij de eer u voor te stellen te be
sluiten
A. I. Te bepalen, dat, bij de invoering van het leervak
de gymnastiek op alle scholen van openbaar lager onderwijs
in deze gemeente, dit onderwijs zal worden gegeven door
daarmede te belasten onderwijzersin andere dan voor de
scholen bestemde gebouwen.
II. Het gymnastiek-onderwijs aan de leerlingen der scholea
voor openbaar lager onderwijs te doen geven
1. in de bestaande gymnastiek-lokalen;
2. in de speellokalen der vijf gemeente-bewaarscholen en
in het gebouw in het Hofstraatjevroeger in gebruik voor
gemeenteschool no. 11 welke lokalen /oor dat doel zullen
worden ingericht
3. in een gebouwvoor dit doel op het terrein bij de ge
meenteschool no. 4 te stichten en in te richten.
III. Aan art. der verordening tot regeling van het
openbaar lager onderwijs (Gemeenteblad no. 14 van 1881) toe
te voegen de volgende alinea's:
„Voor iedere school wordt het gymnastieklokaal aange
wezen door burgemeester en wethouders.
„De met dat onderwijs te belasten onderwijzers worden
„jaarlijks door burgemeester en wethouders benoemd."
IV. Aan art. 3 der sub III aangehaalde verordening toe
te voegen eene nieuwe alinea
„Het gymnastiek-onderwijs wordt voor jongens en meisjes
„afzonderlijk gegeven."
V. In de verordening ter uitvoering van de nieuwe rege
ling van het openbaar lager onderwijs (Gemeenteblad no. 16
van 1881), een nieuw artikel 3a te plaatsen, luidende:
„de commissie van toezicht verleent vrijstelling vau het bij—
„wonen van het gymnastiek-onderwijs op verklaring van een
geneeskundige."
VI. Aan art. 3 der verordening tot regeling der jaarwed-
