Bijlage tot het verslag Her handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1897.
Het komt ons voordatmet het oog op deze feiten
het leerplan der burgerdagschool niet juist is.
Waar men bij de beter voorbereide leerlingen met de
genoemde vakken eerst op het 15e of 16e jaar begint,
is het eene misvatting, de minder voorbereide jongens
daarmede op hun 12e of 13e jaar te laten aanvangen
Dit moet het erlangen van eenige degelijke kennis bijna
onmogelijk maken, vooral waar, zooals in de twee laatst
genoemde vakken slechts gedurende één jaar onderwijs
wordt gegeven.
Waar echter de wijziging van het leerplan zal worden
besproken dient
in goene vreemde taal onderwijs gehad. Zij beginnen dus
in de eerste klasse met eene vreemde taaldie voor hen
nieuw is. Kan men niet meer dan twee jaren besteden
om hun die te leeren, dan moet men in elk geval tot het
tweede jaar wachten vóór zij met. eene tweede vreemde
taal beginnen. Heeft de school een tweejarigen cursus
dan schijnt ons het onderwijs in die tweede taal gedurende
slechts één jaar te weinig, om hun in dien tijd eenige
wezenlijke konnis van deze taal bij te brengen.
Wordt het onderwijs in twee vreemde talen wenschelijk
geachtdan meenen wijflat een driejarige cursus
noodig is, opdat in de tweede vreemde taal althans ge-
men zich eerst rekening te geven van I t.
den aard der leerlingen voor wie de school bestemd is. durende twee jaren onderwijs kan worden gegeven.
Dat hierbij ook de bestemming der avondschool als van Na rijp beraad zijn wij van oordeeldat onderwijs in
ba Vnmf rtn) ..„iUI:ïiix.
zelf ter sprake komtzal uit het volgende blijken.
Nu de ambachtsschool volledig onderwijs in eenige hoofd
vakken aan toekomstige ambachtslieden geeftkomen de
jongens, die deze vakken willen leeren, niet op de burger
dagschool. Wel komen er jongensdie later in andere
ambachten willen gaan doch dat getal is zeer beperkt.
Veelal toch laten de omstandigheden der ouders niet toe,
nog twee jaren lang elke verdienste van hunne knapen
te missen.
Wel wordt door de jongens, die des daags hot ambacht
leeren, hetzij in de werkplaats, hetzij zelfs op de ambachts
school veel prijs gesteld op den cursus van de burger
avondschool, die hoofdzakelijk door hen wordt bezocht.
Voor de aanstaande ambachtslieden strekt dus feitelijk
de avondschool.
De dagschool daarentegen wordt in hoofdzaak bevolkt
twee vreemde talen wenschelijk en noodig is. Waar wij
zoo aanstonds de keuze dier talen zullen bespreken, zullen
wij dit nader kunnen ontwikkelen. Hier zij reeds opge
merkt dat in verschillende administration en wel in het
bijzonder van de spoorwegen bij examens van toelating
de kennis van drie vreemde talen wordt gevorderd.
Het is daarom van overwegend belangdat de sollici
tanten althans twee talen op de school zich hebben kunnen
eigen maken. Zij zullen dan nog op eigen gelegenheid
de derde vreemde taal moeten leeren. Het komt ons
echter ondoenlijk voorin een driejarigen cursus drie
vreemde talen te doen onderwijzenwaar de leerlingen
zelfs niet van één taal vooraf eenige kennis hebben opgedaan.
Maar ook voor een voldoend eind-onderwijsmits
praktisch ingerichtin de andere vakken van het lager
en meer uitgebreid lager onderwijskomt ons een drie
door eene andere kategorie van leerlingen. Jongens, deels jarige cursus het meest gewenscht
uit den werkmansstand deels uit de kleine burgerijdie
later op de meest uiteenloopende wijze in hun levens
onderhoud zullen trachten te voorzien als klerk op zeer
verschillende kantoren en bureaux, als onderwijzer, als
bediende in allerlei winkels, als negociant in kleinere
handelszaken en in allerlei ambachten en bedrijven ter
opleiding waartoe bij ons tot dusver geen vakonderwijs
wordt verstrekt in allen gevalle jongensvoor wie
hunne minder bemiddelde doch weldenkende ouders voort
zetting en uitbreiding van het op de lagere school ge
leerde wenschelijk achten alvorens tot de keuze van- en
de eigenlijke voorbereiding voor een beroep wordt over
gegaan die allen hebben een opleiding noodig, welke
zij op eene herhalingsschool van het lager onderwijs niet
kunnen erlangen en waarvoor het bezoek van de rijks
hoogere burgerschool veel te kostbaar is.
In die richting wordt tot op zekere hoogte doelmatig
onderwijs gegeven op de gemeenteschool klasse II maar j
eensdeels is het schoolgeld van 18. per jaar, dat daar
voor
Omtrent de vaststelling van oen leerplan voor de door
ons gewenschte school zal met het te benoemen hoofd
dier school in overleg moeten worden getreden.
Alleen willen wij hier neg onze overtuiging uitspreken
der aan die school te onderwijzen
omtrent de keuze
vreemde talen.
Van d drie vreemde talendie men hier te lande
pleegt te leeren, is het Fransch voor den Fries zeker het
moeielijkst. Daarbij bestaat hierdoor spoorwegen en
stoomvaartzeker meer aanraking met Duitschland en
Engeland dan met Frankrijk. Wel blijft de Fransche taal
nog steeds die der beschaafde wereld maar het weinige
wat men van die moeielijke taal door 2 jaren klassikaal
onderwijs van zijn 12e tot zijn 14e jaar leert, is niet
voldoende om daardoor den besehavenden invloed van het
Fransch te kunnen gevoelen of met eenig gemak die taal
te kunnen gebruiken.
Het Duitsch taaleigen dat zooveel meer met het onze
wordt gevorderd, voor de meesten van deze klasse van overeenkomst, heeft wel zijne moeielijk te leeren spraakleer
jongens te^ hoog en anderdeels^ is het leerplan dier school i tegen zich doch wordt juist door die taalverwantschap
niet geheel voor hunne behoeften ingericht.
gemakkelijker geleerd. Er zal meer van blijven hangen
Naar onze meening bestaat behoefte aan eene dagschool en het zal voor de leerlingen van deze school waarschijn-
voor meer uitgebreid lager onderwijs, in hoofdzaak over- lijk meer te pas komen, hetzij zij op handelskantoren of
eenkomende mpt Hp 3rio hnMir<fp Hnccon won >la avan»» ia„J,,,:.,;,.i,
eenkomende met de drie hoogste klassen van de evenge- bij
melde gemeenteschool en voornamelijk bestemd voor de of
de administratie der spoorwegen eene plaats vinden
zelfs als boekhouders of klerken bij den winkelier of
klasse van leerlingendie in de bovengenoemde reeks den magazijn houder werkzaam worden,
van betrekkingen eene toekomst zoeken. Natuurlijk is die Toch werd ook voor de Engelsche taal in onze com-
groep van allerlei werkkringen nog met vele te ver- missie een warm woord gesproken. Het Engelsch wordt
meerderen en zoude ook de kleine burgerij, die in winkel- meer en meer de wereldtaal als het die niet reeds is.
nering, handel of klein-industrie haar bestaan vindt, voor Wie later naar Oost-Indië, China of Japan, naar de Ver-
hare zonen allicht van deze school gebruik maken, als eenigde Staten of naar Zuid-Afrika gaat, moet volstrekt
het leerplan eenigszins doelmatig wordt ingericht.
Engelsch kennen. Bovendien leert men hier deze taal
Van belang is het voor al deze jongelieden van hun gemakkelijker dan eenige andere en het feit, dat de spraak-
12e jaar af, als zij de lagere school hebben verlaten, leer van het Engelsch minder omslachtig is, beveelt ook
dat eene voortzetting van het genoten onderwijs worde
gegeven in den omvang van het meer uitgebreid lager
onderwijs.
De vraagof de school een twee- dan wel een drie
jarigen cursus moet hebbenhangt geheel af van het
leerplan en dit hangt op zijne beurt
deze taal zeer aan.
Het komt ons van groot belang voor, dat Duitsch en
Engelsch beide aan de school worden onderwezen.
Wil men beide talen aan de school laten onderwijzen,
dan moet o. i. met het Duitsch in de le, met het Engelsch
zijne beurt voor een groot deel in de 2e klasse worden begonnen. Wij mogen er bijvoegen,
af van de beslissing over de vraagof er ééne dan wel dat op de manier, zooals thans het onderwijs in de vreemde
twee vreemde talen zullen worden onderwezen. talen wordt gegeventeneinde spoedig een praktisch
De jongensdie op deze school komen hebben nog gebruik van de taal te kunnen makenmen gerust mag
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden
1897.
aannemendat de school bij een 3-jarigen cursus van
groot nut zal blijken voor do leerlingendie er het
onderwijs genieten.
worden in den regel ingewilligd hoewel het schoolgeld
slechts f 5. per jaar bedraagt. Hierbij komt de aan
schaffing van leerboeken. Tot nog toe waren daarvan een
zeker getal exemplaren ten gebruike beschikbaardat
In het algemeen achten wij eene schoolals door ons echter door slijtage vermindert en nu geheel ontoereikend
wordt voorgesteld, meer beantwoordend aan de behoeften is geworden.
dergenen die haar zullen bezoeken en beschouwen wij De voorgestelde school zal minstens even sterk als en
haar dan als onmisbaar voor de talrijke schaar van jonge-zeer waarschijnlijk sterker dan de burgerdagschool bezocht
lieden, die eene maatschappelijke positie denken te vinden worden door de zonen van werklieden en geëmployeerden
in eene van de vole betrekkinge ihierboven door ons on van de kleine burgerij, die voor hunne kinderen niet
aangegeven. oen schoolgeld van f 18.per jaar kunnen betalen en
De school wordt dan eene instelling, waar het lager dan enkel deze school hebben om aan hunne jongens na
onderwijs wordt voortgezet en tevens in de vakken van afloop van de lagere school nog e nig voortgezet onderwijs
het meer uitgebreid lager onderwijs les wordt gegeven. te doen geven. Bij velen van deze ouders is het reeds
Wordt de school op dien voet gewyzigddan zal wel eene opoffering, dat hunne jongens tot het 14e of 15e
is waar vrijstelling moeten worden gevraagd aan de Hooge jaar buiten alle verdiensten moeten blijven.
Regeering van de wettelijke verplichting tot het houden
eener burgerdagschool, omdat niet meer het leerplan, voor Mocht de reorganisatie der school aanleiding geven tot
zoodanige school bij de wet bepaald wordt gevolgd. toename van de bevolkingdan is vooreerst de ruimte
Aan de inwilliging van dat verzoek zal echter wel geen j daarvoor in het bestaande schoolgebouw wel te vinden
bezwaar in den weg staan, waar voor dezelfde groep van «»-«--■- - ..~u..Ai a
jongens, die de burgerdagschool bezocht, eene school met
doelmatiger leerplan in het leven wordt geroepen, terwijl
in de behoefte aan onderwijs voor aanstaande ambachts
lieden wordt voorzien door de ambachtsschool en de
burgeravondschool.
De vraag zou nog gesteld kunnen wordenof het
denkbeeld om eene hoogere burgerschool met drie-jarigen
cursus op te richten thans geene aanbeveling verdient,
gelijk in 1883.
Wij meenen die vraag ontkennend te moeten beant
woorden. Dat Groningen met eene bevolking van 60,000
inwoners daaraan behoefte hadis begrijpelijk. Waar
Leeuwardens bevolking de helft minder talrijk isachten
wij de oprichting van zoodanige school niet noodzakelijk
in do gegeven omstandigheden dewijl de rijksschool ge
noegzaam in de behoefte aan middelbaar onderwijs voor
zoude zonder
ziet. Eene school met 3-jarigen cursus
noodzaak als concurrent van de rijksschool optreden, deze overgaan onder het toezicht
wellicht ten deele ontvolken en aldus zonder noodzaak op het lager onderwijs.
Werd eene toename op gruoter schaal het gevolg, dan
zal op beschikbaarstelling van meer lokaalruimte gezonnen
moeten worden.
Men zoude daarover dan niet mogen klagen, want het
zoude het bewijs zijndat de reorganisatie der school
doel had getroffen.
Aan de .school zooals wij die wenschen ingericht te
zien, zou het leerplan dus omvatten de volgende vakken
de beginselen der Nedorlandsche taal
die der Moogduitsche taal
die der Engelsche taal
die der wiskunde
die der vadcrlandsche geschiedenis
die «Ier nieuwere algemeene geschiedenis
die van de kennis der natuur
het handteekenen
de gymnastiek.
Zij zal als school van meer uitgebreid lager onderwijs
an de commissie van toezicht
een deel der rijkszorg overbrengen op de schouders der
gemeentedie reeds meer dan voldoende belast zijn.
Na deze oveiwegingen doet zich de vraag voor, of de
nieuwe school zou kunnen gevoegd worden bij de meer
gemelde school, onder het bestuur van den heer Boersma.
Om verschillende redenen echter komt ons dit niet mogelijk
voorofschoon aanvankelijk mot het oog op de kosten
die samenvoeging niet ongewenscht scheen.
De leerplannen van beide scholen loopen uiteen wat
het onderwijs in vreemde talen betreftzoowel als wat
de voorbereiding der leerlingen aangaatwanneer zij op
12- a 13-jarigen leeftijd in de 7e klasse komen. Men
zou dus parallel-klassen moeten maken van de leerlingen, gereorganiseerd, niet meer zal strekken tot opleiding van
die, van andere gemeentescholen komende, toegang tot aanstaande ambachtslieden, zal daarentegen de avondschool
de 7e klasse vroegen. Bovendien zou men dan voor die juist dat karakter moeten behouden en achten wij haar
leerlingen een lager schoolgeld moeten bepalen. Die wijze als zoodanig bij voortduring van veel nut, vooral wanneer
Als eene laatste opmerking meenen wij aan het reeds
ontwikkelde nog te moeten toevoegen dat aan de dag
school, wordt zij volgens ons advies ingericht, het toela
tingsexamen kan vervallen, dewijl het onderwijs geheel
aan dat der lagere school zal aansluiten. De leerlingen
kunnen dus worden toegelaten op de vorklaring van het
hoofd der schoolwelke zij bezocht hebben dat zij de
lagere school met vrucht hebben doorloopen.
J'urgera co nd school.
Terwijl de dagschool, indien zij volgens ons advies wordt
men zich nu voortaan geheel losmaakt van de oude op
vatting, dat de avondschool een vervolg van de dagschool is.
Daaraan valt niet meer te denken, zoodra de dagschool
leerlingen bestemd is en een
van a ra-
van splitsing in tweederlei school onder één hoofd mogen
wij niet aanraden.
Een drie-jarigen cursus van meer uitgebreid lager onder
wijs te verbinden aan eene der andere lagere scholen, is voor andere groepen van leerlingen bestemd i
ons bij onderzoek voorgekomen ook niet praktisch te zijn. onderwijs geeft, dat niet strekt tot opleiding
Dan krijgt men niet zoo licht de jongens van de andere bachtslieden.
lagere scholen. 11
Het eenvoudigst achten wij dusin het bestaande ge
bouw van de burgerdag- en avondschool eene dagschool
met drie-jarigen cursus van voortgezet en meer uitgebreid
Het leerplan zal dientengevolge wel eenige herziening
behoeven, doch het zal wenschelijk zijn, deze uit te stellen,
totdat daarover de aan te stellen directeur der avond
school kan worden geraadpleegd. Wellicht zal het mogelijk
met arie-jangen cursus van vuungczioi o:i moei «mguuiuu 0.t.w
lager onderwijs te openen ter vervanging van de burger- zijn, dan eenig meerder verband te brengen tusschen het
dagschool. onderwijs aan do ambachtsschool en dat aan de burger
avondschool.
Wat de onderwijskrachten voor de nieuwe dagschool Het praktisch onderwijs toch neemt in de ambachtsschool
aangaatenz. zooveel tijd in beslag, dat voor het theoretisch onderwijs,
Het schoolgeld moetnaar het ons voorkomtniet voor zoover dat niet uitsluitend tot voorbereiding van het
worden verhoogd. Ging men daartoe overdan zoude ambacht dient, betrekkelijk niet veel tijd beschikbaar blijft,
zulks allicht ongunstig op het bezoek der school werken. Van wezenlijk belang is het dus voor hare leerlingen,
Reeds nu zijn aanvragen om vrijstelling niet zeldzaam en dat zij niet alleen het teekenen aan de avondschool
