2
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden 1897.
onderwijs genieten". Nu meen ik te mogen opmerken
dat op geene enkele school met driejarigen cursus eene
vreemde taal geleerd zal worden, om haren beschavenden
invloed; blijft dus de eisch der practijk. en deze vordert,
zoo men iemand in een korten tijd Engelsch wil leeren,
dat hij Fransch kent, althans zich een schat van Fransche
woorden heeft eigengemaakt. Of het Fransch voor een
Fries minder noodig is? liet hangt er van af, wat die
Fries zal worden (zie pag. 2 van het rapport der commissie).
Een architect b.v. zal het zonder Fransch niet kunnen
stellen, en bij alle examens (en voor welke postjes houdt
men tegenwoordig niet eene soort van vergelijkend examen)
moet steeds in de eerste plaats Fransch worden gekend.
Mijn laatste bezwaar is, dat de nieuwe inrichting niets
voor de meisjes zal doen. Waarom moet de vrouw niet
tot haar vijftiende jaar ijoed onderwijs hebben Zij heeft
eene even zware concurrentie als de man. Men leze het
orgaan der vereeniging ,,TesseJschade" en ziewat er al
niet van eene vrouwdie niet trouwt (en dat gebeurt
nog al eensverlangd wordtzoo zij door de wereld
wil komen, en noch het getal onderwijzeressen kun, noch
het getal apothekersbedienden wil vermeerderen. Daarbij,
als de jongens van den kleinen burger voor ƒ5 leeren
meer dan velen hunner misschien goed ismogen ook
de meisjes (die niet te geleerd mogen worden) toch wel
gelegenheid hebben wat onderricht in de huishoudelijke
bezigheden handwerken, koken enz. te ontvangen.
Men wordt onbillijk tegenover de grootste helft der
kinderenzoo men de kleinste helft om niet inet het
goede overlaadt, ten einde de anderen niets te geven.
Uit een en ander blijkt: le. Dat mij eene regeling,
waarbij twee concurreerende inrichtingendie geen van
beide een behoorlijk en volledig uitgebreid onderwijs
geven en waarvan de eene door een minimum school
geld de andere eenvoudig zou desorganiseeren, uit een on
derwijskundig en financieel oogpunt hoogst ongewenscht
toeschijnt2e. Dat het leerplan, enz. der nieuw op te
richten school zulke ernstige bezwaren heeft, dat herzie
ning daarvan onvoorwaardelijk noodig is.
Maar wat dan in de plaats der burgerdagschool
Mijn antwoord moet luiden Iets in den geest van
hetgeen reeds vóór vele jaren voor Leeuwarden noodig
werd geacht, n.l. eene flinke uitgebreid lagere school met
driejarigen cursus, het zesde jaar van de lagere school,
toegankelijk zoowel voor jongens als voor meisjes (school
A). Naast deze eene school voor voortgezet lager onder
wijs (school B) met eene of twee vreemde talen (liefst
Duitsch) voor allendie wat meer behoevendan het
lager onderwijs geven kan, zoodat zij, die thans gewoonlijk
twee jaar in de hoogste klassen der lagere school blijvm,
allen geholpen worden. Dan wordt de toestand ongeveer
als te Groningen, en dat zou Leeuwarden passen. In school
A (deze worde om de meerdere ruimte in het gebouw in
de Bagijnestraat geplaatst) vinden allen baatdie aan
onderwijs, van omvang gelijk aan dat van eene II. B. S.
met driejarigen cursusbehoefte hebben. Zij moeten op
die school kunnen worden toegelaten (met het oog op
het leeren der Fransche taal) na het 5e leerjaar der lagere
school goed te hebben afgeloopen (op verklaring der res
pectieve hoofden). Aan deze inrichting wordt dus het
lager onderwijs voortgezet, en met het Fransch begonnen
gedurende 8 uren per week, teneinde de leerlingen spoedig
op eene flinke hoogte te brengen. In het 7e leerjaar (het
le jaar van de eigenlyk uitgebreid lagere school) wordt
begonnen met 4 uur Engelsch, terwijl het Fransch gedurende
4 uur per week wordt voortgezet. In het 8e leerjaar komen er
4 uren Duitsch bij. Er wordt aan deze schooi vier avonden
gedurende 2 uren per avond les gegeven. Waarom
Huiswerk krijgen de leerlingen anders tóch medemaar
wat er in den regel van het huiswerk terecht komt bij
jeugdige leerlingenvooral uit standen bij welke men
thuis nóch eenige hulpnóch een geschikt vertrekje tot
werken kan aanbieden weten allendie het onderwijs
uit de practijk kennenof die kinderen hebben welke
zonder toezicht chronisch aan huiswerk sukkelen.
De avonduren tredon voor dit huiswerk in de plaats.
Het eerste jaar (de 6e klasse der lagere school) zijn 4
avonduren en 4 daguren voor het Fransch bestemd. In
het 2e jaar worden 2 daguren van het Fransch aan het
Engelsch afgestaan en komen er 2 avonduren voor het
Engelsch bijin het 3e en 4e leerjaar (in de gewone
vakken heeft de leerling dan reeds vrij groote vorderingen
gemaakt in de dagschool) worden 2X4 avonduren voor
tweo talen en 4 daguren voor de derde taal bestemd.
De uren voor handteekenen (voor de meisjes handwerken)
kennis der natuur en gymnastiek worden zooveel mogelijk
des namiddags gegeven de taalonderwijzers zullen dan
den namiddag bijna geheel vrij hebben en daarentegen
des avonds bezet zijn.
Hierdoor wordt tevens een bezwaar opgelostdat de
commissie niet heeft besproken. Wel stelt deze eenige
uren voor vakonderwijzers in teekenen en natuurkennis
beschikbaar en huldigt dus vakonderwijsmaar ze zegt
nietwat de klasse-onderwijzer in die voor hem open
gevallen uren moet doen. In liet door mij voorgestane
stelsel wordt vakonderwijs in de 3 hoogste leerjaren regel,
de morgenuren worden door de alleen aan de school
verbonden onderwijzers gegevenieder van hen neemt
bepaalde vakkende namiddaguren blijven in hoofdzaak voor
natuurkennis en teekenen bestemdin de avonduren
treden de onderwijzers weder op, ieder in de taalwaarin
hij zich het meest heeft bekwaamd. Er kan dan onder
wijs worden gegevendat goed en degelijk is Op 80
leerlingen is m i. zeker te rekenen dit getal zal ver
moedelijk echter vrij wat grooter worden.
Maarzitten de leerlingen niet te lang op de school
banken Wat is beter: des avonds een paar uren inge
spannen, maar dikwijls vruchtelooze arbeid thuis, in soms
onvoldoende vertrekjesof een paar uren nuttige arbeid
in goede lokalen onder leiding van een bekwaam taal
onderwijzer. Bovendiende leerlingen zijn dan al wat
ouderterwijl de namiddag-teekenurenvooral door de
afwisselingeene aangename ontspanning geven.
Daarbij komt het mij voor, dat men verkeerdelijk voor
alle leerlingen de 3e les of avondschool heeft afgeschaft;
ze- worde in Leeuwarden hersteld ten bato van het onderwijs.
Het schoolgeld zij niet te laag. Aan hendie zulks
verlangen kan immers geheele of gedeeltelijke ontheffing
worden gegeven door burgemeester en wethoudersna
onderzoek en op voorstel van de schoolcommissie. School
B thans gemeenteschool 4worde in haar uitgebreider
deel bestemd voor hen, die wat meer moeten weten,dan
de lagere school kan gevenen neme de verschillende
leerlingen op, die nu kleine klasjes in verschillende scho
len vormen. Voorloopigdit ben ik met den heer
districts-schoolopziener eensmoet eene dergelijke school
niet te veel willen de cursus worde tweejarig en men
zie van het Engelsch af, om Fransch en Duitsch (of
Duitsch alleen) te geven. Vooral het lager onderwijs
kome hier tot zijn recht; het schoolgeld zij laag.
InJien mijn advies in hoofdzaak instemming mocht
vinden, krijgt de gemeente Leeuwarden ééne uitgebreid
lagere school met volledig onderwijs in allo hoofdvakken,
die klinkt als eene klok en ééne school voor hen die
nog een paar jaar de op de lagere school opgedane ont
wikkeling zullen voortzetten. De financieele opofferingen,
die de gemeente zich daarvoor moet getroosten zullen
zeker niet grooter zijn dan wanneer het thans voorge
stelde plan wordt gevolgd integendeelhet schoolgeld
op A te heffen zal niet onbelangrijk in die kosten tege
moet komen. En is daar of ergens anders een lokaal
over, hoe goed zou dat gebruikt kunnen worden voor
eene kookschool. Leeuwarden zou slechts toonen, geheel
vooraan te willen blijven in de onderwijs-beweging dus
de plaats te behoudendie het altijd vol eere innam
zoo do autoriteiten voor de meisjes uit den minderen
stand eene gelegenheid openden om dit zich steeds meer
opdringend onderwijs te genieten. Met geringe kosten
zou hier eene weldaad zijn te bewijzen ook de onder
wijskrachten zoude men niet ver behoeven te zoeken.
3
Ik ben overtuigddat eene dergelijke regelingals
door mij in hoofdtrekken werd aangegeven, in de behoefte
voorzietook van die der naaste toekomsten der ge
meente meer waardig is dan twee uitgebreid lagen-
scholen met een half leerplan ieder. In elk gevalzij
werpt van het bestaande niets omverschept in dezelfde
gemeente niet twee concurreerende inrichtingen en stelt j
de financiën bij al deze voordeden op geene zwaardere
proef.
Eindelijk moet op de wenschelijkheid worden gewezen
om de burgeravondschool in geen gevalwelk der ge
dane voorstellen ook instemming vindein het gebouw
der burgerdagschool te doen blijven. In alle steden van
ons land (zonder uitzonderingnaar ik meen) waar am
bachtsscholen zijn is de directeur dezer inrichting tevens
directeur der burgeravondschoolen even algemeen wordt
in al die plaatsen de burgeravondschool in de ambachts
school gehouden.
De wenschelijkheid hiervan springt in het oogook al
zou men niets voelen voor het bezwaar (dat mij echter
niet denkbeeldig voorkomt) om de burgerdagschool over
dag aan de directie van het hoofd der uitgebreid lagere
school toe te vertrouwen en des avonds aan die van den
directeur der burgeravondschool. Daaruit kunnen ver
rassende verwikkelingen voortvloeiendie bij réorgani-
satie zoo mogelijk moeten worden vormeden. Met de
commissie der ambachtsschool zal wel gemakkelijk eene
regeling te treffen zijn.
Hiermede meen ik to hebben voldaan aan uwen wensch,
en kan dus gevoegelijk eindigen met de mededeeling, dat
ik steeds bereid zal worden bevondenmijne inzichten,
waar zo onduidelijk mochten zijn toe te lichten of wel
de schets van het bijgevoegde leerplan nader te be
spreken.
De schoolopziener i/h. arr. Leeuwarden
K. tkn BRUGGENCATE.
SCHETS VAN EEN LEERPLAN.
V akkex:
Klasse I (6 der 1. school) Klasse II (1) Klasse III (2) Klasse IV (3).
Uren: Uren: Uren:
6X3 morgenuren =18. 6X3 morgenuren 18. 6X3 morgenuren 18.
4X2 middaguren 8. 4X2 middaguren 8. 4X2 middaguren 8.
4 avonduren =4. 6 avonduren =6. 8 avonduren 8.
30.
1. Wiskunde 6
2. Teekenen (handwerk.) Jongens 3, Meisjes 1 (M. 2).
3. Kennis der Natuur 2
4. Aardrijkskunde 2
5. Vaderl. Geschiedenis 2
6. Algem. Geschiedenis
7. Nederlandsch 6
8. Fransch 8
9. Engelsch
10. Duitsch
11. Gymnastiek
1
32.
34.
30
5
5
5
3 (zie kl. 1)
3 (id.)
3 (id.)
2
2
2
2
2
I
2
2
2
1
2
2
6
5
6
6
4
4
4
4
4
4
4
1
1
1
32
34
34
N.B. Aan de vier klassen samen 130 uren daarvan
afgetrokken 3 uur teekenen (of handwerken) 4- 2 uur
kennis der natuur 1 uur gymnastiek voor elke klasse
24 uur voor vier klassenblijft 106 uur voor vier
klasse-onderwijzers, of gemiddeld 26i/i uur voor ieder;
mocht dit te veel worden geachtdan kan zéér gemak
kelijk één uur voor elke klasse worden uitgewonnen op
bet vak Nederlandsch, dat ruim bedeeld werd, omdat
eene degelijke kennis der moedertaal met veel lectuur,
1 vooral van goede dichters en prozaschrijvers in de laatste
ijaren, de beste grondslag is voor eene breede ontwikke
ling. Door het uitwinnen van dit uur zou de Zaterdag-
j dienst om 11 uur kunnen eindigen, zoodat men voor
iedere klasse 5 morgens van 3 uur en één morgen van
2 uur, of 17 morgenuren verkreeg.
K. ten BRUGGENCATE.
Stoom Doek- en Steendrukkerij van N. MIKDMMA Co.
