Bijlage Ao 20.
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden.
Leeuwarden den 29 Augustus 1900.
Nu in de Raadsvergadering van den 10 Juli 1. 1. de
door den heer van Ketwich Verschuur ingediende motie
werd aangenomen en uw college zich eerlang zal hebben
bezig te houden met het ontwerpen van de begrooting
voor 1901, hebben wij gemeend een nader onderzoek te
moeten instellen naar de resultaten der genomen proef
„vermeerdering van iedere ploeg met één stoker benevens
aanstelling van een hulp-machinist"en de al of niet
wenschelijkheid van de invoering van den achturigen
werkdag voor de stokers en de machinisten met daaraan
verbonden drie-ploegstelsei.
Teneinde over een en ander een breeder oordeel te
kunnen vellen, hoorden wij, afzonderlijk, de beide stokers
bazen en van iedere ploeg twee stokers en wanneer wij
nu het ons door hen meegedeelde samenvatten komen
wij tot het volgende resultaat:
In de eerste plaats kunnen wij mededeelendat wij
bevestigd zijn in onze meening, dat, waar wij erkennen
dat voor de uitoefening van stokersvak een gezond
en krachtig gestel wordt vereischt toch het „lot" van
den stoker bij herhaling zeer overdreven is voorgesteld.
Zoo werd er onzes inziens bij het bespreken van den
werktijd te veel klem gelegd op den twaalfurigen werkdag,
waar er vooral in den zomergedurende een niet onbe
duidend gedeelte van dien tijdweinig arbeid wordt ver
richt, zoodat men vooral dan met meer recht van een
twaalfurig verblijf in de fabriek zou kunnen spreken.
Evenzeer heeft men zich aan overdrijving schuldig ge
maakt waar men sprak over den gezondheidstoestand van
de stokers en dien als ongunstig afschilderde.
Men stelle vrijmaar dan geheel onpartijdig, hiernaar
een onderzoek in en het zal blijken, dat de thans in dienst
zijnde stokers volstrekt niet den indruk geven van door
zwaren arbeid te zijn versleten vóór den tijd, terwijl er
toch onder hen zijn, die reeds vele dienstjaren tellen.
Zoo telt de stokersbaas Schoffel meer 24 dienstjaren,
waarvan hij 10 jaar als stoker werkzaam was.
D. Idema is reeds 14 jaar in functie; tot 1 November
1899, als stoker.
De stoker C. Langendijk telt 16, R. J. Hofstra 15, T.
Zijlstra 9, J. T. Noordraven 20, D. Rutgens 18, P. Iedema
14 en K. Liesenga 8 dienstjaren, bij de vermelding waar
van niet moet worden vergeten, dat alle stokers, vóór zij
als vaste stokers werden aangesteld, als winterstokers,
(sommigen zelfs verscheidene jaren), dienst hebben gedaan.
Bovendien kan het een enkelen keer gebeuren dat iemand
tot stoker wordt aangesteld, die later om zijn gestel minder
geschikt voor dit vak blijkt te zijn.
Klachten over den gezondheidstoestand zijn dan ook niet
tot ons gekomen, zelfs werd door een der gehoorden de
verklaring afgelegd, dat die toestand zeer goed is.
Dat, waar gesproken werd over het verbranden en
wegrotten aan het lichaam van kleedingstukken, zeker
wel eene zoo piquant mogelijke voorstelling is gegeven,
komt ons meer dan waarschijnlijk voor. Nog is beweerd,
dat het boterham-eten onder het werk doorgaat en dat er
gebrek zou zijn aan zuiver drinkwater.
Wat het eerste betreft, mag worden aangenomen, dat
het in den regel rustig kan plaats hebben al kan het ge
beuren, dat, door het verstopt-rakeu van een pijp, een on-
middelijk handelen noodzakelijk wordt.
De laatste beweringmoetwaar wij niet aan eene
opzettelijk verkeerde mededeeling willen denken op een
misverstand berusten daar op het terrein van de fabriek
water van de waterleiding in overvloed te verkrijgen is.
Trouwens bij de verdediging of de bestrijding eener
kwestie worden er in het vuur van den strijd wel eens
opmerkingen gemaakt, die niet altijd even juist of dui
delijk zijn.
Wat nu betreft de proef, „vermeerdering van iedere
ploeg met één stokerbenevens aanstelling van een
hulpmachinist", een proef, die naar onze meening te
kort heeft geduurd orn er een gegrond oordeel over te
kunnen uitsprekenhet algemeen oordeel wasdat de
toestand hierdoor veel verbeterd isookal klaagde men
nog over te weinig Zondagsrust.
Wel heeft de directeur getracht, dit zoo goed mogelijk
te regelen en toen de klachten aanhielden die regeling
aan de stokers zelf overgelaten maar ook zij konden bij
het bestaand stelsel hierin geen verbetering brengen.
Waar gereedelijk werd toegestemd, dat door de vermeer
dering van iedere ploeg met één stokerde toestand wer
kelijk verbeterd is daar werd toch evenzeer vrij algemeen
de wensch uitgesproken, dat besloten mocht worden tot
invoering van den achturigen werkdagdus van het drie-
ploegstelsel.
Wanneer uwe commissie nu de ontvangen indrukken
samenvat, dan komt zij tot de gevolgtrekking, dat de be
oogde verandering „invoering van den achturigen werkdag
en de dientengevolge noodzakelijk wordende invoering van
het drie-ploegenstelsel" niet als beslist noodzakelijkwel
echter als wenschelijk mag worden beschouwd
1°. omdat een verblijf in de fabriek van 12 achter
eenvolgende uren inderdaad lang mag worden geacht,
vooral wanneer men daarbij in aanmerking neemt, dat
de uren, die daarna van het etmaal overblijven hoofdzake
lijk tot rusturen moeten worden bestemd en er alzoo
weinig tijd beschikbaar blijft voor uitspanning en ontwik
keling
2. omdat bij invoering van het drieploeg-stelsel eene
regelmatige verdeeling van de vrije Zondagen mogelijk is, iets
wat ook bij de tegenwoordige regeling ondoenlijk blijkt te
zijn. Het is dan ook voornamelijk op deze gronden, dat
onze commissie, uw college meent te moeten adviseeren
om de noodige maatregelen te nemen tot de invoering
van den achturigen werkdag en de daaraan verbonden
invoering van het drieploegstelsel en tevens om te be
sluiten tot de aanstelling van een derden stokersbaas en
van een derden machinist, een en ander met behoud van
de bestaande loonen.
Volgens opgaaf van den Directeur zullen de meerdere
kosten bedragen
voor een derden stokersbaas728.
voor een derden machinist624.—
voor vijf vaste stokers2470.—
voor hulp- of winterstokers520.—
4342.-
Gaat af het loon van de beide reserve-stokers
die vermoedelijk bij de invoering van het nieuwe
stelsel kunnen vervallen988.—
Blijft eene hoogere uitgaaf van 3354.
Ten slotte nog deze opmerkingen
a. dat men zich, gedachtig aan het „nieuwe bezems
vegen schoon", geen al te groote illusies moet maken
omtrent de bij herhaling op den voorgrond geschoven en
in uitzicht gestelde „vermeerderde gasproductie" als gevolg
van den verkorten arbeidsdag
b. Zal de nieuwe maatregel doel treffen, dan moeten
de uren, waarin de werklieden vrij van arbeid zullen zijn,
niet gebruikt mogen worden tot het verrichten van anderen
arbeid. Waar de gemeente zich in hun belang een be
langrijk financieel offer getroost, daar heeft zij er dan ook
recht opte verlangen dat, wanneer die werklieden tot
hun arbeid terugkeeren, zij dit doen met lust en opge
wektheid.
De Commissie voor de Gemeentelijke
Gasfabriek
S. H. HIJLKEMA, Voorzitter.
W. J. OOSTERHOFF Jz., Lid, Secretaris.
Stoom Boek- en Steendrukkerij van N. M1EDKMA Co Leeuwarden.
