2
Bijlage tot het Verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1901.
2. De aangevoerde drooge en vaste stoffen worden,
alvorens ze in de eompostloodsen worden gebracht, ge
zuiverd van het daarin aanwezige gebroken vaatwerk,
blik, glas, papier, cokes enz., een en ander wordt naar de
puinplaats vervoerd en bedraagt gemiddeld per dag 1'/,
M3., terwijl het stroo, de matten, manden enz. in den
oven worden verbrand, hetgeen ook gpschiedt met de in
het voor- en najaar aangevoerd wordende takken en ver
deren afval uit de plantsoenen der gemeente en de tuinen
der ingezetenen.
De in de eompostloodsen aangevoerde asch- en keuken
afval, straatveegsel enz. worden vermengd met de faecale
stoffen en tot compost gemaaktde na de verzadiging
wegvloeiende ier wordt in cementen putten opgevangen.
In het jaar 1900 is gemaakt 5632 last of 9011 M3.
compost en opgevangen 3345 last of 5352 M3. ier.
Van de in het jaar 1900 verzonden compost is bijna
V, gedeelte, 1070 last in de provincie verkocht, waarvan
340 naar Appelscha, 168 naar Gorredijk, 160 naar Olter-
terp, 95 naar Oldeberkoop, 128 naar Heerenveen, 51 naar
Ureterp, 27 naar Kortezwaag, 30 naar Bnornbergum, 25
naar Drachten, 15 naar Oostermeer, 6 naar Bakkeveen en
10 naar Opeinde, het overige i/B werd verzonden naar
de Groninger veenkoloniën.
In dit jaar is de verzending van compost naar de pro
vincie Friesland zeer vooruitgegaan en bedraagt thans
reeds nagenoeg 1700 last en zal denkelijk over het dienst
jaar 1901 ruim 2000 last worden.
3. De compost wordt door de gemeente Groningen
verkocht op veilingen, die in Veendam worden gehouden;
de vervoerkosten komen voor rekening van den kooper.
In Friesland wordt door de gemeenten een prijs bepaald,
waarvoor de compost kan worden gekocht en de koopers
zenden zelf schippers om de mestspecie af te halenzoo
wordt voor vracht naar Appelscha 1.50 per last betaald
en naar Drachten ƒ1.—
Voor de koopers in de Groninger Veenkoloniën worden
tegen een bestaand tarief schepen aangenomen zoo be
taalt een kooper te Veendam wonende, per 25 last aan
vracht 42.50 voor Nieuw-Buinen wordt f 54.be
taald, naar Zandberg ƒ56.— en naar Emmer-Compascuum
60,—.
Hoe verder de kooper dus van de verzamelplaats woont,
hoe duurder mest hij door de meerdere vracht verkrijgt.
Ook moet ik hierbij opmerken, dat het compostvervoer
naar Appelscha en de Groninger-Veenkoloniën geschiedt
door turfschippers, die na hunne lading te Leeuwarden
gelost te hebben, de compost als retourvracht medenemen.
Alleen de landbouwers, die dicht bij de nieuwe opslag
plaats zouden wonen en zelf scheepjes zenden, konden
eenig voordeel hebben, omdat zij dan misschien iets min
der vracht zouden mceten betalen.
Na dit korte overzicht van den Stadsreinigingsdienst,
kom ik tot de beschouwing van het voorstel tot verplaat
sing en begin met aan te nemen
1. dat het der gemeente gelukken zal een terrein te
bekomen b.v. te Drachten, dat ook geschikt gelegen is
voor het vervoer naar de Groninger Veenkoloniën, waar
voor schepen van 2530 en 35 Groningerlasten worden
gebezigd
2. dat de gemeente Srnallingerland toestemming ver
leent tot het overbrengen onzer vuilnis-verzamelplaats
naar daar,
3. dat er geen bezwaren zullen zijn tegen de over-
laadplaats te Wijlaarderburen
4. dat de noodige goedkeuring zal worden verkregen
tot het stichten van een hulp-aschland aan het Oud-
deel.
Het vorenstaande aangenomen hebbende, zoo kom ik
tot de uitvoering, waarbij in de eerste plaats in aanmer
king komt de voorgestelde overlaadplaats te Wijlaarder
buren, die niet per as kan worden bereikt en waardoor
eenige kleine veranderingen in den dienst noodig worden:
a. de asch- en keukenafval opgehaald door de 2 wa
gens moet ter voorkoming van stuiven op in te richten
stortplaatsen overgeladen worden in een aan te schaffen
praamhetzelfde geldt ook voor het opgehaalde met de
bandkarren,
b. voor de door paard en wagen in twee wijken op
gehaald wordende tonnen moeten ter overlading worden
aangeschaft 2 pramen
c. voor het vervoer der ijzeren vuilnisbakken moet
een praam worden gemaakt,
4. voor de met de kolkwagens opgehaalde modder en
de urine uit de urinoirs is een praam noodig,
e. voor het straatveegsel en den afval uit de slagerijen
is het noodig een praam aan te koopen, terwijl twee
reservepramen, tot algemeenen dienst bestemd, onmisbaar
zijn,
daar de pramen niet getrokken kunnen worden tot
Wijlaarderburen is het noodig een Stoombootje aan te
schaffen om ze daarheen te slepen.
'Ier verduidelijking voeg ik hierbij een dienstregeling
als bijlage.
Voor het verbranden der matten, manden, stroo, tak
ken, besmette goederen enz., zal het noodig zijn op de
overlaadplaats een oven te bouwen.
Voor tijdelijk verblijf is een keet met een kamertje voor
de Opzichters en een lokaal voor de arbeiders zeer noodig.
Voor het vervoer der drooge en vaste stoffen moeten
3 schepen worden gebouwd, die met het oog op het over
laden uit de aschpramen en het lossen op de opslagplaats
laag en vlak moeten zijn. Het derde schip is als reserve
onmisbaar, ten einde bij ruw weder of onvoorziene om
standigheden een staking of belemmering in den dienst
te voorkomendaarom moeten ook voor het vervoer der
faecale stoffen 3 schepen worden gebouwd met vaste dek
ken en voorzien van centrifugaalpompen.
Voor het slepen dezer schepen naar de opslagplaats en
terug is een sleepboot noodig, die tevens de centrifugaal-
pomp der faecaliënschepen in beweging kan brengen en
ook electrisch licht kan verschaffen.
De bestaande loodsen, die naar de opslagplaats worden
overgebracht, moeten voorzien worden van in cement ge
metselde of van bestraatte vloeren. Dit is noodig voor
het goede gehalte der mestspecie.
Voor het opvangen der ier is een gemetseld reservoir
onmisbaar.
Voor het lossen der schepen moeten minstens 6 arbei
ders in dienst worden genomen, die als de opslagplaats
eenigszins afgelegen is, aldaar dienen te wonenwaartoe
het dan noodig zal zijn op de opslagplaats voor hen wo
ningen te bouwen, evenals voor den opzichter, die met
de compostbereiding en de afzending der mestspeciën
wordt belast.
Voor goede landhoofdjes bij de overlaad- en bij de op
slagplaats moet worden gezorgd.
Met het bovenstaande vermeen ik voldoende te hebben
beschreven wat aan een verplaatsing volgens het voorstel
van den heer Mr. A. Menalda is verbonden, bij een
geregeldcn zomerdienst; bij gesloten water komen echter
grootere zwarigheden.
Bij het beschrijven derzelve neem ik aan, dat tegen het
maken van een tijdelijk aschland aan het Ouddeel gelegen
geen bezwaren zullen zijn.
Bij ondervinding is gebleken dat soms gedurende ruim
acht weken de vaart kan gestremd zijn; het hulp-asch-
land zal dus ruimte moeten bevatten voor minstens 1000
last compost en 600 last ier en verder een berging voor
den afval.
Voor de compost zijn noodig twee loodsen en voor de
ier een gemetseld reservoir, het terrein moet worden be
straat en de weg er heen moet worden verhard. Ook
moet voor de arbeiders een lokaal en voor den opzichter een
keet worden gebouwd, alsmede een afdak voor de paarden.
In de exploitatie zou een groote verandering komen
thans is de verzamelplaats aan de stad gelegenhet hulp-
aschland echter op 3400 meter afstand.
Bijlage tot het Verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1901.
3
Het ophalen der asch kan nu niet meer met handkar
ren geschieden, daar de afstand te groot is. Hiertoe moe
ten nu 8 nieuwe aschwagens aangeschaft en 10 paarden
gehuurd worden.
De 8 tonnenwijken worden bediend met paard en wa
gen, maar door den grooteren afstand zullen in iedere
wijk 2 paarden met wagens noodig zijn, zoodat moeten
worden aangekocht 8 wagens, en 8 paarden gehuurd.
Voor het vervoer der ijzeren vuilnisbakken zal ook een
wagen moeten gemaakt en een paard gehuurd, daar het
negende paard dienst doet voor het ophalen van den
slagersafval.
De uitgaven noodig voor de uitvoering van het plan
kunnen worden begroot als:
a. Kosten van aanschaffing en inrichting.
Wijziging in den dienst, aanschaffing van 9 diverse
pramen, gemiddeld minstens 350.3150.—
1 sleepboot van minstens 8 p. kr. met in
richting om de centrifugaalpompen op de fae
caliënschepen in beweging te brengen en
electrisch licht te verschaffen11.000.
Oven op de overlaadplaats 2500.
Keet voor tijdelijk verblijf 450.
Landhoofdjes enz. 250.— 3200.
3 schepen van 60 ton voor het vervoer der
drooge en vaste vuilnis 6000.—
3 schepen van 60 ton voor faecaliënvervoer 7500.
1 sleepboot als voren voor het slepen naar
de opslagplaats11000.
41850.—
Aankoop van een terrein 1000.
Overbrenging der eompostlood
sen met bestraatte vloeren (met
gemetselde vloeren 5000.
hooger)3500.
Gemetseld reservoir voor de ier
berging 10000.
Zes woningen voor arbeiders en
een opzichterswoning 6500.
Jjandhoofden500.21500.—
Gewone dienst, zamen 63350.
Winterdienst.
Nieuw aschland aan het Ouddeel, 2 eompost
loodsen 8000.
ierberging10000.
Lokaal voor de arbeiders, keet opzichter en
afdak voor de paarden600.—
Bestrating terrein 2000.
Verharding van 1800 M. weg3600.
Aankoop van 8 nieuwe aschwagens a 350 2800.
8 tonnenwagens a 450 3600.—
I wagen voor de ijzeren bakken 400.
31000.-
b. Exploitatiekosten.
2 kapiteins op de sleepbootem
2 machinisten 3744.
2 knechts i
4 stuurlieden op de schepen; s <174.4.
4 knechten op de schepen s 1
Steenkolenolie en vet voor 2 stoombooten
met onderhoud3000.
Meerder onderhoud door de uitbreiding van
het materieel1000.
11488.—
6 arbeiders op de opslagplaats3120.
Exploitatiekosten bij open water14608.
Winterdienst, huur van 19 paar
den met voermanf 4.
per dag, is per week 456.
maakt voor 8 weken3648.
Bij acht weken dicht water, zamen 18256.
Eene verplaatsing van het aschland naar b.v, een
streek in Srnallingerland met overlaadplaats te Wijlaarder
buren zou dus kosten aan aanleg en aanschaffing van
materiaal 63350.terwijl zulks voor het hulpaschland
aan het Ouddeel 31000.— zoude bedragen, zamen eene
som uitmakende van f 94350.—.
Deze sommen zijn niet te hoog geraamd. Indertijd is
door wijlen den gemeentearchitect P. Romein een globale
begrooting opgemaakt voor de verplaatsing van het aschland
naar een perceel grond gelegen tusschen de Dokkumer
Ee en het Lekkumerdijkje en het bedrag dier raming
was 111300.
Indien nu volgens het voorstel het tegenwoordige asch
land werd verkocht, dan zouden de paardenstal, de kui
perij, timmermanswerkplaats, smederij en bergloods moeten
worden verplaatst op een ander terrein, waarbij de berg
loods, door de groote uitbreiding van het materieel, een
aanmerkelijke vergrooting zoude moeten ondergaan.
Ook zou bij den paardenstal een woning voor den
stalknecht moeten gebouwd worden. Een en ander zal
ook nog al een aanzienlijke som kosten.
In het voorstel wordt het mogelijk geacht, dat het vuil
in gunstige gevallen dadelijk naar de plaats, waar het
gebruikt wordt, zoude kunnen worden vervoerd en wordt
dus verondersteld, dat het mogelijk zoude zijn bij de over
lading te Wijlaarderburen de verschillende stoffen tot
compost dooreen te mengen.
Dit kan niet, lo omdat bij het overladen niet kan ge
sorteerd worden 2o omdat de hoeveelheid faecaliën daar
voor te groot is.
Men zou dan verkrijgen een bijna niet te vervoeren
compost, vol steen, glas, cokes enz., die zou blijken on
verkoopbaar te zijn.
Ook zouden dan die plaatsen zeer nabij de opslagplaats
moeten zijn gelegen, omdat anders door het daarheen
slepen der schepen te veel tijd verloren zoude gaan en
de geregelde dienst gevaar zoude loopen.
De ligging van de opslagplaats in de nabijheid van de
plaatsen b.v. in Srnallingerland, waar de compost wordt
gebruikt, oefent geen invloed uit op de mestprijzen. zij
komt alleen ten goede aan die landbouwers, die in de
nabijheid wonen.
Zooals ik reeds hiervoren meldde, er wordt een prijs
bepaald en de koopers laten de compost door schippers
weghalen, die zij betalen.
Bij de plaats, waar het aschland zoude worden overge
bracht, moet vooral rekening worden gehouden, dat die
gemakkelijk kan worden bereikt door de Groninger schip
pers, zoodat het bestaande vrachttarief niet behoeft ver
hoogd te worden, daar zulks ten nadeele van den com-
postprijs zoude zijn, want al vermeerdert de afzet in Fries
land, de Groninger veenkoloniën betrekken toch nog het
grootste gedeelte. Ook moet de opslagplaats gemakkelijk
te bereiken zijn voor de schippers uit Ooststellingwerf en
Opsterland.
Indien bij gesloten water b.v. gedurende 8 weken het
hulp-aschland wordt gebruikt, dan worden daar 1000 last
compost gemaakt, en aangezien het Ouddeel slechts voor
kleine scheepjes bevaarbaar is, zal het zeer moeielijk zijn
die compost te verkoopen, omdat de scheepjes, die in
Srnallingerland en Opsterland meest varen, steeds naar
de opslagplaats gaan en niet naar het bij lagen water
stand voor hun onbereikbaar aschland aan het Ouddeel.
Die compost zal dan tegen een veel lageren prijs verkocht
moeten worden, daar het vervoer in pramen en de ier
scheepjes der gemeente naar de overlaadplaats te kostbaar
zoude worden.
Ook zou dat hulp-aschland en de weg er heen bij
donkere avonden verlicht moeten worden.
Een opslagplaats volgens het voorstel slechts omringd
door een kleidam is onbestaanbaar, omdat de uitvloeiende
ier het terrein spoedig in een moeras zoude veranderen.
In theorie moge het voorstel mooi zijn, in de praktijk
zullen zich tal van bezwaren voordoen. Bij de behande
ling heb ik aangenomen, dat de gemeente Srnallingerland
