Bijlage tot het verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1904. BijLno. 18.
Bijlage no18,
07~7sitfc if
HERSTELLING van de ÜLÜEHÜVE.
Litt. A. Voorstel van Burgemeester en Weihouders.
Aan den Raad.
Mijne Heer en,
In de Memorie van Antwoord op het sectie-verslag omtrent de ontwerp-gemeentebegrooting voor 1903 werd
door ons medegedeeld, dat de vraag in onderzoek was, in hoeverre het aanbeveling zou verdienen een geheel
nieuw uurwerk, in plaats van het oude, dat dringende en belangrijke reparatie noodig had, in de Oldehove aan
te brengen en tevens het bestaande carillon, dat zich vroeger in den hlieuwetoren bevond, daar eene plaats te
geven. Aan den Directeur der Gemeentewerken, dien wij machtigden om daarover een deskundige te raadplegen,
gaven wij tevens de opdracht, ons de noodige voorstellen te doen omtrent de herstellingen, die verder aan den
toren zouden moeten worden gedaan. I it de door dezen ambtenaar gedurende de laatste jaren gehouden waar
nemingen toch was gebleken, dat het metselwerk zich in een alleszins onvoldoenden staat bevond; gedurig ver
toonden zich daarin scheuren, brokken steen kwamen al' en toe naar beneden en vooral bij het luiden van de
groote klok kwamen afwijkingen aan het licht, die bij een bouwwerk van den omvang als dit tot spoedige en
radicale voorziening noopten.
Weliswaar is door herstellingen met ceinentspecie aan de beeren het afbrokkelen van steenon, althans voor-
loopig, voorkomen en is simls Koninginneverjaardag 1902 het luiden der groote klok nagelaten, maar het is
duidelijk, dat hiermede alleen niet kan worden volstaan.
Jn het bezit thans van het aan ons, ingevolge bovenvermelde opdracht, uitgebrachte omvangrijke rapport van
den Directeur der Gemeentewerken, dat met zijne talrijke bijlagen tot een lijvig dossier is uitgedijd, zijn wij
tot de overtuiging gekomen, dat, wil men dit schoone bouwwerk voor Leeuwarden en voor Friesland behouden,
ingrijpende maatregelen noodig zijn.
Voorziening eisclit dan in de eerste plaats het metselwerk; de daarin voorkomende scheuren (zie bijlagen nos.
12 en 13) komen, hoe dikwijls ook gedicht, telkens terug.*) Tot verhelping van dit kwaad wenscht de Directeur
thans eene methode toe te passen, die in den laatsten tijd reeds meermalen, vooral in het buitenland, met succes
is aangewend: de openingen worden door deugdelijke verankering tot de kleinst mogelijke proportion terugge
bracht en daarop de overgebleven ruimten door middel van een expres daarvoor dienend toestel aangevuld met
cement-beton en vloeibaar cement-mortel.
Behalve deze werkzaamheden, waarop betrekking heeft begrooting no. I (bijlage no. 27), is ook metselwerk
van minder grooten omvang aan alle gedeelten van het gebouw te verrichten (begrooting 1 V bijlage no. 30.)
Vervolgens moet de klokkestoel, liet toestel waarin de klokken zijn opgehangen, om den onvoldoenden toe
stand, waarin de balken verkeeren, aan eene algeheele vernieuwing worden onderworpen. Het verdient aanbe
veling voor de constructie in plaats van hout, gelijk tot dusver, ijzer te gebruiken, aan welk materiaal om zijne
geringere afmetingen en dus mindere zwaarte en kostbaarheid, gepaard met eene grootere duurzaamheid, verre
boven het oudere de voorkeur schijnt te moeten worden gegeven. Ook hier is van reeds elders daarmede opge
dane ervaring gebruik gemaakt. Het steunpunt is nog lager gedacht dan waar het zich nu bevindt, omdat het
voor de hechtheid van liet gansche gebouw van het meeste belang is, de bewegingen, die daarin door het luiden
der klokken ontstaan, naar een zoo laag mogelijk punt van den toren over te brengen.
Het verschil tusschen den bestaanden en den ontworpen stoel komt het duidelijkst uit, als men de teekenin-
gen (bijlagen nos. 1, 2 en 7, 17, 14, 15, 19, 21 en 22) naast elkaar vergel.jkt. Gevolg van de nieuwe con
structie zal tevens zijn, dat de klokken op eene wijze worden opgehangen (en de groote klok meteen omgehan
gen met het oog op de in den loop der jaren ondergane slijtage) dat zj niet meer door middel van met den
voet in beweging te brengen hefboomen, maar op de gewone wijze en dus gemakkelijker zullen worden geluid.
Behalve die van den klokkenstoel eischen ook andere balken en verankeringen dringend vernieuwing.
In de laatste plaats komt voor verbetering in aanmerking het uurwerk, dat naar de berekening van den Di
recteur reeds loü jaar dienst moet hebben gedaan en thans zoodanig versleten is, dat het aan de gematigdste
eischen niet langer voldoet, gelijk in eene missive van den opziener der tydregeling wordt uiteengezet (bijlage
3(1). Met dezen laatste achten wij een geheel nieuw uurwerk met vier, vaii uur- en minuutwijzers voorziene,
wijzerplaten noodig en voor de aanschaffing daarvan thans den tijd gekomen, nu toch eene radicale herstelling
van de Oldehove aan de orde komt.
Moet om dezelfde reden ook bevestigend geantwoord worden op de vraag of het carillon thans eene plaats
in dien toren zal worden gegeven
Alvorens tot de beantwoording over te gaan, wenschen wij nader ons standpunt uitoen te zetten in deze
andere vraag of de gemeente de kosten der bovenomschreven verbeteringen en herstellingen geheel zal hebben
te dragen, dan wel of hier termen zijn om van gewestelijk- of rijksbestuur financieule tegemoetkoming aan te
vragen?
Vooropgezet dat er wel niemand zal zijn, hetgeen ook de meening is der commissie voor de openbare
werken die op het behoud van dit gedenkteeken van oude Friesche bouwkunst, geen prijs zal stellen, zoodat
wij ons ontslagen mogen rekenen met het oog daarop nader de wenschelykheid der voorgestelde reparation en
de noodzakelijkheid van daarmee verband houdende uitgaven te betoogen, zouden wij er de voorkeur aan geve.i
de kosten uitsluitend en geheei te brengen ten laste der gemeentebegrooting en bij liooger bestuur niet om sub
sidie aan te kloppen. Daarmede blijft de gemeente meesteres op eigen terrein, kunnen naar eigen goedvinden
de lasten over verschillende jaren worden verdeeld en kan zij onafhankelijk van anderer inzichten, die maatre
gelen nemen, die naar de omstandigueden het meest wenschelijk voorkomen.
Deze en de hierna te noèmen bijlagen zjjn met gedrukt,
doch zuilen ter visie liggen,
