1
':V
ii'lv
ifl-
•V
:r. V
1
lllli
5. Toelichting tot de Exploitatie- rekening ente ver
wachten financiëele gevolgen van het oprichten eener
Electrische Centrale.
Volgens de bij lxet rapport behoorende raming
van kosten voor een electrische centrale zullen de
bouwkosten met plannen, toezicht en bouwrente
238,000.bedragen, terwijl er verder nog gere
kend moet worden op een bedrijfskapitaal van
12000.en op 7000.voor het aanschaffen
van meters. Tn het geheel zal dus met deze
onderneming een kapitaal gemoeid zijn van rd.
260,000.—.
De meters zijn noch in do begrooting, noch in
de exploitatie-rekeningen opgenomen, omdat hun
rente en afschrijving uit de huur gevonden wordt.
Bij de exploitatie-rekeningen is uitgegaan van
de veronderstelling dat in de eerste drie bedrijfs-
jaren niet zal worden afgeschreven.
Het is mij niet bekend of Gedeputeerde Staten
van "Friesland een dergelijke regeling zouden goed
keuren. Zij is echter zeker gerechtvaardigd, door
dien daardoor de buitengewoon hooge druk dei-
eerste jaren over de latere wordt verdeeld.
Verder is gerekend, dat de uitbreidingen, die in
de eerste zes bedrijfsjaren aan het kabelnet worden
gemaakt, betaald zullen worden uit de afschrijvings-
posten (totaal rd. 24,000.zoodat het kapitaal
gedurende dien tijd constant zou blijven.
De exploitatie-rekening over het eerste bedrijfs-
jaar geeft een nadeelig saldo van 15,500.die
over het zesde een voordeelig saldo van 2,500.
"Wordt aangenomen, dat het nadeelig saldo ge
leidelijk vermindert, dan geeft het volgende staatje
een overzicht over de te verwachten verliezen.
Ie bedrijfsjaar. Nadeelig saldo
71 17 71 17
71 11 71 11
4- ft
n n n
5e
15,500.—
11,900
8,300.—
4,700.—
1,100.—
Totaal nadeelige saldi 41,500.-
6e bedrijfsjaar. Voordeelig saldo 2,500.-
Verlies in do zes eerste bedrijfsjaren
bodraagt dus39000.-
i
of gemiddeld per jaar 6500.
Ik wil niet ontkennen, dat een dergelijke ver
deeling iets willekeurigs heeft, maar dat is bij een
opzet als deze niet te vermijden en over het alge
meen ziet men, dat het debiet der centraalstations
in de eerste vijf, zes jaar regelmatig toeneemt. In
den regel wordt de stijging van het debiet eerst
na dien tijd kleiner.
Do stroomlevering, zooals die in het zesde be
drijfsjaar verwacht kan worden, maakt do uitbreiding
der centrale noodig met oen stoomdynamo, met
bijbehoorendo verbindings-kabels en schakeltoestel
len een condensor met pomp een stoomketel en
de bijbehoorende leidingen.
De kosten van die uitbreiding zullen rd. 40,000.—-
bedragen, waarvoor de centrale met een bedrag
van rd. f 3,200.per jaar voor rente en afschrij
ving wordt belast.
Er mag verwacht worden, dat die uitgaven door
de meerdere ontvangsten uit den stroomverkoop
gedekt kunnen worden en dat dus de centrale na
het vijfde bedrijfsjaar geen te korten meer zal op
leveren en vanaf het achtste bedrijfsjaar geregeld
stijgende batige saldi.
Bij den opzet van de centrale is er op gerekend,
dat zij geheel gescheiden zal zijn van de gasfabriek,
zoodat beide hun afgescheiden terrein en hun eigen
magazijn hebben.
De exploitatie-rekening is opgezet in de ver
onderstelling, dat do directeur der gasfabriek
tevens directeur der centrale zou zijn en dat de
boekhouding der centrale, hoewel afzonderlijk ge
houden, door den boekhouder der gasfabriek zou
geschieden.
De bedragen, die in de exploitatie-rekeningen
zijn uitgetrokken voor „Directie en administratie"
en „Chef", t. w. 3,500.voor het eerste en
3,900.voor het zesde jaar, zouden ook vol
doende zijn, wanneer de centrale geheel gescheiden
van de gasfabriek gedreven werd, onder leiding
van een jongen ingenieur.
Yoor een kleinbedrijf, zooals een centrale in
Leeuwarden dat zou worden, geloof ik echter dat
het beter is, althans te beproeven, om beide bedrij
ven onder één directeur te plaatsen en voor het
bedrijf der centrale een flinken chef aan te stellen.
Yoor het tractement, dat in de exploitatie-reke
ning is uitgetrokken, is een chef te krijgen, die
met alle in het normale bedrijf voorkomende
werkzaamheden vertrouwd is. In bijzondere gevallen,
uitbreidingen, tariefwijzigingen e. d. m. zou raad
van buitenaf ingewonnen moeten worden, waartoe
de post „Directie en administratie" en trouwens
ook „onvoorzien" ruimte geeft.
De stroomprijs en daarmede ook de „opbrengst
der stroomlevering" is laag gezet.
In een stad als Leeuwarden heeft het electrische
licht alleen kans op een eenigszins algemeene
toepassing bij een lagen stroomprijs, terwijl het ook
slechts bij een lagen prijs mogelijk is om met een
betrekkelijk klein machine-vermogen een betrekkelijk
groote hoeveelheid stroom te verkoopen.
De stroomlevering voor drijfkracht is in verhou
ding van die voor verlichting groot geraamd, bij
een lagen prijs, omdat gerekend kan worden op de
aansluiting van enkele groote verbruikers tegen
zeer lage prijzen. Dat dit zeer in het belang der
centrale kan liggen, blijkt wel uit de vergelijking
tusschen de bedrijfsrekeningen van het eerste en
het zesde jaar.
Iri ':HI
324
Bijlage tot het verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, 1909. Bijl. no. 32.
Bij een nuttige productie in het zesde jaar, die
drie en een half maal zoo groot is, als die in het
eerste, zijn de kosten, die door de grootere stroom
levering worden veroorzaakt, slechts gestegen met
rd. 5,000.— of 2 cent per K. W. U.
Yoor de post „rente" is aangenomen, dat het
benoodigd kapitaal tegen 4 kan worden opge
nomen.
De afschrijvingen zijn overeenkomstig de usance
laag gehouden.
"Wat de gebouwen betreft, is dit daardoor te
motiveeren, dat zij zeer gemakkelijk kunnen worden
uitgebreid.
De afschrijving van de machine-installaties in
centraalstations wordt tegenover die in fabrieken
altijd zeer klein genomen. In een fabriek wordt
de drijfmachine bijna altijd vervangen, niet omdat
ze versleten is, maar omdat ze te klein is geworden.
Bij verkoop brengt een dergelijke machine, die bijna
steeds van een verouderd type is, slechts weinig op.
Wanneer in een electrische centrale het vermogen
te klein is geworden, wordt dat vermogen vergroot
door bijplaatsing van machines, waarbij dan de
aanwezige op den duur in reserve komen te staan.
Hoewel zij dan slechts weinig gebruikt worden,
zijn zij toch noodig en een eventueel hooger stoom
verbruik tegenover de nieuwe machines legt niet
veel gewicht in de schaal.
Het kabelnet heeft, bij belastingen, zooals die
in stadsnetten voorkomen, een langen levensduur.
Wanneer het net verzwaard moet worden, geschiedt
dat niet door verwisseling van de bestaande kabels
tegen zwaardere, maar door het bijleggen van kabels.
In de 30,000.die voor „diversen" zijn uitge
trokken, zijn begrepen de oprichtingskosten en het
bedrijfskapitaal.
Een klein gedeelte van het bedrijfskapitaal zal
belegd worden in magazijngoederen, waarop een
vrij hooge afschrijving (10 noodig is. Het grootste
gedeelte van het bedrijfskapitaal (een deel der maga
zijngoederen, kolen, debiteuren) blijft intact.
De oprichtingskosten worden bij particuliere
ondernemingen steeds zoo spoedig mogelijk afge
schreven. Yoor een gemeentebedrijf, dat niet de
kans loopt in andere handen over te gaan, is dit
minder noodig, vooral niet, waar die kosten in
hoofdzaak werden gemaakt voor plannen en toezicht.
De directe bedrijfskosten, dus de uitgaven, ver
minderd met rente, afschrijving en saldo, zijn voor
de vol belaste centrale geraamd op 25,480.
d. i. rd. 7.25 cent per nuttig afgeleverd kilowattuur,
welk cijfer zeer zeker bereikt zal kunnen worden.
Litt. C.
fweede advies van den heer
J. G. Bellaar Spruijt.
Maastricht, 18 Mei 1909.
Aan de Commissie
voor de Gemeentelijke Gasfabriek
te Leeuwarden.
Ik heb de eer U mede te deelen, dat ik mij naar
aanleiding van de aanvrage betreffende de levering
van electriciteit, die door de Maatschappij tot Ex
ploitatie van Staatsspoorwegen tot het bestuur van
Uw gemeente gericht werd, in verbinding heb ge
steld met den heer L. H. N. Dufour, ingenieur
van voornoemde Maatschappij. Zooals U reeds
door de S.S. zelve werd medegedeeld, ligt het in
de bedoeling om, voor het geval Uwe gemeente
bereid is den stroom tegen een redelijken prijs te
leveren, alleen het emplacement electrisch te ver
lichten, en de gasverlichting in de gebouwen te
laten bestaan. Mocht Uw gemeente tot die leve
ring niet bereid zijn, dan zou de maatschappij de
machines, die van de installatie van Roosendaal zijn
vrij gekomen, te Leeuwarden opstellen en de ge-
heele verlichting electrisch maken.
De maatschappij zal, behoudens goedkeuring van
den directeur-generaal, een stroomprijs van 0.10
per kilowattuur accepteeren en is bereid om ge
durende de eerste tien jaar een verbruik van
5000.per jaar te garandeeren, overeenkomende
met 50.000 K. W. U.
Het opwekken van deze 50.000 K. W. U. zal,
zeer ruim geraamd, 1000.kosten, zoodat deze
levering een bruto overschot van ten minste 4000.
per jaar zal geven.
Op grond van de cijfers van stations van de
staatsspoorwegen, die met Leeuwarden te vergelij
ken zijn, kan aangenomen worden, dat de verlich
ting gedurende 2800 uur per jaar zal branden, en
dat dus voor de levering van 50.000 K. W. U. een
machinevermogen van 18 K. W. noodig zal zijn,
d. i. o.a. 1/l3 van het vermogen, waarvoor de cen
trale in eersten aanleg berekend is. Had de centrale
bij volbelasting alleen te leveren aan afnemers als
de S.S., dan zouden de inkomsten dus inplaats van
ƒ46,000.zooals geraamd, 13 X 5000 of ƒ65,000.
bedragen, terwijl de exploitatiekosten slechts met
ten hoogste 5000.zouden stijgen. De onder-
werpclijke levering is dus, ook afgezien van hot
325
