-6-
activiteiten zich aldaar zullen vestigen. Spreiding van rijks
diensten en het vestigen van nieuwe groeidiensten in de overheids
sector in het Noorden is in dat verband dan ook zonder meer een
noodzakelijke voorwaarde om het verlies aan arbeidskrachten in
de sectoren van landbouw en nijverheid te compensreren. Een even
wichtige werkgelegenheidsstructuur vereist echter ook een rede
lijke mate van industrialisatie. De acquisitie-activiteiten van
met name de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij zullen hierbij
een belangrijke rol moeten spelen, terwijl daarnaast de oprichting
van overheids-of semi-overheidsbedrijven nader zal moeten worden
bestudeerd op de reële mogelijkheden.
Behalve de argumenten uit het oogpunt van de werkgelegenheidssti-
mulering die pleiten voor concentratie van de activiteiten in een
beperkt aantal kernen, zullen ook belangrijke argumenten kunnen
worden ontleend aan de noodzaak tot behoud van de landschappelijke
en ecologische waarden en de zorg voor het milieu. Ook hierin
schuilt een belangrijk pleidooi voor concentratie van activiteiten.
Met name geldt dit ook in Friesland.
Het interim-rapport van de werkgroep "ruimtelijke ontwikkeling" gaat
uit van een concentratie van stuwende industrie in het "I.S.P.-ge
bied", gespreid over niet minder dan 18 kernen. In Friesland zijn
dit Leeuwarden, Drachten, Heerenveen, Sneek en Harlingen. Stuwende
dienstverlening dient volgens de werkgroep vooral te worden gecon
centreerd in Groningen, Leeuwarden, Emmen, Assen, Hoogeveen, Meppel
en Zwolle. De verzorgende industriële en dienstverlenende activi
teiten kunnen - hetgeen op zich kan worden omschreven - op regio
naal niveau aansluiten bij de bestaande bevolkingsconcentraties.
De werkgroep heeft deze stelling«namen nog niet geargumenteerd.
Aangekondigd wordt dat dit in het definitieve rapport zal plaats
hebben. Afgezien van het feit, dat een dergelijke procedure op
zich onjuist mag worden genoemd, is het duidelijk dat het gewenst
is het regionaal beleid niet voort te zetten op de wijze waartoe
de functieverdeling in het interim-rapport "ruimtelijke ontwikke
ling" leidt. Er zal naar moeten worden gestreefd te komen tot een
concentratie van stuwende industrie en dienstverlening, die aan
sluit bij reeds bestaande structuren. Hierbij zal een evenwicht
moeten worden gevonden tussen het optimaal uitbuiten van de agglo
meratievoordelen, het behoud van de landschappelijke en ecologische
waarden en de wenselijkheid van stimulering van meer dan êên kern
door de grote onderlinge afstanden in het Noorden.
Gezien de afstanden, de aanwezige landschappelijke en ecologische
waarden en de maatschappelijke, sociale en culturele verhoudingen
die er in het Noorden bestaan, ligt het voor de hand voor Friesland
een dergelijke concentratie van activiteiten en stimulering tot
stand te brengen in het COROP-gebied Noord Friesland en binnen dit
gebied te richten met name op de stad Leeuwarden. Hier is in de
vorm van een stedelijke concentratie reeds een belangrijke samen
balling van werkgelegenheid en voorzieningen aanwezig. De bedrijfs-
bevolking van Leeuwarden bedraagt ca. 40.000, waarvan ongeveer een
derde deel bestaat uit pendelaars van uit de wijde regio. Het
COROP-gebied waartoe Leeuwarden behoort, is qua omvang van de werk
gelegenheid de tweede in rangorde in het Noorden. De arbeidsmarkt
van de stad omvat een groot gedeelte van Friesland, wanneer men uit
gaat van een gebied rondom Leeuwarden dat in een half uur per open
baar vervoer bereikbaar is. De havenfunctie is aanwezig in de vorm
van de tot ontwikkeling komende industr ehaven van Harlingen. Er
is reeds een omvangrijk potentieel aan,bouwrijp industrieterrein
gereed (in Leeuwarden ca. 130 ha. netto uitgeefbaar terrein).
Deze elementen vormen met elkaar een redelijke basis voor een ver
dere uitbouw van de Friese economische infrastructuur.
-7-
Concluderend zij het volgende gesteld.
Het verdient sterke overweging het regionaal-economisch beleid
zodanig om te biiigen, dat concentratie van de werkgelegenheid
plaatsvindt in slechts enkele stedelijke kernen in Noord-Nederland.
Mede in het belang van de ontwikkeling van Friesland is het ge
wenst ook in deze provincie een dergelijke bundeling van krachten
tot stand te brengen. Dit in de vorm van een verdere versterking
van Leeuwarden als stedelijke kern, hetgeen tevens een versterking
van geheel Noord-Friesland betekent.
Het voorbij gaan aan de noodzaak hiertoe maakt het niet onwaar
schijnlijk dat binnen het Noorden qua werkgelegenheid en daarmee
annex ook qua sociale, maatschappelijke en culturele structuur een
te zeer onevenwichtige situatie zou ontstaan, waarbij een proces
van uitholling en verzwakking van geheel Friesland plaatsvindt.
Par4 Bevolkingsspreiding in Friesland.
Voor een uitspraak over de gewenste bevolkingsspreiding in Fries
land is het van belang om de elementen "werken" en "wonen" in
samenhang met de gewenste hiërarchie van kernen te bezien. Deze
methodiek is ook gevolgd in het interim-rapport van de werkgroep
ruimtelijke ontwikkeling van het I.S.P. (par. 3.2.5» Enerzijds
is concentratie van wonen en werken in hetzelfde gebied aantrekke
lijk gezien de daardoor veroorzaakte geringere vervoersbehoefte
voor het woon- en werkverkeer. Daarentegen pleit het principe /an
de vrijheid van woonplaatskeuze voor het creëeren van woonmogelijk-
heden buiten de werkgebieden.
Uitgaande van de aan de stad Leeuwarden toegedachte functies als
landsdelige kern qua voorzieningen en als groeipool voor de werk
gelegenheid van Friesland zal het duidelijk zijn, dat de bevol
kingsontwikkeling in overeenstemming zal moeten zijn met de gewenste
stedelijke en economische ontwikkeling. Een groei van de bevolking
in een iets sterkere mate dan die via binding van de natuurlijke
aanwas zal om die reden noodzakelijk zijn. Leeuwarden zal op deze
wijze ook kunnen fungeren als gedeeltelijk overloopgebied van de
Randstad.
In het licht van het gestelde in de paragraaf over de hiërarchie
der kernen van deze nota dient de bevolkingsspreiding dusdanig te
zijn, dat hiermede de ontwikkeling van het gehele gebied is ge
diend. Een gedifferentieerde groei, naar verhouding tot het niveau
in de hiërarchie van kernen, lijkt vooralsnog een acceptabel uit
gangspunt voor Friesland. Dit betekent dat de kernen van het hoog
ste niveau sterker moeten kunnen uitgroeien dan alleen op basis van
natuurlijke aanwas als dit voor een optimale ontwikkeling nood
zakelijk is. Evenzeer zal, om de keuzevrijheid wat betreft het
wonen ook in de praktijk mogelijk te maken, evenwel ook de groei
van de dorpen gerealiseerd moeten kunnen worden.
Dit laatste standpunt is genuanceerder dan de visie van de werk
groep ruimtelijke ontwikkeling van het I.S.P.die groei van kleine
dorpen in het algemeen wil voorkomen, met afwijkingen in inciden
tele gevallen.
Par. 5 Verbindingen.
Voor het aanvaarden van de functie van Leeuwarden zoals geschetst
in de voorgaande paragrafen is de aanwezigheid van hoogwaardige
verbindingen met de Randstad, met de andere stedelijke kernen in
het Noorden en op regionaal niveau, een absolute voorwaarde.
In het rapport van de werkgroep ruimtelijke ontwikkeling worden
een aantal concrete doelstellingen op het gebied van het openbaar
vervoer genoemd.
Het nut van de genoemde voorzieningen is onbetwistbaar, maar juist
