concurrentie te kunnen overleven. Het bij een verzelfstandiging in één bedrijf bijeenhou
den van het zeer gevarieerde produkt-assortiment van Stadsbeheer zal ten koste gaan van
de kwaliteit van de produktie en de produkt-ontwikkeling die voor de afzonderlijke
produkten nodig is om op de markt overeind te blijven. Samenwerking per produktgroep
met een of meerdere partners, het zoeken naar strategische allianties, kan bijdragen tot
het tot stand komen van een voldoende schaal van de produktie en daarmee tot optimale
produktie-omstandigheden. Hierbij moet worden gedacht aan samenwerking met een of
meerdere grotere en kleinere gemeenten op het terrein van de afvalinzameling; aan joint-
ventures met een cultuurmaatschappij op het vlak van het beheer en onderhoud van
sportvelden en recreatiegebieden; dienstverlening aan kleinere buurgemeenten als het gaat
om bijvoorbeeld rationeel weg- en rioolbeheer of ruilverkavelingen; ten slotte kan worden
gedacht aan taakverdelingen met andere grote gemeenten op vakgebieden met een hoge
graad van deskundigheid of complexiteit zoals de stedebouw en de verkeerskunde.
Wanneer een nieuw produkt zich in de eigen gemeente heeft bewezen en goed is uitgepro
beerd kan de verkoop ervan aan anderen succes hebben. Het wijkgericht werken kan een
dergelijk produkt van Stadsbeheer worden, evenals bijvoorbeeld de aanleg en het beheer
van heemtuinen. De ontwikkeling van deze produkten als aan anderen te verkopen
produkten heeft binnen Stadsbeheer nog onvoldoende plaats gevonden. Er is nog veel
produkt-ontwikkeling nodig om goede produkten op de markt te kunnen brengen.
Zou Stadsbeheer de markt aan kunnen?
Ten koste van grote aanpassingen en inspanningen kunnen overheidsbedrijven in principe
gereed worden gemaakt om te worden verzelfstandigd en de markt op te gaan. Het begaan
van een dergelijke weg kost in de regel enkele jaren. Een verloop van drie jaar tussen het
eerste idee van een verzelfstandiging en het feit zelf is voor een complexe verzelfstandi
ging een heel normale periode. Op dit moment is Stadsbeheer nauwelijks instaat om een
confrontatie met de markt aan te gaan:
a. Het management is kwantitatief en kwalitatief onderbezet;
b. Van het kunnen bieden van produkten waar een ander op zit te wachten is onvoldoende
sprake;
c. De in doorsnee door Stadsbeheer te berekenen prijzen vormen een belemmering voor
een verzelfstandiging.
Het versterken van het management en het efficiënter maken van de produktie kan ook
door middel van samenwerking met partners die deze deskundigheid inbrengen of op
andere wijze ondersteuning bieden. Alleen zullen Stadsbeheer of delen ervan de markt
niet aan kunnen.
Europese regelgeving
Zoals gezegd kan aan de hierboven gesignaleerde tekortkomingen worden gewerkt en kan
een vitale organisatie met een goede prijs-prestatieverhouding tot stand komen. De vraag
doet zich echter voor of een recente uitspraak van de Arnhemse rechtbank met betrekking
tot de Richtlijn Diensten van de Europese Unie een externe verzelfstandiging niet verder
bemoeilijkt of onmogelijk maakt. De rechter heeft onder andere geoordeeld dat de
gemeenten Arnhem en Rheden het inzamelen van huishoudelijk afval niet middels een
concessie hadden mogen gunnen aan hun overheids-NV, de ARA, maar dat openbaar had
moeten worden aanbesteed. Wanneer hogere rechters deze uitspraak onderschrijven zullen
externe verzelfstandigingen door deze uitspraak worden bemoeilijkt. Immers ook al is het
23
te verzelfstandigen overheidsbedrijf qua prijs vergelijkbaar met de particuliere aanbieder
dan nog zullen grotere particuliere ondernemingen met het hen ter beschikking staande
vermogen door scherp onderbieden opdrachten kunnen verwerven ten koste van verzelf
standigde overheidsbedrijven.
6.3 Conclusie
De huidige en de ook na een eventuele verzelfstandiging te verwachten beperkte toene
mende omvang van het bedrijf Stadsbeheer belemmert een integrale verzelfstandiging van
de dienst. Bij integrale verzelfstandiging zouden binnen een structuur-NV zelfstandige
dochterondernemingen tot stand moeten komen die groot genoeg zijn om hun gespeciali
seerde produkten te verkopen. Het bedrijf Stadsbeheer is na een aanzienlijke commerci
alisering en verbetering van de bedrijfsvoering in principe in staat om de markt te
bedienen. Een verbetertraject zou enkele jaren kosten. De kans op het realiseren van
voldoende groei van de onderneming kan door samenwerking met strategische partners
worden vergroot. Dit geldt ook voor het versterken van het management en de verbete
ring van de bedrijfsvoering.
Resumerend wordt een integrale verzelfstandiging van de dienst Stadsbeheer om de
volgende redenen afgeraden: De perspectieven van de markt zijn te beperkt en het
verwerven van opdrachten van derden zal onevenredig grote inspanningen vragen. Het in
een middelgrote onderneming op de vrije markt bijeen brengen van zulke diverse taken
als die van Stadsbeheer brengt te grote risico's met zich mee voor de kwaliteit van de
produktie en de produktontwikkeling. Integrale verzelfstandiging van Stadsbeheer zal
leiden tot onvoldoende op de eisen van de afzonderlijke produkten toegesneden produktie-
voorwaarden. De huidige prijs-prestatieverhoudingen van Stadsbeheer werken bovendien
belemmerend voor een verzelfstandiging.
Dat de risico's van een integrale verzelfstandiging groot zijn behoeft nog niet te betekenen
dat andere vormen van verzelfstandiging of van het afstoten van taken niet meer tot de
mogelijkheden behoren. In het volgende hoofdstuk zijn twee alternatieve scenario's van
Stadsbeheer ontwikkeld. Waarbij er vanuit wordt gegaan dat het doorvoeren van het
huidige scenario, het niet begeleid invoeren van een sterfhuisconstructie, ongewenst wordt
geacht.
7. ALTERNATIEVEN
7.1 Toe te voegen toetsingscriteria
Perspectief en motivatie
Het huidige beleid van uitbesteden en afstoten van uitvoerende taken wordt uitgevoerd aan
de hand van taak- en doelstellingen waarin onvoldoende rekening is gehouden met
randvoorwaarden die worden opgelegd door uit een goede bedrijfsvoering door de dienst
Stadsbeheer. Dit beleid brengt zichtbaar grote risico's met zich mee voor de continuïteit
en de kwaliteit van de taakuitvoering door Stadsbeheer. Omdat de afbreukrisico's bij een
integrale externe verzelfstandiging van Stadsbeheer op kortere termijn zeer groot zijn, is
het voor het behoud van kwaliteit en continuïteit noodzakelijk om een ander ontwik-
24
