Blad 2
zijn. Bovendien worden deze collectieve faciliteiten
betaald met geld van de burgers. Het is niet meer dan
logisch dat zij hier ook over mogen beslissen.
Bij referenda staan concrete, afzonderlijke onderwerpen op
de agenda. Hierover is vaak goed een zakelijk debat op
argumenten te voeren, vaak beter dan over de totaal
pakketten die de politieke partijen met behulp van
verkiezingsprogramma's aanbieden. In een democratie met
referenda kunnen burgers concreet participeren in plaats
van abstract: vier jaar lang kranten lezen, gevolgd door
een druk op een knop. Als burgers een directe stem hebben,
wordt het voor hen (weer) zinvol om mee te praten. Het kan
immers tot concrete resultaten leiden. Meer directe vormen
van democratie betekent een grotere maatschappelijke
betrokkenheid van mensen. In een democratie met referendum
mogelijkheid blijken mensen meer oog te krijgen voor het
feit dat ze samen een maatschappij aan het opbouwen zijn.
Ze gaan de collectieve sfeer meer als de hunne ervaren. In
een democratie met referendummogelijkheid zal het bestuur
de hele bevolking in het openbaar moeten overtuigen. De
politiek wordt transparanterPolitici moeten hun beleid
eerder en publieker beargumenteren en werken aan draagvlak.
Het regelen van een raadsmeerderheid is op zichzelf niet
voldoende meer.
Invoering van het referendum betekent een verklaring van
geloof in de moraliteit en het oordeelsvermogen van de
ander. Het betekent ook de erkenning dat de politiek niet
altijd een besluit neemt dat gedragen wordt door een
meerderheid van de bevolking.
3 Vormen van referenda
De meest voorkomende opdeling van referenda is die in
raadgevende en raadplegende.
Bij raadgevende gaat het initiatief uit van de bevolking
bij raadplegende gaat het initiatief uit van het
besluitvormend orgaan. In het kader van de Tijdelijke
Referendumwet (TRW) die onlangs door de Staten Generaal is
aanvaard is het beter een opsplitsing te maken in:
- een referendum nadat de raad een besluit heeft genomen
(correctief referendum)
- een referendum voordat de raad ter zake een besluit heeft
genomen
3.1 Het referendum achteraf/het correctief referendum
Het correctief referendum is altijd tegen een door het
bestuursorgaan genomen besluit gericht. Het initiatief gaat
dan ook altijd uit van tegenstanders van dit besluit. De
Tijdelijke Referendumwet regelt wanneer en hoe een
dergelijk referendum gehouden wordt. Hoewel de TRW in de
ogen van de Nieuwe Leeuwarder Partij teveel beperkingen en
hoge drempels kent en wij zelf voorstander zijn van het
binnen (de grenzen van de TRW) zoeken naar wegen om het
Blad 3
instrument meer inhoud te geven voor de bevolking, hebben
we na de discussie in de Commissie bestuur en middelen
geconstateerd dat er binnen de raad thans onvoldoende
draagvlak is voor een voorstel daartoe.
32 Het referendum vooraf
De huidige referendumverordening van Leeuwarden is gericht
op het zgn. raadplegend referendum en spreekt over een
voorgenomen besluit. Deze verordening wordt derhalve niet
getroffen door de TRW.
In de huidige verordening neemt de raad het initiatief tot
zo'n referendum. In de visie van de Nieuwe Leeuwarder
Partij moet het mogelijk zijn dat ook burgers het
initiatief nemen voor zo'n referendum.
Daarbij moet het ook mogelijk zijn dat het een voorstel
betreft dat nog geen voorgenomen besluit van de raad is. De
fractie van de Nieuwe Leeuwarder Partij heeft na de
discussie in de Commissie bestuur en middelen geconstateerd
dat er binnen de raad voldoende draagvlak is voor een
voorstel daartoe.
4 De uitvoering
Het zal duidelijk zijn dat rond het referendum vooraf op
verzoek van hetzij de raad hetzij een deel van de bevolking
regels moeten worden afgesproken en vastgelegd.
De raad moet weten wanneer een besluit eerst voor nader
advies door de bevolking moet worden aangehouden.
De burger moet weten op welke wijze het de raad een
verzoek om zo'n volksraadpleging te houden moet doen.
Daarnaast moet de wijze waarop het referendum plaatst
vindt en de bepalingen rond geldigheid en uitslag worden
vastgesteld dan wel opnieuw worden bezien.
Het houden van een referendum brengt kosten met zich mee.
Op zichzelf mag democratie best geld kosten, maar ook hier
geldt dat de overheid zuinig met de middelen van de burger
om moet gaan.
Dit betekent dat aan initiatiefnemers van een referendum
ook in deze gevallen gevraagd mag worden aan te tonen dat
er draagvlak is voor hun initiatief.
Gezien de complexiteit van de materie, de dwarsverbanden
met de kieswet, de TRW en de huidige verordening hebben we
er van afgezien zelf met een concept verordening te komen.
De discussie zou dan te zeer gaan over details en wellicht
juridische interpretaties. De raad moet thans de
beleidslijn vaststellen, welke vervolgens door het college
omgezet dient te worden in een concept verordening die
vervolgens aan de raad voorgelegd zal worden.
5 Invoeringsdatum
Binnen afzienbare termijn staan de raad en de burgers
allerlei nieuwe ontwikkelingen te wachten als gevolg van de
vernieuwingen lokaal bestuur en de invoering van de TRW.
