4.1. Pro-actie
Algemeen
Pro-actie is het voorkomen of wegnemen van structurele oorzaken van onveiligheid. Idealiter gaat het
erom dat ontwikkelingen die risico's met zich meebrengen zoveel mogelijk moeten worden beperkt. De
praktijk is echter weerbarstig en de realiteit is, dat een maatschappij zonder risico's niet bestaat. In
werkelijkheid gaat het bij pro-actie om op basis van inzicht in de potentiële risico's het thema veiligheid
en veiligheidseffecten te positioneren en onder de aandacht te brengen. Ontwikkelingen en besluiten
op uiteenlopende beleidsterreinen hebben invloed op de fysieke veiligheid. Volkshuisvesting, verkeer
en vervoer, milieu, ruimtelijke ordening en economische ontwikkelingen zijn maar een aantal
voorbeelden. De burger ziet veiligheid als een totaalproduct waar het (lokaal) openbaar bestuur
verantwoordelijk voor is. De overheid dient dan ook het thema veiligheid bij allerhande ontwikkelingen
af te stemmen, mee te wegen en te waarborgen.
Binnen het brede scala van pro-actie wordt gewerkt aan het wegnemen en voorkomen van structurele
oorzaken van onveiligheid. Het realiseren van betrokkenheid, afstemming en samenwerking tussen de
verschillende actoren die bij een Integraal Veiligheidsbeleid betrokken zijn, is momenteel één van de
belangrijk(st)e doelstellingen van het college van burgemeester en wethouders.5
Vanuit de landelijke overheid wordt pro-actie (en het veiligheidsdenken) sterk gestimuleerd. De
Integrale Veiligheidsrapportages (1993-2000) zijn instrumenten die het thema veiligheid in de volle
breedte en bij meerdere actoren, waaronder het verantwoordelijke gemeentebestuur, onder de
aandacht brengen.
Een ander instrument is de Veiligheidseffectrapportage (VER). Dit instrument heeft tot doel om via een
gestructureerd en transparant proces inzicht te krijgen in de (fysieke) veiligheidsrisico's (gevaren,
effecten en kansen) van grootschalige projecten op het terrein van ruimtelijke ordening. Dit alles
gebeurt in de planningsfase van projecten.
In het kader van ruimtelijke ordening spelen ook ontwikkelingen rond de infrastructuur. Projecten als
Duurzaam Veilig en categorisering van (hoofd)wegen zijn op lokaal niveau toe te passen om de
veiligheid en het functioneel gebruik van wegen te vergroten.6 Hoewel verkeersregulerende
maatregelen een grote bijdrage leveren aan de verkeersveiligheid, is het belangrijk om ook aandacht
te besteden aan negatieve aspecten die deze maatregelen met zich meebrengen voor de
hulpverleningsdiensten. Fysieke aanpassing van wegen beïnvloedt het zorgniveau. Binnen afzienbare
tijd zal de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR) een bulletin
presenteren over de bluswatervoorziening en bereikbaarheid. In dit bulletin wordt onder meer de
aandacht gevestigd op specifieke eisen en problemen van de hulpverleningsdiensten in het kader van
verkeersregulerende en -remmende maatregelen. Oplossingsrichtingen worden aangedragen voor
wegenbouwers en planmakers. Ook recente rampen hebben de gemeentelijke diensten en
hulpverleners gewezen op het belang van samenwerking, afstemming en vroegtijdige betrokkenheid.
Naar aanleiding van de vuurwerkramp in Enschede en de brand in Volendam zijn meerdere nota's en
rapportages geschreven. Onder meer over de versterking van pro-actie en preventie zijn stellige
conclusies geformuleerd.
"De betrokkenheid van de gemeentelijke brandweer bij beleidsontwikkelingen die betrekking hebben op de fysieke
veiligheid zal versterkt moeten worden. Het is van belang dit ook nader expliciet vast te leggen in de
procedurebeschrijvingen m.b.t. beleidsontwikkelingen en vergunningverlening. Te overwegen valt een werkoverleg
(fysieke) veiligheid in het leven te roepen, waardoor geïnstitutionaliseerd en gestructureerd aandacht wordt gegeven
aan de verschillende aspecten van fysieke veiligheid bij de verschillende beleidsontwikkelingen" (Bron: Evaluatie ten
behoeve van de toekomst van de rampenbestrijding en het risicomanagement naar aanleiding van de
vuurwerkramp in Enschede)
5 Collegeprogramma 2002-2006 Gemeente Leeuwarden
6 Stichting Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek
BELEIDSPLAN BRANDWEERZORG EN RAMPENBESTRIJDING 2003-2006 VAN DE GEMEENTE LEEUWARDEN - november 2002
Situatie en ontwikkelingen in de gemeente Leeuwarden
Om een spilfunctie te kunnen vervullen op het gebied van fysieke veiligheid is betrokkenheid bij en
meepraten in planningsfasen van essentieel belang. Daar waar het op dit moment plaats vindt gebeurt
het op ad-hoc basis en ontbreekt de structuur.
Op het gebied van pro-actie is een aantal interessante ontwikkelingen te noemen. Zo zijn LEVI 20301
en de Stadsvisie8 grootschalige ontwikkelingen die hun invloed zullen hebben op de gemeente
Leeuwarden. Mogelijkheden worden geboden voor een verdere ontwikkeling van woningproductie en
de stedelijke vernieuwing.
Een vlotte doorstroming van het verkeer is een van de speerpunten van het collegeprogramma 2002-
2006. Het uitgangspunt voor de aanpassingen in de infrastructuur is het Gemeentelijk Verkeers- en
Vervoerplan (GVVP). Een andere belangrijke ontwikkeling is de inrichting van de zogenaamde
verblijfsgebieden. Het inrichten van verblijfsgebieden met 30-kilometerzones en het aanbrengen van
verkeersregulerende maatregelen wordt vanuit de optiek van de brandweerzorg ondersteund. Immers,
ook verkeersveiligheid is een onderdeel van de veilige leefomgeving. Maar er moet wel rekening
worden gehouden met de neveneffecten voor de brandweerzorg. In geval van een buitenproportionele
groei van 30 kilometerzones zullen de opkomsttijden van de brandweer, zeker op belangrijke
ontsluitingswegen, toenemen. En daar waar "iedere seconde telt" zijn verkeersdrempels tijdrovende
hindernissen. Behalve de brandweer hebben vanzelfsprekend ook de andere hulpverleningsdiensten
en het openbaar vervoer baat bij een adequaat wegennet. Het motto van het GVVP "De complete stad
bereikbaar" geldt dan ook zeker voor de hulpverleningsdiensten.
Het toevoegen van een veiligheidsparagraaf aan bestemmingsplannen en andere ruimtelijke
ontwikkelingen voegt veiligheid toe aan de overwegingen die het bestuur bij verdere besluitvorming
kan hanteren. Maar ook een goede afstemming tussen de wegbeheerder en de
hulpverleningsdiensten over wegopbrekingen c.q. wegafsluitingen valt bijvoorbeeld hieronder.
Hetzelfde geldt voor het inrichten van markten, braderieën en de algemene betrokkenheid bij
evenementen.
In de gemeente Leeuwarden heeft op basis van het toen geldende Reglement vervoer over land van
gevaarlijke stoffen (VLG) in 1987 de routering van het vervoer van gevaarlijke stoffen vastgelegd in
een Route Gevaarlijke Stoffen.9 De Wet vervoer gevaarlijke stoffen van 1 augustus 1996 legt de
bevoegdheid en de verantwoordelijkheid voor het al of niet reguleren van het vervoer over de weg van
gevaarlijke stoffen bij de gemeenten. De eerdere routering is daarbij per 1 augustus 1999 vervallen.
Dit betekent dat indien aanleiding bestaat het vervoer van gevaarlijke stoffen te regelen, opnieuw een
besluit genomen moet worden.
Een duidelijk voorbeeld van een pro-actief product is dit beleidsplan Brandweerzorg en
Rampenbestrijding van de gemeente Leeuwarden. Het biedt de mogelijkheid om aan te geven welk
niveau van veiligheid gewenst is en zonodig daarin prioriteiten te stellen. Door het cyclische karakter
van de inventarisatie van de risico's en de (beheers-)middelen en een eventuele verfijning in de
toekomst kan dit niveau steeds geactualiseerd worden.
7 Toekomstvisie Leeuwarden 2030, gemeente Leeuwarden i.s.m. KPMG (1999)
8 Leeuwarden Stadsvisie "Varen onder eigen vlag" augustus 2002
9 Besluit Burgemeester en Wethouders 11400 d.d. 7 juli 1987
BELEIDSPLAN BRANDWEERZORG EN RAMPENBESTRIJDING 2003-2006 VAN DE GEMEENTE LEEUWARDEN - november 2002
12
