Voor nieuwe en herinrichtingsgebieden hanteert de Gemeente Leeuwarden als uitgangspunt dat de
openbare ruimte integraal toegankelijk moet zijn. Dit betekent toegankelijk voor iedereen, dus niet
alleen de "gemiddelde" mens, maar ook voor mensen met een functiebeperking, gehandicapten,
ouderen, etc.
Als richtlijn voor het ontwerp van de openbare ruimte binnen de Gemeente Leeuwarden zal worden
gehanteerd de CROW publicatie 177 "Richtlijn integrale toegankelijkheid openbare ruimte" (okt.
2002).
Deze richtlijn is opgesteld door een breed samengestelde werkgroep (min. V&W, gemeenten,
gehandicaptenorganisaties) en bevat heldere, gedetailleerde richtlijnen voor het ontwerp van de
openbare ruimte. Hiermee vervalt de noodzaak van het opstellen van ontwerprichtlijnen door de
Gemeente Leeuwarden zelf.
Ontwerpprincipes
Als principe bij het ontwerp van de openbare ruimte wordt aangehouden:
Toegankelijkheid voor iedereen;
Bij voorkeur zo weinig mogelijk aparte voorzieningen die alleen gebruikt worden door
gehandicapten. Bijvoorbeeld liever een hellingbaan die door iedereen wordt gebruikt dan een trap
en een specifieke hellingbaan voor mensen met een functiebeperking. In de praktijk zijn speciale
voorzieningen voor mensen met een functiebeperking echter vaak niet te vermijden;
Vanaf het beginstadium in een project rekening houden met toegankelijkheid (en dus niet achteraf
voorzieningen voor toegankelijkheid aanbrengen), zodat in het totaal-ontwerp direct hiermee
rekening wordt gehouden en de benodigde voorzieningen goed worden ingepast in het ontwerp;
Niet elke route hoeft integraal toegankelijk te zijn, mits er een goed alternatief aanwezig is. Dit
geldt bijvoorbeeld voor het gebruik van de trap bij de Drachtsterbmg door fietsers;
In bossen en natuurgebieden hoeft niet elk pad toegankelijk te zijn. Door tenminste één rondgaand
pad te realiseren dat goed toegankelijk is, kan iedere bezoeker een representatief beeld krijgen van
het gebied.
Overleg met Werkgroep Toegankelijkheid
Het is gebruikelijk bij de Gemeente Leeuwarden dat ontwerpen voor nieuw aan te leggen of te
herinrichten openbare ruimte voor commentaar worden voorgelegd aan de Werkgroep
Toegankelijkheid (waarin de gehandicaptenorganisaties zijn vertegenwoordigd). Deze werkwijze
wordt voortgezet.
Afwijken van de richtlijn
De CROW publicatie 177 is richtinggevend. In principe dienen de richtlijnen die hierin vermeld zijn
bij de planuitwerking te worden aangehouden. In de praktijk zullen zich echter situaties voordoen die
om een speciale afweging vragen of waarbij de ontwerper op andere oplossingen komt om de
toegankelijkheid te waarborgen dan in de CROW-publicatie is aangegeven. In die gevallen geldt:
afwijken van de CROW publicatie is toegestaan, mits goed gemotiveerd. Afwijkingen worden
besproken met de Werkgroep Toegankelijkheid.
Als voorbeeld geldt de toepassing van rateltikkers als hulpmiddel voor blinden en slechtzienden bij
oversteken bij een verkeersregelinstallatie. Rateltikkers zorgen voor een langere cyclustij d waardoor
de verkeerscapaciteit afneemt. Aangezien in Leeuwarden veel verkeerslichteninstallaties in de
spitsperioden aan hun maximale capaciteit zitten, geldt hier dat rateltikkers niet standaard worden
toegepast, maar dat dit per geval zal worden bekeken.
Richtlijnen toegankelijkheid vormen vast onderdeel van het dagelijkse werk
Voor alle bij een ontwerp betrokken medewerkers van de gemeente, zoals stedenbouwkundigen,
verkeerskundigen, civieltechnici, beheerdersdeskundigen, zullen deze richtlijnen een vast onderdeel
van het dagelijkse werk moeten zijn. Binnen de gemeentelijke organisatie zal aandacht aan
voorlichting en communicatie worden besteed om dit te bereiken.
4
Niet alleen bij het ontwerp moet toegankelijkheid een vast onderdeel van het werk zijn. Ook tijdens de
uitvoering van werkzaamheden, bij beheer en onderhoud en bij handhaving moet hier aandacht aan
worden besteed. Dit komt in het volgende aan de orde.
Beleid voor bestaande sebieden
In principe gelden voor bestaande gebieden dezelfde richtlijnen als voor nieuwe gebieden. Echter om
de bestaande gebieden aan te passen conform de richtlijnen is vaak ingrijpend en kostbaar, terwijl de
bestaande situatie niet altijd als een echt knelpunt wordt ervaren.
Voor de bestaande gebieden geldt daarom als beleid:
1Werk met werk maken
Verbeteringen met betrekking tot toegankelijkheid worden aangebracht als reconstructies of
herstraatwerkzaamheden worden uitgevoerd. Recent is de wijk Valeriuskwartier herstraat, waarbij
de benodigde aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid zijn aangebracht. Binnenkort start
een herstraatproject in Huizum West. De extra kosten om toegankelijkheidsmaatregelen bij dit
soort werken mee te nemen zijn vaak verwaarloosbaar ten opzichte van het totale projectbudget.
2. Opheffing knelpunten na melding klacht
Klachten van bewoners met betrekking toegankelijkheid kunnen worden gemeld op het centrale
nummer van de Gemeente Leeuwarden. Deze worden opgenomen in het systeem Meiddesk en na
acceptatie van de klacht opgeheven. De vraag of de gevraagde verbetering wordt aangebracht is
mede afhankelijk van een afweging met betrekking tot prioriteit en kosten.
De belangrijkste knelpunten ten aanzien de toegankelijkheid in de bestaande gebieden zijn in
hoofdlijnen geïnventariseerd door de Werkgroep Toegankelijkheid (zie par. 5 en bijlage 1 en 2)
Uitvoering van werken
Ook tijdens de uitvoering van werken in de openbare ruimte, zoals de aanleg van wegen en riolering,
moet de toegankelijkheid gewaarborgd blijven. De toezichthouder van de gemeente let hier op. Zo
nodig worden alternatieve routes aangelegd, die voldoen aan de eisen in CROW publicatie 177.
Bij de detaillering (gootjes, randen, etc.) wordt gelet op toegankelijkheid. Ontwerpoplossingen die in
de praktijk niet toegankelijk blijken, worden door de toezichthouder teruggekoppeld met de ontwerper
en waar mogelijk aangepast.
Handhaving
Op drukke looproutes, zoals winkelstraten en pleinen, vormen terrassen, uitstallingen en her en der
geplaatste fietsen vaak obstakels waardoor de toegankelijkheid afneemt. Dit geldt ook voor
hondenpoep. Een goed handhavingsbeleid is van essentieel belang voor toegankelijkheid.
Terrassen
Het beleid is erop gericht dat terrassen geen belemmering in looproutes vormen. Vergunningen voor
terrassen worden verleend door de sector Juridische en Veiligheids Zaken (JVZ) van de Gemeente
Leeuwarden. Als eis geldt:
Voor voetgangers (en rolstoelgebruikers) dient een ruimte van minimaal 1,50 m over te blijven
In gebieden met winkels moet worden uitgegaan van een ruimte van 4 a 5 m.
De uitvoering van deze handhavingstaak wordt ondergebracht bij de nog te vormen handhavingsunit
van de Gemeente Leeuwarden. Klachten kunnen worden gemeld via het centrale nummer van de
Gemeente Leeuwarden. Deze worden opgenomen in het systeem Meiddesk en na acceptatie van de
klacht wordt opgetreden.
Uitstallingen
Uitstallingen van winkelwaar vormen soms een obstakel in looproutes. Vergunningverlening en
handhaving m.b.t. uitstallingen van winkelwaar zijn het werkveld van de sector Beheer Openbare
Ruimte van de Gemeente Leeuwarden. Het is de bedoeling dat de handhaving binnenkort wordt
