HISTORISCHE CONTEXT
Profiel van de gemeente Leeuwarden
Leeuwarden is van oudsher de hoofdstad van de provincie Fryslan. In de tijd van de Repu
bliek der Verenigde Nederlanden was Friesland een stedenrijk gewest met decentralisatie als
dominante eigenschap. Niet alle 11 Friese steden vervullen thans nog een stedelijke functie.
Maar voor de "afgevallen" steden zijn andere (Heerenveen, Drachten) in de plaats gekomen.
Het gevolg is dat Fryslan ook nu nog in geografisch, demografisch en economisch opzicht
veel decentrale trekken vertoont. Het kemenpatroon vormt hiervan een afspiegeling.
Binnen dit tamelijk decentrale regionale systeem heeft Leeuwarden bij voortduring een
centrale positie ingenomen. Leeuwarden is het centrum van een netwerk van relaties binnen
Fryslan en van Fryslan met andere delen van Europa en de wereld., Aldus is er sprake van een
verwevenheid. Leeuwarden kan niet zonder de rest van de provincie en het omgekeerde is ook
het geval.
Leeuwarden is een stad met een rijke historie. De bevolkingsaantallen uit bijvoorbeeld 1859
en 1889 laten zien, dat Leeuwarden in die jaren qua inwonertal de 9e respectievelijk 10e stad
van Nederland was. Sindsdien is de stad enigszins afgezakt in de rangorde van grootte.
Momenteel staat Leeuwarden (inclusief de dorpen Lekkum, Miedum, Snakkerburen, Goutum,
Wirdum, Wijtgaard, Hempens-Teems en Swichum) op ongeveer de 30e plaats (bijna 93.000
inwoners). Geografische en economische omstandigheden en bovenal landelijk gegenereerde
politieke krachten hebben deze duikeling veroorzaakt.
Fryslan en Limburg zijn duidelijke voorbeelden van provincies die, in de beleving van zowel
de bestuurders als de bevolking, meer zijn dan louter administratieve eenheden die als een
abstracte en tamelijk machteloze bestuurslaag tussen Rijk en gemeenten ingeklemd liggen.
Beide provincies zijn maatschappelijke en culturele fenomenen waarmee mensen zich
identificeren, vaak met trots en al dan niet gespeelde gewichtigheid: ik ben Fries; ik ben
Limburger", aldus prof. Zijderveld, die het elders ontbreken van een dergelijke identiteit als
een leemte ziet, waaraan iets moet worden gedaan.
Hieruit mag worden geconcludeerd dat Leeuwarden in de breedte en in de diepte Hoofdstad
is van een samenhangende totaliteit. Maar zowel stad als provincie staan open voor invloed
van elders en hebben betekenisvolle relaties met andere delen van ons land en Europa.
Na deze korte historische inkadering wordt in deze beschrijving verder stil gestaan bij:
a) De politieke verhoudingen in Fryslan en Leeuwarden;
b) De bestuurlijke verhoudingen;
c) De algemene positie van Leeuwarden;
d) De middellange en lange termijnvisie Leeuwarden.
