1Ynlieding.
Ljouwerteradiel is fan âldsin gemeente dy 't it brûken fan it
Frysk altyd heech yn it findel hân hat. Dit, as gefolch fan it
feit dat Fryslân jimmeroan fan it ferline ut in eigen taal yn
har kultuurpatroan hân hat. In taal dy't yn de fryske histoarje
altyd in wichtich plak ynnommen hat. De oansluting fan Fryslân
by it "Koninkrijk der Nederlanden" yn 'e 16e ieu brocht de
nederlânske taal nei Fryslân en hat it Frysk stadich mar wis
nei it twadde plak krongen. Dit jildt benammen foar de lêste
pear ieuwen.
Lang om let hat dit der ta laat dat, foaral yn it offisiele
ferkear, it Nederlânsk yn in grut part fan Fryslân as DE fier-
taal boppe it Frysk kaam te stean en it Frysk sadwaande op it
twadde plak kaam. Dit allegearre nettsjinsteande it feit dat
de fryske taal yn it ferline en hjoeddedei dochs altyd in
wichtich plak yn it kultuurpatroan ynnommen hat en noch ynnimt.
Omt yn it offisiële ferkear hieltyd mear de klam op it Nederlânsk
kaam te lizzen, is der de lêste jierren op ferskate plakken yn
Fryslân in diskusje Ûntstien oer it plak fan it Frysk yn it
offisiele ferkear. Grûn fan dizze diskusje wie de winsk fan
de fryske befolking om it Frysk wer dat plak yn it offisiële
ferkear te jaan dêr't it rjocht op hat sjoen de histoaryske
rjochten en kulturele wearden fan dy taal. It Frysk moat op
grûn fan in twatal reële utgongspunten, ntl.
- gelykberochting tusken it Nederlânsk en it Frysk; en
- yn Fryslân, dat wol sizze de fryske gemeenten, heart in
Frysk-taalbelied
in lykweardige posysje njonken it Nederlânsk krije. It Frysk
moat einliks ut de ûnderwurdearre posysje fan hjoeddedei helle
wurde. Fryslân heart ut in demokratysk eachpunt wei yn begjinsel
twatalich te wêzen. In taalbelied dat dudlikheid jout oer de
beliedsfyzje fan de gemeente oangeande it brûken fan it Frysk
soe dêrby in pree wëze moatte. Foar de gemeente sels lykas foar
har befolking soe der sprake wêze moatte fan in dudlike
(politike) beliedsfyzje.
Ut:
a. de earder neamde oarsprong wei;
b. it plak fan it Frysk yn de h^oeddeiske maatskippij fan de
provinsse Fryslân; en
c. de kulturele wearde;
fertsjinnet it Frysk in sadanich plak yn it provinsiaal en ge-
meentlik taalbelied dat it lykweardich oan it Nederlânsk steld
wurdt.
Yn ferskate gemeenten hat eardemeamde diskusje plak hân, wêrby't
Sfhinklik fan de gearstalling fan de befolking in tal belieds-
fyzjes nei foaren kaam. Beliedsfyzjes dy't fariearje fsm in
minimaal brûken fan it Frysk ta in tige wiidweidich Frysk-
taalbelied.
Ek yn de gemeente Ljouwerteradiel waarden op grûn fan dizze
diskusje in tal foarmen fan belied oangeande it Frysk yn it
offisille ferkear formulearre.sjoch haadstik 2). Doel hjirfan
wie it stimulearjen fan it Frysk.
Hoewol't, sa't ut it foargeande bliken docht, de yntinsje foar
in Frysk-taalbelied yn begjinsel altyd wol oanwêzich west hat,
binne dêrfoar nea konkrete rjochtlinen op papier set.
