J
206
doenden grond zijn af te leiden om die magtiging ook in het
onderwerpelijk geval te vragen.
De heer VerwjjS merkt op dat het antecedent van de opgra
ving op het Oldehoofdstcr kerkhof, volstrekt niet alleen staat,
maar dat ook andere feiten kunnen spreken. Hoe dikwijls is
en wordt niet de grond van voormalige begraafplaatsen geroerd
bij het daarstellen van gasleidingen, het inplanten van nieuw
plantsoen en dergelijke verrigtingen en nimmer gaf dit, zoover
hem bekend, stof tot aanmerkingen. Ook bij de jongste discus-
sien over de begrooting in de sectien, is de verbetering van het
Jacobijner kerkhof nog ter sprake geweest, en, wanneer daarom
trent zoodanige scrupules mogten bestaan, zou er van die be
oogde verbetering weinig kunnen komen. Spr. zal zich voor het
voorstel van B. en VV. verklaren.
De heer Jongsma ofschoon veel respect hebbende voor het
privaat gevoelen van den heer Wiersma, meent toch te moeten
opkomen tegen de gronden waarop diens bewering rust, als zou
de eene handeling van het plaatselijk gezag, ondernomen en vol
voerd in het algemeen belang, gereede aanleiding geven om het
zelfde te doen, daar waar slechts sprake is /van privaat belang.
Dat adressante de bewuste grond benoodigd is voor eene school,
wier bestaan geen algemeen belang is te noemen, doet hier niets
ter zake, want het onderwijs is een onderwerp van staatszorg,
daarvoor behoeft geen particulier, dus ook jufvrouw Dierckz niet
te zorgen.
De heer Duparc zegt dat het antecedent van het Oldehoofdstcr
kerkhof waarop de heer Verwijs heeft gewezen, veeleer ten na-
deele van de zaak pleit, omdat, gelijk ieder zich zal weten te
herinneren, daar juist door de opgravingen veler ergernis werd
opgewekt. De maatregelen van voorzorg daartegen, herhaalt Spr.
doen in dezen weinig af, het feit zelf blijft bestaan doch het ge
schiedt in 't verborgene. Hij gelooft niet dat er één lid van
den Baad zal worden gevonden die het gezegde wil huldigen in
Molières Tartuffe„hij zondigt niet, die het slechts in stilte doet."
De heer Bloembergen kan zich niet weerhouden om op te
komen tegen de door den vorigen Spr. geuitte bewering, als zou
de tijdens de opgraving op het Oldehoofdstcr kerkhof, op eene
ergerlijke wijze met de overblijfselen van daar begravenen zijn
gehandeld. Dit is in geenen deele het geval geweest en de han
deling zelfs, voor voorbijgangers onzigtbaar tenzij men onbeschei
den genoeg ware om over de ten bewuste einde geplaatste om
heining zijne oogen te laten gaan. Die handeling toch konde
niet in één oogenblik geschieden en vorderde eene zoodanige eer
biedige bewerking, dat men een tijdlang het terrein met een
staketsel omgeven moest houden. Men spreekt van schending
van eerbied verschuldigd jegens overblijfselen van afgestorvenen,
maar Spr. ziet niet in dat die schennis bestaat wanneer de
beenderen van lijken worden overgebragt naar eene voegzame an
dere plaats, wanneer daartoe de noodzakelijkheid ontstaat; hij
ziet die schennis van eerbied niet in, wanneer, zooals menigmaal
op de in gebruik zijnde begraafplaatsen geschiedt, het eene lijk,
tot plaatsing van een ander, moet worden verplaatst. Waarlijk
indien men zoo wil, zal men gevaar loopen aan d(ze zaak een an
der min juist aanzien te geven, en zich aan overdrijving schul
dig te maken. Bovendien de aanvraag geldt hier twee kleine
hoeken gronds tot plaatsing van fundamenten voor een schoolge
bouw, eene vrijheid tot het aanwenden eener nuttige zaak, en
daarom zal hij zich voor het voorstel van het Collegie verklaren.
De heer Oosterhoff wijst er op, dat naar hij meent sedert
vijftig jaren op het Jacobijner kerkhof geen lijk is bijgezet gewor
den en dat de graven op de algemeene begraafplaats na verloop
van tien jaren, mogen worden geroerd. Voorts moet hij opmerk
zaam maken, dat op de algemeene begraafplaats alhier, de vijfde
afdeeling reeds sints langen tijd vol was en men tot de ontlc-
diging dier graven is overgegaan. Neemt hij die, op de pro
GEMEENTERAAD TE LEEUWARDEN. Zitting van Donderdag 8 Nov. 1866.
vinciale reglementen steunende handelingen in aanmerking, dan
bestaat er ook hier geen het minste bezwaar de bewuste opgra
ving te bewerkstelligen.
De heer Suringar ziet niet in dat er hier eenig wettelijk
bezwaar tegen zoodanige handeling bestaat, doch ondanks al het
aangevoerde blijft hij hechten aan het respect voor het piéteits
gevoel van anderen en daarom blijft hij bezwaar voeden tegen
het voorstel. De tijd waarin op het Jacobijner kerkhof nog be
gravingen plaats vonden, is niet zoo lang geleden dat veronder
steld kan worden dat er geene bloedverwanten van de daar ter
aarde bestelden, tot het tegenwoordig levende geslacht behooren,
en, ofschoon hij omtrent zich zelf aan anderen vrijheid van han
delen zou willen laten, wcnscht hij toch nog het regt van ande
ren in dezen te verdedigen. De door deu heer Oosterhoff be
doelde grafruimten, zijn huurgravcn, omtrent welke de plaatse
lijke overheid net regt van vrije beschikking behield.
De Voorzitter sluit hierop de beraadslagingen en brengt het
le lid van het voorstel van B. en W. in omvraag. Dit wordt
aangenomen met 10 tegen 6 stemmen (die van de hceren Brnins-
ma, Gorter, Suringar, Westenberg, Duparc en Jongsma.) Het
2e lid van dat voorstel is daarop met algemeene stemmen
aangenomen, zoodat is besloten: lo. in beginsel aan tenemen
dat op nader te bepalen voorwaarden en voorbchoudens de
vereischte goedkeuring van hceren Ged. Staten, aan Anna Corne
lia Dierckz te Rotterdam in eigendom worden afgestaan de, door
haar, bij adres van 6 Augs. 1866 gevraagde en op de daarbij
overgelegde teekening onder letters a en b. aangeduide gronden,
indien door de hoogc regering magtiging wordt verleend, om
in die gronden de fundamenten van de daarop te stichten ge
bouwen te leggen. 2o. B. en W. uittenoodigen om van de
hooge regering naar aanleiding van het bepaalde bij art. 9 van
het keizerlijk decreet van 23 praireal 12e jaar, magtiging te vra
gen tot het stichten of doen stichten van gebouwen op de sub. lo.
hiervoren bedoelde gedeelten van het Jacobijner kerkhof alhier
en, na ontvangst dier magtiging, den raad nader de tot den
ondcrwerpelijken afstand betrekkelijke voorstellen aan te bieden.
5o. Voorstel van B. en Waangaande de herstelling der, door
dc amotie van de Verworsbrug, verbroken gemeenschap tusschen
de buurt de Oldegalilecn en de stad. Alvorens tot-de behandeling
van dit voorstel overtegaan, brengt dc Voorzitter ter tafel, twee
op heden bij hem ontvangene, ter zake betrekkelijke adressen, als
van: a. J. G. Sckults en anderen, bewoners van de buurt Olde
galilecn, het verzoek bevattende om, in stede van de daar stel
ling van een pontveer, te besluiten tot het leggen van een brug,
ter plaatse van de geamoveerdc Verwcrsbrug en b. van S. van
der Veen, bewoner van het Blaauwhuis, waarbij hij aanbiedt om,
ingeval er tot het leggen van een brug ter bedoelder plaatse
mogt worden besloten, de tolheffing wegens die brug te pachten.
Nadat van deze adressen lecture is gegeven, brengt de Voor
zitter het voormelde voorstel van B. en W. in behandeling.
De heer Gorter zegt zich niet met het voorstel van B. en W.
te kunnen vcreenigen. Gaat hij den toestand daar ter plaatse
na en het voorstel om, ter herstelling vau de verbroken gemeen
schap met Oldcgalileën, een pontveer aan te leggen, dan rijst
bij hem de vraag waar men die pont het meest geschikt zal
kunnen aanbrengen, hetzij bij de voormalige' Verwcrsbrug, hetzij
vooi de buurt Oldegalilecn, cn dan moet hij bekennen dat hij
het aanleggen van zulk een veer zeer ondoelmatig acht; in de
gracht daar toch is de scheepvaart vrij belangrijk en waar men
dan ook de pont legge, op beide plaatsen zal de over- en door
vaart zeer worden belemmerd. Met het bij dc stukken gevoegd
advies van den architect kan hij zich niet vereenigen, evenmin als
met de bezwaren en berekeningen van dien ambtenaar omtrent
de daarstelling van een brugleest spr. toch de slotsom van
dat advies, dan ziet hij daaruit dat des architects bezwaren voor
namelijk betreffen het gebruik maken van het terrein bij den
kavalleriestal, tot andere einden te bestemmen. Wanneer Spr.
zich eene zoodanige beschikking van dat terrein voorstelt, dan
zou hij het betreuren dat het daarvoor zou moeten worden gebe
zigd. Daarom vooral zal hij zich tegen het voorstel van B. cn
W. verklaren, want hij wenseht dan nog liever geene pont, maar
dc passage alleen over de rijksbrugeene pont is bovendien niet
als eene tegemoetkoming aan tc merken aan der adressanten
bezwaar, en der behoeften van de volkrijke buurt Oldcgalileën.
In een der zooeven gelezen adressen is sprake van een brug, zoo
als die door het medelid Bolten, bij eene vorige behandeling
dezer zaak is bedoeld cn waarvan de kosten door dat lid op
ongeveer 2500 werden geraamd. Spr. zou geneigd zijn de ver
broken gemeenschap door het leggen van zulk een brug te zien
herstellen, cn, in verband met het aanbod van den adressant v. d.
Veen, bestaat daarvoor, zijns inziens, voor de gemeente ook geen
overwegend bezwaar. De hooge stand der walmuren daar ter
plaatse brengt bovendien mede, dat vele schepen de brug kunnen
passeren, zonder dat deze behoeft gewipt of afgedraaid te worden.
De heer Suringar zegt ook bezwaren tegen het voorstel te
hebben en wel, eerstens, tegen het middel van communicatie, dat
men wil aanwenden, anderdeels tegen rle rigting waarin men het
wil aanbrengen en eindelijk tegen do voorwaarde de betaling,
die men daaraan verbindt. Het middel tot herstel van de ge
meenschap, een pontveer, acht hij wei het zuinigst, maar ook
het gebrekkigst; want dc gestadige doorvaart van kleinere cn groo-
tere schepen geeft hier gedurig oponthoud en belemmeringdaar
enboven is een pontveer niet altijd te gebruiken, 's nachts niet
en gedurende den winter niet. Ten anderen, voldoet de aange
geven rigting naar zijn oordeel niet aan het oogmerk, want op
die wijze wordt de pont te zeer in de nabijheid van de rijks-
brug gebragt, geeft zij geen of te luttel besparing van tijd en
leidt zij niet Oldcgalileën tot het centrum van de stad
wat toch beoogd wordt; waarom men ten gerieve van Oldegali-
lcën niet evenzeer het terrein van de gedempte gracht zou be
nuttigen als voor andere buurten of ingezetenen der gemeente
aangewend, verklaart hij niet te begrijpeneindelijk heeft hij be
zwaar tegen de te vorderen betaling, die betaling toch, hoe ge
ring ook oogenschijnlijk, zal voor de bewoners van Oldegalilecn,
wier huisgezinnen meestal uit een 6tal personen bestaan, een nog
al drukkende last worden, vooral als men in aanmerking neemt,
dat die bevolking grootcndcels tot den arbeidersstand behoort.
Bovendien houde men bij de bcoordeeling dezer zaak op het
oog, dat het hier iets anders is dan met de vergemakkelijking
der gemeenschap met de stad voor de bewoners van den grachts-
wal en van Achter de Hoven; daar bestond vroeger geene audere
gemeenschap, hier wèldaar ga f men iets, hier heeft men iets
ontnomen, namelijk een brug en wel een rijbrug, vroeger bij uit
sluiting hot middel voor de Oldcgalileërs om de stad te genaken.
Spr. gewaagde nog niet van de stremming door de amotie der
Verwersbrug te weeg gebragt in de wandeling rondom de stad,
doch laat het aan ieder te beoordeelen hoe deze daardoor ge
schonden is. Hij verklaart zich dus tegen het voorgestelde.
De heer Wiersma verklaart er zich mede te zullen vereeni
gen, omdat de Raad in zijne vergadering van den 26 Julij jl.
heeft besloten die verbroken communicatie te herstellendoch
hij wenseht daarbij niet verder te gaan. De hierbedoelde zaak
is in deze vergadering dikwijls en bij herhaling besprokendc
Raad heeft ten slotte besloten de Verwersbrug te amoveren, dit
is geschied het was een maatregel dien men rekende in het al
gemeen belang te zijn en allen zou voldoen, maar het is geble
ken dat ook hierdoor, bij het bevorderen van veler particuliere
belangen, het belang van enkele anderen is gekwetst, een gevolg
evenwel van eiken maatregel van dien aard. Toen in vorige ja-
icn de wallen werden weggegraven verkregen de daarachter ge
situeerde woningen eene meerdere ja eene drie dubbele waarde,
bij de onlangs volvoerde demping van het vaarwater langs de
Nieuweburen werd de stand der belendende huizen verbeterd en
stegen die panden beduidend in prijs. Men ziet dergelijke on
dernemingen gaarne en is na de volvoering er van voldaan. Maar
nu het hier geldt de kwetsing van het belang van een enkel
particulier, nu komt men er tegen op en wenseht tegemoetko
ming voor het verlies. Door die kwetsing van particulier belang
is de waarde van de herberg het Blaauwhuis voor de helft ver
minderd, maar die schade is door dc vorige eigenaars geleden,
niet door den tegen woord igen bezitter.
Nu heeft de heer Bolten in eene vorige vergadering gesproken
van een brug die men voor ongeveer ƒ3000 ter plaatse zou kun
nen aanbrengen; Spr. twijfelt, afgaande op het oordeel van dien
heer, volstrekt niet aan de uitvoerbaarheid daarvan tot dat be
drag, doch meent toch te moeten opmerken, dat zulk een voet
brug een misstand in Leeuwarden zoude wezen. Hij herinnert
hetgeen met de brug bij het voormalig verlaat is voorgevallen en
hoevele Raadsleden toenmaals zich tegen het daarstellen van een
voetbrug hebben verzet, vooral ook omdat de kosten van zulk
een brug, naar zijn beste weten geraamd op ongeveer 6000,
geen zoo groot verschil opleveren met die, benoodigd voor een
rijbrug, vermits het dezelfde constructie is, met uitzondering van
meerdere breedte. Gesteld nu er werd tot een brug besloten,
dan zal die toch wel een draaibrug moeten zijn; een eenvoudige
loopbrug zooals men ze ten platten lande aantreft, zal toch wel
onaannemelijk voorkomen. Neemt men nu aan dat zulk een
draaibrug, zelfs van de meest eenvoudige structure altijd wel op
4000 zal komen te staan en dat daarbij eene brugwachters wo
ning moet worden gebouwdwant, ja v. d. Veen is voor het
oogenblik genegen de veronderstelde tolheffing aan de te leggen
brug te pachten, maar de vraag is of hij duurzaam bij dat ge
voelen blijft en bovendien, de overheid moet zich niet afhanke
lijk stellen van een eukel persoon; die heffing moet dus, in
casu, in het publiek worden verpachteene brugwachterswoning
is dus noodzakelijk; zulk eene woning kost minstens 1600, de
brugwachter kan niet minder dan 200 verdienste hebben, dus eene
eenvoudige brug als boven is bedoeld, zal nog altijd een kapi
taal van 10,000 vertegenwoordigen. Hierbij moet worden gelet
op de omstandigheid, dat de schipperij met tolheffing zal worden
bezwaard en dut wel wegens een brug, in de onmiddellijke na
bijheid van een rijksbrug, weswege geene belasting verschuldigd is.
Intusschen is de stand der zaak thans behandeld wordende,
niet anders dan het gevolg van den gebleken onwil van den
adressant van der Veen, om een gemakkelijken, korten uitweg
aan de bewoners van Oldegalileën over zijn erf te verschaffen,
tot het verkrijgen waarvan hem door B. en W. de vereischte
openingen zijn gedaan. Alles nu te zamen eenoraen vindt Spr.
geene aanleiding om in dezen verder te gaan dan door B. cn W.
wordt voorgesteld, namelijk de daarstelling van een pontveer;
mogelijk dat eenige wijziging in het voorgesteld abonnement het
voor de bewoners van Oldegalileën gemakkelijker kan maken,
misschien zou men vrijstelling van betaling kunnen verordenen.
De heer Duparc verklaart dat de rede van den heer Wiersma
wel geschikt is om indruk te maken, omdat er veel waars in is
gelegen. Maar naar het oordeel van Spr. heeft de heer Wier
sma te veel er op gedrukt, dat hier slechts van een enkel parti
culier belang of van kleine particuliere belangen de rede zou
zijn. De eigenaar en bewoner van het Blaauwhuis toch is niet
dc eenige betrokken persoon, maar het betreft hier eene geheele
wijk met eene bevolking van 1000 a 1200 personen, voor een
groot deel arbeidersgezinnen. Voor dezen zal de afgebroken
communicatie niet worden hersteld dan door eene pont vooral
niet op de voorgestelde plaats. Wanneer Spr. let op het in de
Raadsvergadering van den 26 Julij aangenomen amendement van
«ij; list
