90
GEMEENTERAAD TE LEEUWARDEN.
Zitting van Donderdag 13 Junij 1867.
Men heeft er cene grief voor dc Commissie van gemaakt dat zij
zich de uitdrukking veroorloofde „dat het bij de oprigting eener
gemeentelijke apotheek de vraag zou kunnen worden of kerke
lijke instellingen ook tot het gebruik maken daarvan, konden
worden toegelaten." Spr. moet observeren dat de meerderheid
der Commissie zich bij de beoordeeling der zaak en de uiting
barer gevoelens, cenig en alleen bewoog op het standpunt van
het gemeentelijk belang en dit voor oogen houdende vraagt Spr.
of die vraag dan inderdaad niet zeer rationeel was en der over
weging waardig Opziglens de bewering van den heer Rengers
omtrent het aantal recepten in de jaren door de Commissie als
voorbeeld gesteld, meent Spr. te moeten observeren, dat de Com
missie, juist om dc zaak niet te voordeelig voor te stellen cn
zich zooveel mogelijk tot een geschikt vijftal jaren te bepalen,
gemeend heeft een vijftal ter berekening te moeten kiezen, waar
onder zich slechts één ziektejaar bevindt. De ondervinding we
gens dc jaren 1859 en 1866 opgedaan, zou het voordeel voor
dc gemeente tc erlangen in een veel gunstiger licht hebben ge
plaatst, doch juist daarom heeft de Commissie afgezien van eene
berekening over een lOjarig tijdvak, dat ontegenzeggelijk grooter
voordeel voor de gemeente had kunnen aanwijzen. De Commissie
zelf heeft gewild de zaak niet te gunstig voor te dragen.
Aangaande de door den heer Bruinsma geleverde becijfering van
den prijs der recepten bij honderdtallen, moet Spr. opmerken dat
hij die becijfering buiten beoordeeling laat vermits hij daartoe
niet in staat is, maar dat hij kan mededeelen dat de meerder
heid zich deed voorlichten door een bevoegd persoon cn voorts
dat de Commissie bij het stellen harer berekeningen in alles de
ruime hand heeft genomen om niet het voordeel voor de gemeente
grooter tc doen schijnen. Wel stemt Spr. met den heer Bvuin-
sma in, waar deze beweert dat het kosten bedrag van elk recept
grootelijks kan verschillen naar den aard der receptuur en de
bijzondere inzigten der geneesheeren met de armenpractijk belast,
doch de ervaring heeft ook geleerd dat jonge geneesheeren belast
met de armenpraktijk, veeltijds niet die oeconomische inzigten
huldigen, welke door ouderen in het vak vaak op doelmatige en
in het finanticel belang der gemeente werkende wijze worden
aangewend. Het idee van den heer Brunger, om de publieke
concurrentie aangaande de levering der medicamenten ten behoeve
van de armen uittelokkeu, is ook bij de Commissie ter sprake gebragt
doek minder raadzaam geacht om te worden uitgevoerd; aanbesteding
van de benoodigde geneesmiddelen kwam om meer dan eene re
den onraadzaam voor, want men zou de kans beloopen van slechte
cn onvoldoende ingrediënten te verkrijgen. Ook is opgemerkt
dat aan vermindering van den laux niet valt te denken, aange
zien die reeds zoo billijk gesteld is. Spr. zelfs heeft wel eens
gehoord dat apothekers buiten de gemeente of ongaarne of in
het geheel niet naar den Leeuwarder taux willen leveren doch
<1 it daargelaten, de meerderheid der Commissie roeent voorzeker
tc kunnen stellen dat in drokke jaren, bij vele ziektegevallende
levering der geneesmiddelen veel vlugger van de hand kan gaan
als dc gemeente hare eigene apotheek zal hebben dan wanneer
een particulier dc leverancier is zonder daarbij eenigzins tc kort
te willen doen aan de goede en actieve bediening zouals die ir.
deze gemeente plan's vindt, is en blijft Spr. van oordeel dat men
zelf dc zaak drijvende, beter en vlugger bediend zal worden.
De heer Oosterhoff is het geheel met een dor vorige Sprs.
eens dat indien de bezuiniging gering mogt zijn Lij cene eigene
exploitatie tc verkrijgen, het dan beter ware de leverantie aan
do particuliere nijverheid over te laten, doch waar de voordeelen
van die exploitatie niet zoo onbelangrijk zijn zooals blijkt uit het
rapport, dient men daartoe in het belang der gemeente overte-
gaan. Zooals bereids door hem is aangevoerd beweegt dc ge
meente zich door de beoogde oprigting niet direct op het gebied
van de particuliere nijverheid. Het spreekt toch wel van zelf,
dat de gemeente in geen geval leverantien van deze of gene
handelsartikelen aan particulieren zal doen. Het is geheel iets
anders wanneer de gemeente, iets bcnoodigd zijnde, daarin zelve
voorziet, zonder tusschenkomst van derden, en wat geschiedt nu
anders dan te voorzien in de door haar benoodigde medicijnen
en wie kan dat noemen zich te bewegen op het terrein van par
ticuliere industrie, neen, men handelt, ofschoon ten schade van
enkelen, in het algemeen belang der gemeente omdat langs dien
weg de gemeente niet onbelangrijk gebaat wordt.
Dit laatste wordt door den heer Bruinsma betwist, daar hij
de door de meerderheid genoemde bezuiniging ter som van
ƒ1802.09 per jaar, vermindert op slechts 759.86, op grond
dat hij vermeent den prijs van het recept niet op 10 gelijk de
meerderheid, maar op 17 cent vermeent te moeten stellen.
En toch gelooft de meerderheid bij den prijs van 10 cent liet
recept te mogen blijven, in de eerste plaats op grond van de
uitkomsten deswege op al de andere plaatsen verkregen, alwaar
geen recept, wat de grondstoffen betreft, 10 cents bereikt, en
ten anderen, omdat zij zich ten dezen, ook wat deze gemeente
betreft, heeft doeu voorlichten, cn dan is het haar uit eene be
cijfering van een der meer bejaarde racd. doctoren alhier, vroeger
met de armen practijk belast geweest, gebleken, dat de medicijnen
die dagelijks geacht kunnen worden den armen te worden ver
strekt, het recept bloot aan grondstof op slechts 6°/10 cent komt
te staan. Er bestaat alzoo een belangrijk verschil tussehen de
leden der Commissie in den prijs per recept, wat de grondstof
fen betreft, en hieromtrent dient men zooveel mogelijk zeker te
zijn zal men met eenige juistheid bepalen de voordeden die eene
eigene apotheek kan medebrengen.
Het is op grond daarvan dat Spr. de vergadering in overwe
ging geeft alvorens in deze zaak een besluit te nemen, eene Com
missie van drie med. doctoren, niet met de armenpraktijk belast
en alhier woonachtig, te benoemen, ten einde te onderzoeken wat
geacht kan worden den prijs tc zijn geweest van ieder recept aan
grondstof, dat den armen a. p. is verstrekt geworden, tegenover
den prijs welke daarvoor bij den taux aangenomen is. Langs
dien weg zal het bestaande verschil in den prijs van elk recept
minder behoeven af te doen, maar zal men komen tc ontwaren,
hoeveel de verstrekte medicijnen aan de armen boven de grond
stof, der gemeente hebben gekost, alzoo het cijfer leeren kennen
dat de gemeente bij cene eigene apotheek minder zoude hebben
uit te geven, voor zoover de grondstoffen betreft.
De Voorzitter (de heer Zeper, die onder de behandeling van
dit punt ter vergadering is gekomen) moet op het voorstel van
den heer Oosterhoff aanmerken, dat het hem voorkomt het beter
ware geweest dat de Commissie zelf dit beoogde onderzoek der
medicii had doen bewerkstelligenvoor den Raad toch is het
moeijclijk, zoo niet ondoenlijk tc besluiten, dat zoodanig onder
zoek nog plaats vinde.
De heer Bloembergen wenschte fe kennen te geven, dat hij
met groote belangstelling dc stukken zoo der meerderheid als der
minderheid van de Commissie heeft nagegaan, en niet aarselt te
verklaren, dat hij zich met het gevoelen van de minderheid ver-
eenigt. Hij wenseht daarbij op te merken, dat hij met dc hand
op het hart zicli heeft afgevraagd wat ten dezen het belang der
gemeente vordert, cn dat hij bij de beantwoording dier vraag
getracht heeft, zoo veel mogelijk zich vrij te houden van eiken
verkeerden invloed, dien de maatschappelijke betrekking, waarin
hij buiten dezen Raad geplaatst is, op zijn oordeel zou kunnen
uitoefenen. Spr. brengt hulde toe aan de Commissie, voor de
bijzondere zorg waarmede zij deze aangelegenheid heeft nagegaan.
Doch waar men beweert heeft en teregt dat het bewijs voor het al of
niet aannemelijke der zaak door de cijfers moet worden in het licht
gesteld, daar duide men het Spr. niet ten kwade, waaneer hij
zegt dat hij het betreurt dat de meerderheid op een punt vooral
GEMEENTERAAD TE LEEUWARDEN Zitting van Donderdag 13 Junij 1867.
97
niet meer gewigt heeft gehecht aan de becijferingen der minder
heid, maar daarvoor hare eigene heeft in de plaats gesteld die,
hetzij met bescheidenheid gezegd, eiken goeden grond missen, ja,
die hem voorkomen als uit de lucht te zijn gegrepen. Die van
de minderheid zijn hem bij onderzoek gebleken op daad
zaken, op de werkelijkheid gegrond te zijn en een juiste maatstaf
voor de beoordeeling der zaak op te leveren, immers voor zoo
ver zij geacht kunnen worden ter goedertrouw te zijn berekend,
waaraan wel niemand zal twijfelen. Om duidelijk te spreken
de Commissie stelt dat ieder recept gemiddeld ongeveer 35 cent
aan de gemeente heeft gekost, maar waar zij nu nagaat op hoe
veel dc over een geheel jaar gereed gemaakte recepten bij het
bestaan eener stads-apotheek zouden zijn te staan gekomen, daar
bestaal er een groot verschil omtrent het geldelijk bedrag waarop
ieder recept moet gerekend worden voor zooveel de daarin ver
bruikte ingrediënten aangaat. De meerderheid stelt dat op 10
de minderheid op 17 centen. Dit verschil is groot en van be
langrijken invloed op de berekening. Immers de kosten aan het
gereed maken der recepten in eene stads-apotbeck verbonden, zijn
van tweederlei aard t. w. die der grondstoffen yoor de zamen-
stelling van het geneesmiddel en de algemeene kosten die aan
het gereed maken verbonden zijn. De eerste zijn afhankelijk
van de hoeveelheid der verbruikte grondstoffen. Bij de bereke
ning daarvan is de minderheid naar Sprs. oordeel zoodanig te
werk gegaan als behoort. Zij heeft hare berekening gemaakt
naar de recepten zooals die hier gereed gemaakt werden, en na
gegaan welke grondstoffen daarin verbruikt werden, in welke hoe
veelheid en tot welk geldelijk bedrag. De becijfering der meerder
heid berust op gegevens van elders, waar eene geheel andere wijze
van behandeling en receptuur kan bestaan, waar kortom eene
geheel andere wijze van doen gevolgd wordt en een gausch an
dere toestand bestaat. En nu vraagt Spr. welk eene waarde
moet aan de resultaten van zulke gegevens gehecht worden Er
is gesproken van eene proef met een 90-tal recepten door een
geneesheer aangegeven en waarvan het bedrag der daarin voorge
schreven ingrediënten nog lager dan 10 ct. zou komen maar Spr.
vraagt wat maatstaf geeft dit voor hetgeen hier verbruikt is? Het
zou hem inderdaad gemakkelijk vallen, om zoo maar voor de
hand weg een 20-tal recepten aan te geven waarvan het resul
taat nog gunstiger zou zijn, maar wat zou dat bewijzen ten aan
zien van de kosten der ingrediënten die verbruikt zijn tot het
gereed maken der recepten, die de Commissie aannam hiertegen
den gemiddelden prijs van 35 ct. gereed te zijn gemaakt? Het
is hier enkel de vraag wat is er voorgeschreven? Overigens is
het hem in eene vroegere betrekking, toen ook op de wijze zoo
als dit in militaire apotheken geschiedt met de meeste naauw-
keurigheid werd nagegaan welke ingrediënten tot het gereed ma
ken van een zeker aantal recepten verbruikt waren en in welke
hoeveelheid, overtuigend gebleken, dat elk recept destijds
gemiddeld op 17 cent kwam tc staan, en uit dien hoofde
vindt Spr. te minder bezwaar om op eene berekening als
door dc minderheid der Commissie is verstrekt, vertrouwen te
stellen. Men dient zich bij de beoordeeling dezer zaak te bepa
len bij den toestand zooals die werkelijk op dezen oogenblik be
staat, en raen moet daarbij op het oog houden, dat omstandig
heden van allerlei aard daarop zeer ligtelijk kunnen influenceren.
Spr. zou recepten kunnen toonen ten behoeve der aan de armen
voorgeschreven, die wat de kosten der daarin verbruikte ingre
diënten bij inkoop aangaat den prijs van 80 ja van 100 cent
overschreden, omdat van tijd tot tijd ook voedingsmiddelen en
verkwikkende of versterkende dranken aan behoeftige zieken op
recept worden toegediend, die berekend worden naar den prijs
bij den taux gesteld, zoo als wijn en dergelijke. Stelt men zich nu
voor eene stads-apotheek op te rigten, waar die voedingsmiddelen
cn ingrediënten niet verstrekt kunnen worden, dan zou men tot
Bijvoegsel tot de Provinciale Eriesciie Courant.
een veel lager cijfer kunnen komen. Ook door de elders ge
volgde practijk ora zulke voedingsmiddelen niet aan de zieken op
recept te verstrekken, is het dat de meerderheid der Commissie
gemiddeld een lager cijfer voor het recept kon uittrekken. Maar
nog meer, welk een verschil levert niet het eene recept bij het
andere cn hoeveel hangt in dezen niet af van de wijze van voor
schrijven. Een geneesheer, om het met een voorbeeld te staven,
geeft een zeer kostbaar recept, en daarnevens een ander dat aan
grondstof cene kleinigheid kost, dan is het recept natuurlijk ge
middeld zooveel lager.
Wat het aanbesteden van de te leveren geneesmiddelen betreft,
Spr. meent dit te moeten ontraden, hij althans zal er zich tegen
verklaren op grond, dat dit het middel zou kunnen worden tot
cene hoogst ongunstige geneeskundige armverzorging; slechte ge
neesmiddelen zouden alligt geleverd worden en eene controle
daarop is ondoenlijk. Bovendien, men heeft een ander billijk
middel, dat de zaak op voldoende regelt, te weten door een
taux, en die welke in deze gemeente bestaat is allezins billijk te
noemen. Spr. heeft de opmerking hooren maken dat de artsenij
mengers in eene elders gelegene gemeente, niet volgens dien taux
zouden willen leveren omdat hij te laag zou zijn. Men moet
daarbij echter niet voorbijzien dat wat voor hier goed is, voor
elders onvoldoende kan zijn, om den minderen omvang der armen
zorg aldaar en geringer aantal receptea dat daar wordt gereed
gemaakt. Ook is dit het geval ten aanzien van sommige instel
lingen in deze gemeente die, daarom ook eene procentsgewijze
verhooging der taux toestaan.
Wat betreft het door de meerderheid vooropgestelde voordeel
't welk gelegen zou zijn in eene vluggere bediening, hieromtrent,
het is reeds door de minderheid genoegzaam betoogd, is nimmer
cene gegronde klagte ingekomen; integendeel juist in tijden van
epidemie heeft het eene gunstige zijde dat de levering door meer
deren geschiedt. Van daar ook dat men in zulke buitengewone
tijden en bij ziekten die eene spoedige bediening vorderen, veelal
aanvangt met al dc apothekers tot het gereed maken van recep
ten ten behoeve van de armen te magtigen, ten einde altijd
en overal gereede hulp te vinden.
De zaak op deze wijze beschouwende zal het wel in het oog
springen dat er veel op het door de meerderheid aangevoelde
valt af te dingen. Het bedrag der kosten aan de oprigting van
dergelijke inrigting verknocht, is door de meerderheid te laag,
veel te laag opgegeven en Spr. gaat bij de beoordceling daarvan
nog iets verder dan de minderheid. Wil men een goed apothe
ker aan die inrigting verbinden, dan dient men een persoon daar
toe te benoemen, die geacht moet worden geheel op de hoogte
der tegenwoordige wetenschap te zijn, omdat men in die betrek
king ook diensten van hem kan vorderen van wetenschappelijken
aard, hoedanige men dan, 't spreekt wel van zelf, niet van de an
dere apothekers zal kunnen vorderen. In elk geval moet het
iemand zijn, die volledig voor zijne taak berekend is, en dan is
de voorgestelde bezoldiging veel te laag, ja aanmerkelijk lager dan
die van andere ambtenaren, liet uitgelrokkene voor huishuur en
andere posten is evenzeer te laag. Ging men op die wijze te
werk men zou spoedig het onhoudbare er van moeten inzien
en al dadelijk tot verhooging moeten overgaan. Naar Sprs. oor
deel zou men de geraamde som van administratie-kosten min
stens mot f 1000 moeten verlioogen. Op die wijze zou het
verondersteld geldelijk voordeel voor de gemeente vrij wat weg
vallen, ten ware men eene veranderde receptuur invoerde. De
gemeente Amsterdam als een punt van vergelijking le nemen,
men zal het inzien, kan niet wel opgaan, den belangrijk grooteren
omvang der zaak maakt ze daar uit een finantiecl oogpunt althans
aannemelijk. Bovendien men behaalt daar voordeel met de leve
ring van geneesmiddelen ten behoeve der geneeskundige verple
ging van armen elders onderstands domicilie hebbende, die (zoo
24
