172
GEMEENTERAAD TE LEEUWARDEN.
Zitting van Donderdag 14 November 1867.
ren, met het oog op het voorgestelde in het 3e lid der conclusie,
omdat het te verwachten is dat sommige leden de voorkeur zul
len geven aan de wijze van herstelling der gemeenschap in dat
gedeelte der conclusie voorgesteld.
De heer RengefS wenscht met een enkel woord, de gemaakte
bedenkingen te beantwoorden, hij zal daarbij zeer beknopt kunnen
zijn na al het geen als de zienwijze van de rapporteurs in het
verslag is vervat. Wat betreft de aanmerking van den heer
Suringar, deze is niet als ongegrond te beschouwen, het is waar,
tot het wegvallen van het woord centrum werd in der tijd beslo
ten. Die dwaling door rapporteurs begaan is evenwel te veront
schuldigen omdat gezegd woord 'evenzeer is gebezigd in het lc
punt van conclusie van he rapport van li. en W. van 27 Junij,
waaruit dezelfde woorden ziju overge lomcn. Ofschoon nu deze
feitelijke onjuistheid aan het verslag van rapporteurs kleeft, oor
deelt Spr. echter dat dit voor het regt verstand der zaak en
het juiste standpunt waarop de vergadering zich bij de beoordceling
daarvan hebbe te plaatsen, geen beletsel zal opleveren. Wat
betreft het door den heer Bloembergen aangemerkte gelooft Spr.
dat de Commissie van rapportenrs wel geenc andere conclusie-
kon voorstellen, als hebbende een geheel ander plan en voorstel
dan het Collegie bij zijn rapport van 27 Junij jl. voordroeg.
Wordt het gevoelen van de Commissie in punt lo aangegeven,
niet omhelsd, dan treedt het voorstel van B. en W. daarvoor
weder in de plaats. De beide voorstellen zijn toch zoo uiteen
loopend dat zelfs in het geval dat de Vergadering tot de her
stelling der gemeenschap ter plaatse van de verwersbrug mogt
besluiten, de Commissie nog altijd zoude voorstellen daar eene
goedkoopere brug te leggen. Uit dien liootde viel het der Com
missie moeijelijk op andere wijze hare conclusie in te rigtcn.
Overigens acht Spr. de zaak genoegzaam behandeld om te worden
afgedaan. Wat voorts betreft het gerezen incident dat op een
vroeger ter zake ingediend adres valscke handteekeningen zouden
zijn geplaatst, zoo als in het op heden ter tafel gebragt adres
wordt beweerd, hieromtrent wenscht Spr. te observeren dat, hoe
zeer hij, dergelijke praktijken ook beschouwt als een treurig ver
schijnsel, en het bewuste adres daardoor ook in zijn oog in
waarde is verminderd, het zoo even ontvangen adres dan toch
geene directe refutatie behelst, terwijl de bewering dat het de hh.
Romein gemakkelijk zou vallen allerhande namen op een adres
bijeen te zamelen, evenzeer toepasselijk schijnt op anderen die
adressen in tegenovergestelden zin aanbieden, zoodat het wer
kelijk raadzaam is om niet te veel waarde aan dergelijke ver
klaringen te hechten.
De heer Attema acht het niet noodig om de zaak waarover
het verslag van rapporteurs loopt, nader ie bespreken als zijnde
overbekend en genoegzaam rijp voor behandeling. Aangaande
de in het heden morgen ter tafel gebragt adres voorkomende
insinuatie, moet hij observeren dat daarin ten onregte een verwijt
aan de hceren Gebr. Romein wordt gedaan; die insinuatie heeft
volstrekt geen grond. Van die heeren is niets anders ingekomen
dan een adres en betrekkelijk plan, en geenzins een adres waarin
zij tegelijk met anderen de wenschelijkhcid van dc verwezentlij-
king hunner plannen te kennen gaven. De hceren Gebr. Romein
hebben nimmer moeite gedaan om zoogenaamde adressen van ad-
haesie in het leven te roepen, die adressen zijn ontstaan zonder
hunne medewerking. Spr. releveert dit feit, omdat hij het hoogst
noodzakelijk acht voor de appresiatie van hetgeen in die adressen
wordt gezegd.
De heer Bloembergen is juist in zijn gevoelen versterkt door
het gesprokene van den heer Rengers, dit toch pleit allezins
voor het gegronde van de opmerking door Spr. gemaakt. Hij
erkent met den heer Rengers dat er verschil bestaat tusschen do
voorstellen van het Collegie en der Commissie, maar juist daar
om en omdat hij aan die van het Collegie de voorkeur schenkt,
zou hij wenschen dat die maar niet zoo voetstoots onaannemelijk
verklaard of wel aan kant gezet worden. Er zullen leden wor
den gevonden welke die voorstellen ten dcele beamen en daarom
rekent hij het niet goed daaromtrent zoo maar dadelijk eene be
slissing te nemen.
Dc heer Bruinsma wenscht op te merken dat het waar is dat
van de Gebr. Romein niets anders dan hun adres cn de betrek-
üjkc plannen zijn ingekomen, maar dat het evenzeer waar is dat
vroeger zoodanig adres van adhaesie aan hunne plannen is inge
komen waarop het beweerde in het heden ontvangen adres toe
passelijk schijnt te zijn. Wil men nu die adressen en derzclvcr
inhoud weg redenereu, dan dient men bij de beoordeeling dezer
zaak op geen der adressen eenig regard te slaan, of men moet
ze alle aan het oordeel der vergadering onderwerpen. Spr. ztil
zich bovendien niet met het lc lid der conclusie kunnen ver
eenigen.
De heer Westenberg zal zich voor punt lo. verklaren, niet
omdat hij de voorstellen van B. cn W. onaannemelijk acht, maar
omdat hij de kosten van de daarbij bedoelde brug tc hoog oor
deelt, hij is echter van meeniug dat liet meer rationeel zoude
zijn punt 2 der conclusie het eerst in behandeling te brengen.
De Voorzitter vraagt of dc heer Bloembergen ten aanzien van
het le lid een voorstel heeft te doen. Hij wenscht voorts te
observeren dat het primitief niet in zijn idee lag om ter plaatse
van dc geamoveerde Verwersbrug, eene brug daar te stellen, maar
dat de omstandigheden hebben medegewerkt, om een voorstel
daartoe aan den Raad tc doen. 11ij is er dus niet dan noode
toe gekomen en nu wenscht hij zich bij het voorstel van het Col
legie te houden en moet uit dien hoofde het opgemerkte door
den heer Bloembergen ondersteunenwordt toch, waarop kans
bestaat, punt 1 der conclusie aangenomen en punt 2 daarente
gen verworpen, dan zal men weer van voren af aan moeten be
ginnen.
De heer Bloembergen geeft te kennen zwarigheid tc maken
een voorstel als bedoeld wordt te doen, omdat hij van mecning
is dat de gemaakte bedenking van dien aard is, dat zij der
Commissie genoegzame aanleiding zou geven, daarom zelve een
voorstel te doen. Spr. geeft echter in overweging dat de Voor
zitter eerst het 2e lid in behandeling brenge, valt dit, dan zal
men nog altijd bij het 3e lid de gelegenheid vinden eene keuze
te doen Een voorstel zijnerzijds wenscht hij evenwel niet te doen.
De Voorzitter wil het gaarne aan de Commissie van rappor
teurs overlaten een voorstel desbetreffend te doen, maar hij meent,
er op te moeten wijzen dat, voor het geval besloten wordt eerst
het 2e lid in behandeling te nemen, dat gedeelte der conclusie
dan toch wel cenigc wijziging zal behoeven, speciaal wat betreft
de aanvang daarvan waar men leest: „Met intrekking voor zoo
ver noodig van 's Raads besluit vau 26 Jul ij 1ö66 enz." Im
mers, wordt het voorstel van B. cn W. steunende op gezegd be
sluit, niet direct beslist, dan dient men nog niet van de intrek
king te gewagen.
De heer Jongsma moet bekennen dal do Raad wel eenigzins
op een moeijelijk standpunt is gebragt. Er bestaat een raads
besluit dat met eene geringe meerderheid is genomen naar aan
leiding eener motie staande die vergadering gedaan. Nu vor
dert het respect voor de meerderheid die het nam, dat de Raad
dat besluit gestand doe en zich daarotn nog steeds genegen be
toont tot het doen herstellen der afgebroken gemeenschap het
Collegie van dagelijksch bestuur dat geroepen is daaromtrent den
Raad voortelichten, stelt, na aanwending van andere pogingen,
ten slotte voor, om die gemeenschap te doen herstellen door een
ijzeren voetbrug. Het Collegie stelt hier iets voor wat het zelf
eigentlijk niet wil, er is hier dus tusschen het dagelijksch bestuur
en den mcdecin raalgré lui, zooals Molière dien schildert wel
eenige overeenkomst. Het Collegie was genoodzaakt een voor
GEMEENTERAAD TE LEEUWARDEN. Zitting van Donderdag li November 1867.
173
stel te doen het in de vaart brengen van een pontje werd ver
worpen, een rijbrug komt te duur voor, en nu het tegenwoordig
voorstel, omdat men niets anders weet voor te stellen. Daar
mede kan de meerderheid van den Raad zich evenmin vereenigen.
Intusschen zijn ter dezer zake nieuwe elementen in het debat
gebragt u. 1. de voorstellen van de gebroeders Romein e. s. die
de zaak op geheel ander terrein brengen, en die, waren ze vroe
ger bekend geweest een gansch ander besluit in het leven zouden
geroepen hebben. Ware het plan van Gebr. Romein in 1866
aan den Raad bekend geweest, zeer waarschijnlijk is het dat de
motie de Haan niet zou zijn gedaan veel minder aangenomen.
Spr. wenscht zich aan het eens genomen besluit tc houden en is
daarom voor eene omzetting der punten van conclusie op de
wijze als door den heer Bloembergen bedoeld wordt, op die wijze
wordt dat besluit in zijn geheel gelaten, maar de uitvoering van
eene andere zaak afhankelijk gesteld.
De heer Attema wenscht gaarne mede te werken tot dc be
luste omzetting indien men dit noodig keurt, doch hij voor zich ziet
de noodzakelijkheid daartoe nog niet in, integendeel vindt hij de
punten van conclusie door de rapporteurs gesteld, allezins logisch
en passende op het onderzoek dat van de sectien gevraagd werd.
In de sectien toch moest worden onderzocht het voorstel van B.
en W. cn beoordeeld het plan van Gebr. Romein, daarmede
in verband staande. Hij gelooft niet dat het denkbeeld bij den
Raad heersclieudo was om eerst de voorstellen van B. en W. cn
daarna de plannen van de gebrs. Romein te doen onderzoeken,
maar wel om van beide het meest verkieslijkste aan den Raad
voor te dragen. De Commissie van rappoiteurs vond in het
laatste iets beters dan in het eerste cn nu is het toch wel zeer
rationeel dat de Commissie voorstelt dat men zich eerst vcrklare
omtrent de voorstellen van B. en W. Uit de gegevens van het
zitting-verslag van deu 12 Julij 1866, blijkt dat B. en W. de
voorkeur geven aan de daarstclling eener brug over de Dockumer-
Ee. Nu gelooft Spr. dat men, dit uitgesproken gevoelen van
het Collegie op den voorgrond stellende, eerst dient uit te spre
ken dat men de nadere voorstellen van B. en W. niet aanneme
lijk acht, om daarna het plan van de gebrs. Romein te behan
delen, Wanneer dan het 2e lid der ondcrwerpelijkc conclusie
mogt vallen, dan heeft men nog altijd het 3e lid '1. welk spreekt
van vernieuwing cn bevestiging van het besluit van 26 Julij 1866,
dan kan men, nog altijd erkennende dat besluit en eerbied heb
bende voor de meerderheid die het nam, nog altijd kiezen tus
schen dat besluit en het indertijd genomen primitief besluit waarbij
de araotie der Verwersbrug werd uitgesproken. Wat echter dat
3e lid betreft, moet hij observeren dat hij tot het formuleren
duarvnn heeft medegewerkt, maar dat hij, voor het geval het in
behandeling mogt komen, daarop wenscht terug te komen en zich
zal honden aan het zooeven bedoeld besluit tot nmotie. Spr.
gelooft op grond van het door hem aangevoerde dat de gestelde
conclusie inderdaad tot een goed resultaat zal leiden.
De heer Wiersma zou, wanneer hij gewacht had met het vra
gen van het woord nadat de heer Attema gesproken had, het
woord niet gevraagd hebben, omdat betgeen door dien geachtcn
Spr. is gezegd, volkomen zijne zienswijze teruggeeft. Inderdaad,
de Raad staat hier voor twee raadsbesluiten, genomen na rijpen
rade, waartoe wat het eerste betreft, een bepaald voorstel werd
gedaan en waaraan dan ook werkelijk uitvoering is gegeven het
tweede, het gevolg eener motie, werd staande diezelfde vergade
ring, ondoordacht, althans met eenige overhaasting, en, naar hij
meent, met eene meerderheid van slechts ééne stem, genomen,
een besluit dat de gemeente tot groote kosten zoude nopen en
dat men in het finantieel belang der gemeente niet had moeten
nemen. Spr. zet dat besluit ter zijde, als zijnde naar zijne over
tuiging niet genoegzaam overwogen. Hij gelooft voorts met den
vorigen Spr. dat men de conclusie volgende, zeer goed tot een
voldoend einde zal kunnen komen en ziet niet in dat eene om
zetting ter behandeling direct noodig is.
De heer Jongsma gelooft dat ook hier de vorm het fond dei-
zaak zou kunnen emporterem Het spijt hem dat hij de gevoe
lens zooeven door de heeren Attema en Wiersma, ten aanzien
van het op 2ö Julij 1866 genomen besluit, niet geheel kan dce-
len. Een besluit tengevolge van eene motie genomen is daarom
evenwel even regtsgeldig als ieder ander besluit. Het is niet
verboden, het reglement van orde geeft daartoe volkomene vrij
heid. Hij hoopt evenwel dat eene te wachten herziening van
dat reglement dienaangaande verandering zal tc weeg brengen,
want blijft die vrijheid omtrent dusgenaamde motion bestaan, dan
zal het gevolg daarvan zijn dat er meer dergelijke besluiten bij
verrassing worden genomen welke men echter verpligt is te eer
biedigen. Intusschen dat besluit bestaat nog en daarom blijft
hij er zich voor buigen, want het is een besluit waarbij het pri-
mitixe besluit waarop de hh. Attema en Wiersma zich beroepen,
is veranderd. Ook is hij met andere Sprs. eens dat, wordt het
le lid aangenomen, het dan met dc voorstellen van B. cn \N
gedaan zal zijn. Hij stelt daarom nu voor om de behandeling
van het 2e punt van conelusie, aan het le te doen vooratgaan.
Dit wordt ondersteund.
De heer Bloembergen geeft nog te kennen dat het 3e lid in
werkelijkheid niets anders is dan een amendement op de voor
stellen van B. en W. Het zooeven vermeld voorstel van den
heer Jongsma wordt daarop in stemming gebragt en aangenomen
met 12 tegen 8 stemmen (die van de. heeren Zeper, Rengers,
Wiersma, Oosterhoff, Brunger, de With, Attema en van Sloterdijck).
De Voorzitter brengt nu het 2e punt in behandeling.
De heer Attema stelt als amendement voor om het waarborg
kapitaal waarvan aan het einde van dit punt sprake is, instode
van op de helft, te stellen op een vierde van liet kapitaal to
den geheelen aanbouw oenoodigd. Hij «acht de vordering van de
helft te hoog cn acht een vierde allcins genoegzaam voor het
begin, zelfs eene naamlooze maatschappij zou geen grootcren
waarborg behoeven ze geven. Eene zekerheid van 25°/o van het
geheel is voor de gemeente genoegzame waarborg voor de uit
voering en dit is toch ook alleen het doel. Dit voorstel wordt
ondersteund.
De heer Bruinsma kan zich noch met het 2e lid der conclu
sie, maar allerminst met het zooeven voorgesteld amendement
vercenigen. Dc gemeente verbindt zich daarmede jegens de on
dernemers tot het doen van groote kosten het is intusschen mo
gelijk dat dc zaak in duigen valt cn later niet tot de voorge
stelde uitvoering kan geraken. Bestaat er voor de ondernemers
werkelijk zooveel belang dat de onderneming tot stand kome,
welnu dan prijst zij zich van zelf aan, dan zal het geld er wel
komen en dan kan het tc geven waarborgs-bcwijs tot op de heltt
der geheele som, ook geen bezwaar uitmaken. Spr. moet boven
dien betwijfelen of er aan dien kant van de gemeente wezentlijk
wel zoo groot gebrek aan arbeiderswoningen bestaat, dit verschijn
sel vertoont zich racer aan den oostkant der gemeente.
De heer Duparc zal, ofschoon hij tegen dc geheele conclusie
zal steramen het amendement van den heer Attema aannemen.
De billijkheid eischt dat, wanneer de meerderheid in beginsel
mogt besluiten met de heeren Romein te onderhandelen, hun
geen te zware verpligtingan worden opgelegd. Naar aanleiding
van het door den heer Bruinsma gesprokene, wenscht hij er nog
op te wijzen dat het gedeelte der stad waar dc hceren Romein
arbeiderswoningen willen stichten, daarvoor het meest geschikt
is, dewijl de nijverheid er voornamelijk is gezeteld. De gronden
tot uitbreiding der gemeente bestemd moeten dienen tot het stich
ten van woningen voor eene geheel andere klasse van ingezetenen.
De heer Gorter verklaart zich tegen het amendement van deu
heer Attema. ilij stelt zieü daarbij voor dat een vierde der wo-
