104
Verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, 1872.
dat het hem te onbestemd voorkomt. Men heeft hier te doen
met een gymnasiumdat uitsluitend strekt voor het onderwijs in
de oude talen. Maar zoo het voorstel luidt, zou men er ook
gebruik van kunnen maken voor de wiskunde of de nieuwe talen.
Spr. komt het voordat men meer moet handelen in de geest,
van Zutphenwaar de verordening medebrengt, dat men van de
lessen in de moderne talen kan worden vrijgesteld.
Den heer Rengers komt het na het voorstel van den heer
van Sloterdijck nogmaals te hebben gehoord voor, dat het
wel noodig is het aan een onderzoek te onderwerpen. Het be
ginsel van dat voorstel heeft zijne adhaesiemaar de wijze
waarop dat beginsel is onder woorden gebragtgeeft daaraan
eene te wijde strekking. Hij wil dus de zaak aanhouden en
burgemeester en wethouders uit noodigenom over het voorstel
van den heer van Sloterdijck het advies van curatoren te vragen.
De heer van Sloterdijck is van oordeeldat het bezwaar
van den heer Rengers tegen de redactie van het voorstelmet
het oog op de verordening eigenlijk geen bezwaar is, dewijl in
art 18 is bepaald, dat de leerlingen verpligt zijn al het onderwijs
bij te wonen enz. En wanneer nu in een volgend art, de be
woordingen van het voorstel worden aangetroffendan is het
duidelijkdat de daar bedoelden geen leerlingen zijn.
De heer Rengers stelt hierop eene motie voor om de dis
cussie te staken en burgemeester en wethouders uit te noodigen
om over het voorstel van den heer van Sloterdijck het advies
van curatoren te vragen.
De heer van Eijsinga, ofschoon aanvankelijk de meening
toegedaandat het denkbeeld van den heer van Sloterdijck niet
zoo raauwelijks kon worden behandeldgelooftdat door de
discussie de zaak wel zoodanig tot helderheid is gebragtdat
gerust tot de behandeling kan worden overgegaan. Bovendien
is de motie van orde van den heer Rengers z. i. in strijd met
die van den heer van der Meulen door welke is uitgemaakt
dat het voorstel zal worden in behandeling genomenniettegen
staande de heer van Sloterdijck zelf vooraf nog de vraag had
gesteld of de leden het soms wenschelijk rekenden zijn voorstel
door burgemeester en wethouders te doen onderzoeken.
De motie van den heer Rengers wordt hierop verworpen met
8 tegen 7 stemmen, die van de heeren Rooseboom. Wijbrandi,
BumaBloembergenvan SloterdijckSuriDgar en Rengers.
Het voorstel van den heer van Sloterdijckvervolgens aan de
stemming onderworpen, wordt aangenomen met 12 tegen 3 stem
men die der heeren BruinsmaBloembergen en Attema.
Hierna tot de behandeling van art. 16 teruggekeerd zijnde
geeft de heer van Sloterdijck te kennen dat hij reeds bij
den aanvang der beraadslaging heeft gezegd het uitspreken zijner
opinie over dit art. tot later te zullen uitstellen. Na het reeds
door onderscheidene leden gesprokene kan hij kort zijn. Hij
vereenigt zich het liefst met het door burgemeester en wethou
ders voorgesteld arf. De bezwaren van den heer van Valkenburg
zijn ook ae zijne. Ten aanzien van hetgeen tegen die bezwaren
is aangevoerd moet hij er de aandacht op vestigendat de beide
rapporteurs in het licht hebben trachten te stellen, dat de com
missie enkel heeft uitgebreid het beginsel van burgemeester en
wethouders tot verzwaring der eischen van toelatingmaar of
het voorstel wel eene zoo eenvoudige uitbreiding isbetwijfelt
spr.want de commissie voegt aan de eischen een vak (de na
tuurkunde) toewaarvan de keunis tegenwoordig niet anders
dan aan de hoogere burgerschool wordt opgedaan cn ter wille
van dat eene vak geeft men één jaar, een zeer duur jaar, prijs.
Daardoor beperkt men tevens het bezoek van het gymnasium als
leerlingen tot hen die aan de hoogere burgerschool zijn gevormd,
terwijl naar spr's. oordeel de eischen van toelating zóó moeten
worden gesteld dat ieder vrij is in de keuze van den weg om
tot de kennis daarvan te komen.
In de tweede plaats ziet spr. de behoefte aan zulk eene alge-
meene ontwikkeling voor de gymnasiasten niet. in. De heer
Rooseboom heeft gezegddat van alle rijksambtenaren het eind
examen der hoogere burgerscholen wordt gevorderd maar dit
is toch zeker met uitzondering ten aanzien van die rijksambte
naren welke de hoogeschool hebben bezocht.
Spr. is geen voorstander van eene kennis van vele vakken
die zoo ligt oppervlakkig blijftvoor menigeen zou het misschien
wenschelijk wezen dilettant in de regtsgeleerdheid te zijn al
ware het enkel om den weg in den doolhof onzer wetten te
kennentoch zou men te ver gaan door die kennis te vorderen
voor de opleiding tot een vak van geheel verschillenden aard. Zoo
ook de natuurkunde. Voor aanstaande philosophen ia ze noodig, voor
I velen buitendien zal ze wel eene aangename bezigheid zijn
maar om haar voor allen als vereischte te stellen gaat te ver.
Spr. vreest, dat het weinig praktische bekwaamheden zal aan
brengen. Hij zal zich daarom tegen het door de commissie voor
gesteld art. 16 verklaren.
De Voorzitter deelt mede van den heer Rengers een amen
dement te hebben ontvangenstrekkende om uit art. 16 te doen
wegvallen de woorden „wis- en natuurkunde" en daarvoor te
lezen „wiskunde".
De heer van Eijsinga had zich min of meer gevleid dat
na de aanneming van het voorstel van den heer van Sloterdijck
het grootste bezwaar tegen het voorgedragen art. 16 zou zijn
weggenomen. Die leden voor welke de eischen van toelating
te zwaar warenkonden daarin een correctief vinden. Spr. vindt
zich genoopt nogmaals een lans te breken voor de opneming der
natuurkunde. Hij gelooft nietdat ten onregte van de natuur
kunde tegenwoordig meer werk wordt gemaakt dan vroeger
omdat de resultaten daarvan goed en nuttig zijn. Wat overigens
de appreciatie daarvan betreft hieromtrent heeft reeds de
heer Rooseboom het zijne bijgebragt. Spr. wenscht nog te doen
uitkomendat men zich van het onderwijs in de natuurkunde
een minder juist denkbeeld schijnt te vormen. De heer van Slo
terdijck althans zeidedat men die kennis niet anders dan aan
de hoogere burgerschool deelachtig kan worden. Spr. neemt de
vrijheid dit te betwijfelen. Zelfs in de scholen voor gewoon
lager onderwijs wordt de natuurkunde onderwezen de kennis
der natuur behoort daar tot de verpligte vakkenterwijl men
met de wiskunde aldaar het terrein van het meer uitgebreid
lager onderwijs betreedt. Het heeft spr. wel eens bevreemd
dat gedurende de eerste twee jaren het onderwijs in de natuur
wetenschappen aan de hoogere burgerschool wat op den achter
grond wordt geschoven; doch dit is eene reden te meer, nu er
een driejarige cursus is opgerigt om daarvan door de aanstaande
leerlingen van het gymnasium gebruik te doen maken. Spr. is
'van oordeeldat de eischkennis van de grondenvan de begin
selen der natuurkunde even als der wiskunde niet overdreven is
te noemen. Het komt hem niet twijfelachtig voordat in de te
verwachten nieuwe wet op het hooger onderwijs eene bepaling
als de hier gewenschte zal worden aangetroffen voor het ver
krijgen van algemeene kennis acht spr. haar ten minste als een
onmisbaar element.
De heer Rengers moet opkomen tegen eene soort van tak-
tiek om de inlassing van de natuurkunde als zoo onbeduidend
voor tc stellen, Men moet niet uit het oog verliezen dat de
verzwaring der eischen van toelating eene levenskwestie voor
het gymnasium uitmaakt. Voor de door de commissie voorge
dragen redactie van art, 16 kon men met andere woorden even
goed lezen „Geen leerling wordt tot het gymnasium toegelaten,
„zoo hij niet drie jaar de hoogere burgerschool heeft bezocht."
En nu moet spr. vragen, of men de toelating tot eene gemeente
lijke inrigting zoodanig mag verzwaren dat daarvan geen kiu-
deren gebruik kunnen maken, tenzij ze niet reeds drie jaar lang
eene rijksinrigting hebben bezocht. Dit bezwaar weegt, bij spr.
zoodanigdat hij zich tegen het voorstel der commissie moet
verklaren.
Verslag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, 1872.
105
De heer Bloembergen moet vragenof het noodig isdat
de leerlingen aan het gymnasium in de natuurwetenschappen on
derwijs hebben genoten en gelooft deze vraag ontkennend te
mogen beantwoorden. De kennis daarvan moge wenschelijk zijn
het wordt trouwens ook niet verboden zich er in te bekwamen
maar dat ze noodig isdaarvan heeft spr. niet de overtuiging
te minder nu het onderrigt daarin aan het gymnasium niet kan
worden voortgezet.
De heer Roosoboom komt op tegen het door den heer Ren
gers gesprokene over de toelating. Tengevolge de aanneming
van het voorstel van den heer van Sloterdijck kan ieder worden
toegelaten. Thans geldt het alleen het peilwaarop het onder
wijs aan het gymnasium zal staan en naar spr. meent behoort
meerdere ontwikkeling voorop te staan. De beweringdat de
natuurkunde alleen op de hoogere burgerscholen wordt onder
wezen moet spr. ten sterkste tegenspreken, daar op verre weg
de meeste kostscholen daarin onderwijs wordt gegeven.
De heer van Sloterdijck heeft er verder op gewezen dat vele
rijksambtenaren die op hoogescholen hunne opleiding hebben ge
noten nimmer de hoogere burgerscholen hebben bezocht. Dit is
zeer waardoch er bestaat in dit opzigt een natuurlijke reden
wijl het middelbaar onderwijs nog niet zoo lang en het hooger
onderwijs nog in het geheel niet geregeld is. Hij herhaalt het
aangevoerd voorbeeld aangaande de officieren der infanterieen
vraagt wat deze met al de op de hoogere burgerscholen verkre
gen kennis te makken hebben Volgens hem strekt ze alleen
te bekoming eener algemeene ontwikkeling, die de staat van hare
ambtenaren verlangen kan en moet.
De heer Brunger zal voor het amendement van den heer
Rengers stemmenomdat hij de deuren tot het gymnasium niet
wenscht te sluiten maar zoo wijd mogelijk wil hebben openge
steld. Men vergeet hier te doen te hebben met aanstaande studi
ozendie bij aankomst op het gymnasium eerst 15 jaar oud
zijuterwijl het menigmaal blijkt, dat op dien leeftijd de jongens
nog niet genoeg onderlegd zijn en de geestesgaven en vatbaar
heid eerst daarna krijgen. Met aanneming van het voorgestelde
van art. 16 zouden deze echter geheel van het gymasium versto
ken zijn. Men vergete het niet, dat een jongen op zijn 15e jaar
bij het toelating examen afgewezen zijne toekomstige carrière
daarvan afhankelijk kan zijn. Sprx komt het voor, dat men voor
dezen leeftijd nog niet zulke strenge eischen stellen mag.
De heer van Eijsinga moet naar aanleiding van het verlan
gen van den heer Brungerom de deuren zoo wijd mogelijk
open te stellenopmerkendat er in dat geval van geen toe
lating-examen sprake moet wezen, maar alles aan de overgangs-
en eind-examens moet worden overgelaten. Hij wijst er overi
gens opdat door het voorstel van den heer van Sloterdijck de
deur reeds wijd genoeg is opengesteld.
Overigens moet hij opkomen tegen de bewering van den heer
Rengersdat rapporteurs de beteekenis van de inlassing der na
tuurkunde als eisch voor de toelating trachten te verkleinen.
Hij kan niet begrijpen waaruit dat geachte lid aanleiding heeft
genomen om dit te onderstellen. Integendeelhij heefttoen hij
straks het woord voerde, getracht te doen uitkomen hoeveel ge-
wigt door de commissie van rapporteurs wordt gehecht aan het
beginsel van verzwaring der eischen van toelatinggeheel in
overeenstemming met het gedrukte verslag van burgemeester en
wethouders waarin dat beginsel zoo op den voorgrond wordt ge
steld dat het al het overige beheerscht.
De heer Brunger antwoordt den vorigen sprekerdat hij
met de ondersteuning van het amendement van den heer Ren
gers volstrekt niet het plan heeft gehad om alle eischen te doen
wegvallenintegendeel hij wenscht het toelating-examen in
geen geval bezwarender te maken dan voorgesteld is door bur
gemeester en wethouders.
Het amendement van den heer Rengers wordt hierop aange
nomen met 9 tegen 5 stemmendie van de heeren Rooseboom
van Eijsinga, van der Meulen, Attema en Westenberg. (De
heer Wijbrandi had voor de stemming de vergadering verlaten.)
De heer Suringar geeft hierop te kennendat naar zijne
meening een stukvan den raad uitgaande, ten opzigte van taal
en stijl den toets moet kunnen doorstaan. Nu leest hij in art.
16 „Geen leerling wordt tot het gymnasium toegelaten dan
„van wien het na voorafgaand examen is gebleken dat hij vol
doende kennis bezit van lezenschrijven de gronden der wis-
„kunde en van de NederlandscheFransche en Hoogduitsche
„talenzoomede van geschiedenis en aardrijkskunde." In de
eerste plaats zou hij zeggen dat de voldoende kennis niet blijkt
na maar bij het examen en ten tweeden dat lezen en schrijven
niet het voorwerp zijn van kennen maar van kunnenImmers men
kan lezen en schrijven, rnaar kent wis- en natuurkunde. Hij stelt
daarom voor, om.de redactie van art. 16 aldus te wijzigendat
het luidt: „Geen leerling wordt tot het gymnasium toegelaten
„dan van wien het bij voorafgegaan examen gebleken is dat hij
„welbedreven is in het lezen en schrijven en voldoende kennis
„bezit van de gronden der wiskundeenz."
Dit voorstel wordt zonder hoofdelijke stemming aangenomen.
Art. 16gewijzigd als bedoeldwordt hierop mede zonder
hoofdelijke stemming aangenomen hebbende echter de heer van
Eijsinga aanteekening in de notulen verzochtdat hij zich niet
met het gewijzigd art. vereenigt.
De heer Bruinsmahierna het woord hebbende bekomen
zegt, dat het bij het aangenomen voorstel van den heer van
Sloterdijck tot toevoeging van een artikel achter art. 18 geheel
is in het midden gelatenof de in dat voorstel bedoelde leerlin
gen ook een examen moeten doen. Hij zou daarom aan het
artikel de bepaling willen hebben toegevoegd, dat deze personen
niet worden toegelaten dan na een bewijs te hebben overgelegd
van voldoend lager onderwijs te hebben genoten.
De Voorzitter acht deze toevoeging overtollig omdat de
toelating der bedoelde personen geheel afhangt van de vergun-
uing van curatoren en men in deze genoegzaam vertrouwen mag
stellen dat ze geen vergunning zullen verleenen aan personen
die voor het onderwijs aan het gymnasium niet ontvankelijk
zijn.
De heer Attema is van oordeel, dat nu het voorstel is aangeno
men de deuren ook zoo wijd mogelijk moeten worden opengezet
komen er dan jongensdie aan de lessen niets hebbenwelnu
ze zullen het zich zeiven hebben te wijten. Overigens gelooft
ook spr.dat men de zaak gerust aan curatoren kan overlaten.
De heer Bruinsma ziet hierop van het doen van een voor
stel af.
Het voorstel tot wijziging van art. 20 en dat tot het roijeren
van art. 22 worden zonder hoofdelijke stemming aangenomen.
Eveneens worden zonder hoofdelijke stemming aangenomen de
voorstellen tot wijziging der artt. 25 en 27.
Wijziging van art. 28.
De heer Rengors wil het debat over het uitreiken van prij
zen niet hernieuwen maar stelt voor in dit art. de woorden
„en prijsuitdeeling" te behouden.
Dit voorstel wordt buiten verdere discussie met 11 tegen 2
stemmen, die van de heeren Bloembergen en Rengersverworpen.
(De heer Westenberg had voor de stemming de vergadering ver
laten.)
De voorstellen tot wijziging van art. 28 en tot het roijeren
van art. 29 worden hierop beide zonder hoofdelijke stemming
aangenomen.
Wijziging van art. 31.
De heer Reugors wenscht te worden ingelicht welke de
