50
Verslag der handelingen van d ge neenteraud te Lo.i wardenan den 13 Maart 188;'
toevoer van gas bij de Wirdumerpoort ruimschoots voldoende
is en dat men om die reden niet behoeft beducht te zijn om
te voldoen aan den wensch van het gemeentebestuur van
Leeuwarderadeel.
Nu is er wel door den heer Wiersma op gewezendat bet
bier meer een principe geldt Spr. meent echterdat dit
principe reeds zoo goed als uitgemaakt isdoch al is dit niet
het gevaldan dient men ook niet te vergetendat bij eene
gasverlichting der Schrans niet alleen het belang van de be
woners van die buurt is betrokken, maar in zekeren zin ook
dat van de ingezetenen dezer gemeentedie zoovele betrek
kingen met eerstgenoemden onderhouden
De heer van Sloterdijck gevoelt zich gedrongen om
waar het voorstel van burgemeester en wethouders reeds van
drie kanten is bestredeniets ten voordeele van dat voorstel in
het midden te brengen. Het komt spr. voordat het motief
door burgemeester eu wethouders aangevoerd, allezins juist is.
Het moge waar zijndat de gasproductie voldoende is, maar
dan is het ook waardat het vervoer door de buizen veel te
wenschen overlaat. Veel wordt er, is er over de gasverlichting ge
klaagd en met grond ook en zoolang dit het geval ismoet
niet tot verlichting van andere gemeenten of gedeelten daar
van worden overgegaan. Zoolang de ingezetenen niet tevre
den gesteld en de belangrijke gebreken die er moeten zijn
verholpen zijnmoet men geen meerdere verpligtingen op
zich nemen.
Dit klemt te meer met het oog op hetgeen door den heer
Dirks gezegd eu door den heer Duparc beaamd is omtrent
de financiële zijde der zaak. Er is opgemerkt, dat men door
meerdere consumtie is gekomen tot verlaging van gasprijs
Daarin ligt opgeslotenalthans naar bet spr. voorkomtdat
men hier niet alleen op het oog heeft de straatverlichting in
de Schransmaar ook wel degelijk de verlichting van de
daar staande gebouwen. Spr. zou ook daar niet tegen zijn
indien men maar zeker was, dat de fabriek daarvoor vol
doende capaciteit bezitmaar zoo lang die zekerheid niet
bestaat, is hij daar wel tegen. Hij meent, dat de Schrans
nog al vrij wat gas zal trekkenhetgeen in de gegeven om
standigheden schadelijk voor de gasverbruikende ingezetenen
zou kunnen zijn. En nu mogen de leden der gascommissie
beter op de hoogte zijn van de constructie der fabriek en van
de reeds aangebragte verbeteringen het is in confesso, althans
in confesso geweestdat aan de fabriek en de leiding zooveel
mankeerdedat een en ander onmogelijk nu reeds volkomen
hersteld kan zijn.
De heer Wiersma zegtdat de eenstemmige bestrijding
van het voorstel van burgemeester en wethouders door de
leden der gascommissie hem noopt nog een enkel woord tot
toelichting van dat voorstel in bet midden te brengen. Te meer
acht hij zich hiertoe verpligt, omdat de heer Duparc heeft
beweerddat het principe wat hier geldt, reeds is uitgemaakt.
Spr moet opmerken dat dit niet het geval is. Eigenlijk
is het alleen om hot beginsel te doen uitspreken waarom spr
tot het voorstel van burgemeester en wethouders heeft mee
gewerkt. Ware dit reeds uitgemaakt geweesthij zou zeker
bij het dagelijksch bestuur er op aangedrongen hebbeude
zaak te laten rusten tot dat men geheel gereed zou zijn om
meerdere verpligtingen op zich te kunnen nemen.
Het is spr. echter juist te doenom het principe thans uit
te maken. Hij is niet tegen het verleenen van hulp aan eene
naburige gemeentemaar toch is tegen het optreden als gas
leverancier door de gemeente nog al iets aan te voeren.
De eenige aanleiding toch voor eene gemeente om eene
gas riek te exploiteren, is niet gelegen in de bedoe
ling om winst te behalen, zooals bij ieder particulier in
dustrieel maar de gemeente mag alleen daar ais industrieel
optreden waar dit onvermijdelijk is met het oog op de be
langen der gemeentenarenMen vergete nietdat de ex
ploitatie der gasfabriek zam en hangt met veel andere zaken,
als ir zijn de bestratingde straatverlichting de verlich
ting -ui verschillende openbare gebouwen enz
Met het oog op een en ander kan eene gemeentelijke ex
ploitatie van groot belang zijnDe gemeente is in eene veel
betere conditie dan een particulier. Daarom kan spr. zich
met eene exploitatie eener gasfabriek van gemeentewege ver
eenigen en ziet hij ook geen bezwaar om eenige winst voor
de gemeente daaruit te accepteren. Niets wordt toch betaald
voor administratie en het denkvermogen dat een particulier
zich toch ook laat betalen terwijl ook het bedrijfskapitaal
tegen veel lagere rente wordt verkregenals waarvoor een
particulier zich dit kan verschaffen.
In verband met een en ander komt het hem voordat
het beweren van den heer Dirks is een paradox. En is spr.
nu er toch voor, om de Schrans aan gaslicht te helpen, dan
is hij dit alleen, omdat hij eene naburige gemeeote wil laten
profiteren van ietswat eene stad als Leeuwarden wel kan
hebben maar niet eene plattelands gemeente
De ver uit elkander gelegen deelen van Leeuwarderadeel
maken de exploitatie eener gasfabriek in die gemeente
moeijelijkzoo niet onmogelijk. Het is daarom, dat hij heeft
meegewerkt tot het voorstel om in beginsel uit te maken of
al dan niet gas voor de straatverlichting in de Schraus zal
worden geleverd. Dat beginsel behoort z i. in de allereerste
plaats te worden uitgemaakt en wordt het aangenomendan
zal men daarna kunnen besluiten wanneer aan dat beginsel
uitvoering zal worden gegeven en ouder welke voorwaarden
de gasleverantie zal plaats hebbeu.
En heeft spr. nu niet tegen het beginselhij heeft er wel
tegen om dat beginsel dadelijk uit te voeren. Hij meent,
dat die uitvoering niet moet plaats hebben dan nadat aan
de gasfabriek de uoodige uitbreiding en verbetering is aan-
gebragt. Thans reeds daartoe over te gaanacht hij boven
dien ongewenschtomdat men nog geenzins zeker isdat
eene storing in de gasproductiezooals die heeft plaats ge
had zich niet zal herhalen.
Nog iets. De gasprijs is op 8 cent per stère bepaaldmaar
die prijs baseerde er zich opdat het gas slechts aan inge
zetenen zou worden geleverd. Nu is niet bepaald, of het gas
voor denzelfden prijs ook aan niet-ingezetenen zal moeten
worden geleverd. Stelt men zich op een zuiver industrieel
standpuntdan zou een hoogere prijs allezins gewettigd zijn
voor gasdat naar buiten uit moet worden geleverd.
En eindelijk zal men bij de prijsbepaling ook niet uit het
oog behooren te verliezen het onderzoek dat naar den toe
stand der gasfabriek wordt ingesteld. Niet alleen zal het
onderzoek zelf veel geld kostenmaar ook de verbeteringen
welke tengevolge van dat onderzoek zullen blijken noodig te
zijn. Zal wanneer men daarop gaat letteneen prijs van 8
cent voldoende zijn Men bedenke weldat het contract
dat men casu quo nu zou moeten sluitenwel over eenige
jaren moet loopen en dat men geen contract kan sluiten
Versiag der handelingen van den gemeenteraad te Leeuwarden, van den 13 Maart 1884.
51
waarbij de eene partij het regt wordt toegekend om wille
keurig veranderingen in den prijs aan te brengen. Men dient
bij de prijsbepaling op eenen goeden basis te kunnen afgaan
en die heeft men thans niet, maar zal men eerst dan erlan
gen wanneer de uoodige uitbreiding en verbeterirg der fa
briek tot stand zullen zijn gekomen. Spr. wil dus eindigen
met te herhalendat het niet wenschelijk isom de Schrans
reeds vóór die uitbreiding en verbetering met gas uit de ge
meentelijke gasfabriek te verlichten.
De heer Dirks herinnertdat de heer Wiersma heeft ge
zegd dat het hier meer het principe geldt en dat spr's. be
wering is eene paradoxhij zal op dit laatste maar niet
terugkomefi maar naast het principe van den heer Wiersma
nog een ander principe stellen, nl dit, dat buren verpligt
zijn elkander zooveel mogelijk te helpen. Waar zooveel rela
tie bestaat als tusschen deze gemeente en de Schransdaar
is helpen als hier bedoeld burenpligt. Misschien zou een
vreemdeling eenigzins vreemd ophoorenwanneer hij vernam
dat de eene gemeeute aan de andere gas gaat leveren maar
voor hemdie met de toestanden op de hoogte is zal dit
niet het geval zijn. Wat toch is eigenlijk de Schrans? Had
de Middelzee vroeger niet Leeuwarden aan die zijde begrensd
vrij zeker had ze steeds deel uitgemaakt van de stadwant
de buurt de Schrans staat tot de stad in zoo naauwe betrek
king dat het bestuur dezer gemeente zelfs heeft gemeend
bepalingen in het leven te moeten roepenop grond waar
van gemeente-ambtenaren daar niet mogen gaan wonen. En
zal men nu waar zulke naauwe betrekkingen bestaan niet
spoedig gaan helpen?
De heer Wiersma is wel voor helpenmaar wil wachten
totdat alle verbeteringen en uitbreiding aan de fabriek en de
straatkanalisatte zijn afgeloopen Men zal dan nog lang moe
ten wachten.
Maar wat nu nog den gebrekkigen toestand der fabriek
betreftdie toestand is werkelijk niet zoo gebrekkig. Er wordt
gesproken van een belangrijk gasverliesmaar dat verlies is
niet zoo groot als men wel meent. Een groot deel er van
wordt veroorzaaktdoor dat de straatverlichting veel te laag
wordt genoteerd. Deze eischt veel meer gas dan wordt ge
rekend. Daarenboven zijn in den laatsten tijd de cijfers om
trent het gasverlies niet zoo slecht. Maar hoe het zij er is
een commissie van onderzoek en deze zal de gebrekenwelke
er zijn wel aanwijzen.
Hij wil eindigen met de verklaring te herhalen, dat spoedig
helpen hier burgerpligt is. Hij zou den heer Wiersma willen
aanraden om eens de mooije roman te lezen: De Buren.
Misschien komt die spr. dan wel tot eenigzins andere ziens
wijze.
De heer van Harinxma thoe Slooten had geen plan
om zich in het debat te mengen. Het is den leden van het
dagelijksch bestuur bekenddat hij zich slechts ten halve met
dit voorstel kan vereenigen en nu houdt hij er niet vanom
in dusdanige gevallen oppositie tegen de voorstellen van
burgemeester en wethouders te voeren. Hij bepaalt zich dan
liever tot de stemming. Toch meent hij thans een enkel
woord in het midden te moeten brengen.
Ht t ondenverpelijk voorstel is een tweeledig voorstel. Het
le lid betreft het principe en daaromtrent is men het blij
kens de gevoerde discussie vrij wel eenszij het dan ook op
verschillende motieven. Het 2e lid betreft de uitvoering en
vooral den tijd van uitvoering. Daaromtrent bestaat verschil
van meening en nu schaart spr. zich aan de zijde van den
heer Plantengadie oppositie voert tegen het voorstel van
burgemeester en wethouders Hij meent, dat, wanneer het
principe eens is aangenomen, er dan geen overwegend be
zwaar meer tegen kan bestaan om ook nog in dit jaar aan
die beslissing uitvoering te geven. De gascommissie heeft de
zaak behoorlijk nagegaan en ofschoon het moet worden erkend,
dat er veel werk voorhanden isis dat vele toch niet van
dien omvangdat men daaronder geen 2 a 300 meter nieuwe
leiding zou kunnen begrijpen.
In het afgeloopen jaar is gebleken dat de fabriek voldoende
capaciteit bezit om de noodige hoeveelheid gas te produceren
en voor dit jaar heeft men het vooruitzigtdat aan de fabriek
nog zoodanige uitbreiding zal kunnen worden gegeven dat
er volstrekt geen bezwaar tegen bestaat om de bedoelde bu
renpligt waar te nemen of wel burendiensten te bewijzen.
Op dien grond is spr. het niet geheel met het voorstel van
burgemeester en wethouders eens.
Het is z. i. echter onmogelijk om dat voorstelzooals het
is liggende bij amendement zóó te wijzigen, dai; aan de ge
opperde bezwaren wordt tegemoet gekomen. Men zou dan
nu ook reeds de voorwaarden van levering moeten vaststel
len en dit is hoogst moeijelijk in deze vergadering te doen.
Mogt de raad zich met bet door den heer Plantenga geopperd
denkbeeld vereenigen en dus de Schrans vóór 1885 van gas
willen voorziendan zal het zeker het beste zijn de zaak
ter nadere voorbereiding aan burgemeester en wethouders te
ren voijeren.
De heer Plantenga gelooft met den vorigen spreker, dat
men het in principe vrij eens is. In verband hiermede stelt
hij voor om uit de conclusie van het voorstel van burgemees
ter en wethouders weg te laten de woorden „zoodra aan de
gasfabriekde straatkanalisatie enz.de vereischte verbete
ringen zijn aangebragt en de voorgenomen uitbreiding der
fabriek zal zijn afgeloopen."
Dit voorstel wordt ondersteund. Behalve de heer Brunger
zal ook de heer Troalstra daarvoor stemmen. Laatstge
noemde gelooft, dat men dan geheel vrij zal blijven ten op-
zigte van het tijdstip van levering Alleen zal dan het prin
cipe* worden beslist. Niets zal worden gepraejudicieerd en
het tijdstip van levering kan dan gevoegelijk tegelijk met de
voorwaarden van levering kunnen worden vastgesteld.
De heer Wiersma doet opmerken, dat men bij aanneming
van het voorstel van den heer Plantenga juist niet vrij zal
zijn. De zaak zal dan bepaald in 1884 moeten worden be
vorderd. Het gaat toch niet aan de conclusie geheel van de
daarover gevoerde discussie te scheidenneen het besluit is
niet geheel van het débat los te maken. Men zou dan later
weer dezelfde discussie hebben.
Om tot eene zuivere beslissing te komenkomt het hem
wenschelijk voor, de conclusie vau het voorstel in twee deelen
te splitsen en wel zóódat eerst het principe wordt uitge
maakt en daarna of de uitvoering der zaak zal wachtentot
dat de noodige verbeteringen en uitbreiding aan de gasfabriek
en de straatkanalisatie zullen zijn tot stand gekomen of wel,
dat zij nog in dit jaar zal plaats hebben.
Intusschen kan hij den heer Dirks verzekerendat hij het
werk „de Buren" indertijd heeft gelezen en dat welligt de
lectuur daarvan medewerkt hem voor het principe te stemmen
om de Schrans aan gas te helpen.
