36 Yerslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, van Dinsdag 22 Maart 1898.
De leden van den raad kunnen dus geacht worden
voldoende op de hoogte te zijn. Spr. zal de vergadering
niet vermoeien, met andermaal in discussie te treden over
het vóór en tegen in deze kwestie. Sedert 1894, de laatste
maaldat de zaak in den raad is behandeld is er geen
nieuw licht over opgegaan. Wel is er veel over geschreven,
zijn vele citaten aangehaald en veler meeningen uitge
sproken maar de kwestie zelve is nog een onderwerp
van studie. Vele wetenschappelijke mannen van goeden
wille, tot verschillende partijen behoorende, zijn nog bezig
er eene ernstige studie van te maken.
Wat spr. persoonlijk betreft, hij neemt nog het stand
punt in, dat hij in 1894 heeft ontwikkeld en waarop ook
de raad zich toen stelde. En hij kan ook namens de
"Vereeniging ter bevordering van volksgezondheid verklaren,
dat hare zienswijze van toen nog onveranderd is gebleven.
Spr. zal den heer Oosterhoff niet volgen in het opsom
men van vele citaten. Hem zou het niet moeilijk vallen
een even groote statistiek te leveren van eerlijke, zede
lijke menschen, die aan zijne zijde staan en het sanitair
toezicht in bescherming nemen. Een klein proefje wil
spr. geven door eene mededeeling van Prof. van Overbeek
de Meijer, welke ook bij de discussie in den gemeenteraad
van Arnhem is aangehaald. „De juistheid der grondregelen,"
schreef die hoogleeraar, „van hetgeen tegen de prostitutie
en hare gevolgen uit een sanitair oogpunt behoort te
worden gedaan, is besproken en erkend bij de internationale
congressen te Parijs in 1867, te Rome in 1871, te
Weenen in 1875 en te Turijn in 1880; in de Academie
royale de médicine de Belgique van 31 Juli 1886 tot
28 Mei 18S7: het 10e internationale geneeskundig congres
te Berlijn in 1890; de Nederlandsche maatschappij tot
bevordering der geneeskunst, en de verpletterende eenpa
rige getuigenis der leden van het le congres de dermatologie
et de syphiligraphie", derhalve uitnemend bevoegden te
Parijs in Augustus 1889gezwegen nog van zeer talrijke
deskundige schrijvers over het onderwerp."
Spr. meent het hierbij te kunnen latende leden
hebben zich door het lezen dor overgelegde stukken vol
doende op de hoogte kunnen stellen.
Hij zal zich verklaren voor aanneming van het voorstel
der commissie.
De heer Haverschmidt wenscht rekenschap te geven
van zijn stem die hij tegen het voorstel zal uitbrengen.
Wanneer spreker zich bepaalt tot hét adres, waarin enkel
wordt gevraagdhet houden van bordeelen strafbaar te
stellendan kan hij zich onthouden van beschouwingen
over het wensehelijke van het sanitair toezicht. Hij wenscht
echter te verklaren dat hij zich stelt op het standpunt
van dat lid van het dagelijksch bestuur te Arnhem dat
opheffing der bordeelen verlangt met zeer strenge toe
passing der bepalingen van de bestaande verordening
omtrent de keuring der prostituée'szooals dat sedert
1891 in het geheele Duitsche rijk wordt in praktijk ge
bracht. Spreker ontkent niet, dat handhaving van de ver
ordening veel bezwaren zal opleveren.
Voor een juiste beoordeeling van deze zaak, speciaal
wat de stad onzer inwoning betreft, heeft spreker nage
slagen de opgaven voorkomende in het jaarverslag sedert
1877 en hij vond daarin dat na de inwerkingtreding
van de verordening van 26 October 1876, 8 vergunningen
over 1877 werden uitgereikt voor het houden van een
bordeel.
Terloops merkt spreker op, dat in 1877 van de 25 eerst-
onderzochten 11 personen in het ziekenhuis terecht kwamen,
waarmee het doeltreffende van het toenmalig onderzoek
zeker wel is bewezen.
Waren er in 1877 8 vergunningenin 1883 was het
reeds gedaald tot 5 in 1885 tot 2 en in 1896 bepaalde
het zich tot één enkele vergunning. Waar het cijfer zonder
dwang in die jaren van 8 tot 1 is verminderd, stolt spreker
de vraag, of het zoo'n ingrijpende maatregel mag heeten,
wanneer men besluit het laatste bordeel dat duizenden
een ergernis is, de vergunning in het vervolg te weigeren.
In Amsterdam, waar men 35 erkende en 228 verdachte
huizen hadmocht de maatregel ingrijpend heeten hier
zeker niet.
Wanneer spreker mag aannemen dat de politie even
gestreng optreedt als vroeger, dan zijn met die bordeelen
ook de prostituée's verdwenen. In 1877 waren er 59, in
1878 35, in 1883 25, in 1885 18, in 1896 slechts 10,
en al verwacht spreker nietdat met het laatste bordeel
de laatste prostituée verdwijnt, zoo zal het getal toch
stellig weer met een paar vreemde vrouwen verminderen.
Nog een klein gemeentebelang is voor spreker bij deze
zaak betrokken. Sedert 1895, na aankoop van den molen
„de Arend", is de gemeente nagenoeg voor het geheel
eigenares van den Vrouwenpoortsdwinger. Spreker heeft
destijds een plan tot bebouwing gezien, dat met gedeeltelijk
behoud van het plantsoen zeker kans van slagen heeft
en hij kan zich een bouwondernemer voorstellendie er
meer voordeel in ziet hier te bonwen dan aan het Kanaal.
Zoolang het bordeel er staatvalt aan exploitatie niet
te denkenen ook om die reden van practischen aard
sluit hij zich aan bij degenendie het bordeel willen
zien verdwijnen.
Spreker zal daarom met de commissie niet kunnen
meegaan.
De heer Troelstra herinnert er aan, dat het 14 jaren
is geledendat hij bij den raad een voorstel heeft inge
diend om het onderzoek der publieke vrouwen af te
schaffen. Dit voorstel is in twee geheime zittingen be
handeld, doch hij heeft zijn pleit niet gewonnen. Het zal
zijnen medeleden, die toen bij de behandeling tegenwoordig
waren dus niet verwonderen dat hij over het thans in
behandeling zijnde rapport en voorstel zijn oordeel wenscht
mede te deelen.
Dat hij bij latere adressen tot intrekking van de ver
ordening zich bij afwijzende beslissingen heeft neergelegd,
vindt hierin zijn oorzaak, dat hij geen kans zag, om zijn
gevoelen bij de meerderheid zijner medeleden"ingang te
doen vinden.
Nu staat 't met de zaak anders. Sedert 22 jaren is de
verordening in werking, maar in dat tijdsverloop zijn velen
van inzicht veranderdles idéés marchentDe denk
beelden omtrent de bestrijding der prostitutie en omtrent
hare beweerde noodzakelijkheid zijn gewijzigd de goede
resultaten der verplichte keuring worden zeer sterk in
twijfel getrokken. Meer dan ooit wordt deze kwestie be
sproken en onderzochtde vrouwenbeweging is krachtig
en heeft reden van bestaan. De vrouw komt voor hare
sexe opwaar de man op wetgevend gebied tegenover
de vrouw misbruik van zijn macht heeft gemaakt. In
verscheidene gemeenten zijn reeds de verordeningen op
de prostitutie ingetrokken en het houden van bordeelen
verboden.
Bij den Hoogen Raad is echter nog de vraag aan de
orde, of de gemeentebesturen bevoegd zijn, om het houden
van bordeelen te verbieden waartoe het besluit van den
gemeenteraad te Amsterdam aanleiding heeft gegeven.
Spr. zou gaarne hebben gezien dat men de uitspraak
van den Hoogen Raad had afgewacht, alvorens een voor
stel naar aanleiding der ingekomen adressen in te dienen
en in behandeling te nemen.
Immers, indien de Hooge Raad beslist, dat de gemeen
telijke wetgever het houden van bordeelen niet verbieden
mag, dan was de zaak hiermede voorloopig afgedaan.
Maar de commissie voor strafverordeningen wil blijkbaar
de verordening omtrent de prostitutie niet veranderd zien,
en van haar standpunt is het dus onverschillig welke
beslissing de Hooge Raad neemt.
Zij blijft het standpunt van vóór 22 jaar geheel innemen.
Zij heeft zich haar taak wel wat gemakkelijk gemaakt.
Van een onderzoek omtrent de werking der verordening
en den tegenwoordigen omvang der prostitutie in deze
gemeente en van hare gevolgen vindt men niets in het
rapport. Eenvoudig een beroep op de uitspraak van den
raad in 1892 en 1894. Zij zegtgij hebt toen afwijzend
Verslag der handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, van Dinsdag 22 Maart 1898.
37
pp gelijke adressen beschikt, waarom zoudt ge nu anders „zoo 't al niet mag gelukken haar uit te roeien? Dat dit
^ioen. Maar sedert is de samenstelling van den raad ge- „laatste wel tot de utopiën zal behooren, bij de bestaande
iwijzigd er zijn andere raadsleden, die er misschien anders ..maatschappelijke toestanden met het oog op de macht
bver denken. Daarom was het wel van belang geweest, „die haar in 't leven riep en noodzakelijk maakt, is ligt
~en onderzoek in te stellen, evenals in Amsterdam; eens ..te begrijpen. Maar iets anders is het, haar niet te igno-
jna te gaan, of de toestand ook hier in de laatste jaren is ..reeren haai' als vijandin niet gering te schatten, haar
gewijzigd, o. a. in verband met de belangrijke vermindering „onder de oogen te zien, haar zoo onschadelijk mogelijk
van het garnizoen. In alle rapporten over verplichte keuring „te maken, haar de plaats aan te wijzen, waar zij behoort,
wordt toch het meest rekening gehouden met de aanwezig- „Elke der machten die zij met hare vernielingswoede
beid van militairen. Onder hen schijnt men de nadeelige „bedreigtbehoort dien strijd te aanvaarden dien te
gevolgen dor prostitutie het meest waar te nemen. „beschouwen als een heiligen strijd; de godsdienst, de
Nu er buurtbezoekers zijn, zou men misschien op „zedelijkheid, de staat; de laatste in een dubbel opzicht,
delicate wijze nog al vertrouwbare on vrij volledige in- „in naam der openbare orde, in naam der volksgezondheid."
lichtingen kunnen verkrijgen. Ziedaar zegt spr. eenige regelen geciteerd met
Doch zooals spr. zeide de commissie heeft een gloed en ongetwijfeld met volle overtuiging geschreven
jen ander overbodig geacht. Zij heeft gemeendalleen hoeveel kantteekeningen er ook op te maken zijn.
enige beschouwingen, die in de adressen voorkomen, te Maar op die warme peroratie volgen nu de koud-
Imoeten weerleggen. nuchteren regelen„Het is uit dit oogpunt (openbare
Spr. zal, in navolging van den heer Oosterhoff, enkele „orde en volksgezondheid), dat de Vereeniging voor volks-
K)unten in het rapport der commissie nagaan. „gezondheid dien strijd vooral heeft te beschouwen en
„De adressanten stellen zichschrijft de commissie„aan te prijzen het is van dien kant, dat wij het terrein
Lcenig en alleen op het standpunt der zedelijkheid." Dit „des vijands.moeten erkennen, zyn kracht meten, de uit-
is waarzegt spr.maar van de commissie kan gezegd „werking van zijne vernielingswerktuigen gadeslaan om
worden dat zij zich eenig en alleen op een hygiënisch „daaruit to concludeeren, welke macht men daartegenover
standpunt plaatst. „dient te stellen welke wapens men zal gebruikenom
De verordening voor deze gemeente is een uitvloeisel „hem met succes te bestrijden."
|van een verslag der Vereeniging ter bevordering van Op dat „luide roepen van de stem der natuur om
volksgezondheid, betreffende de regeling der prostitutie, bevrediging", dat op den voorgrond wordt gesteld, valt
vóór ruim 22 jaren uitgebracht. En het thans in behande- naar spr. meent nog al iets af te dingen als men
ling zijnde rapport gaat geheel van hetzelfde standpunt het in verband brengt met de prostitutie,
uit. Daarom wenscht spr. enkele aanhalingen uit dat Wat de vrouwen betreft, vinden we in datzelfde verslag
verslag te doen en daaraan zijne opmerkingen toe te voegen, in een noot op bladz. 6 het volgende aangeteekend
Van de volgende stelling wordt uitgegaan „De ge- „Het verdient de aandacht, dat alle deskundigen een-
Lslachtsdri/t is den mensch ingeschapen zij is eene behoef te „stemmig verklaren, dat minder de zinnelijkheid, dan wel
Lvan de menschelijke natuurNatuurlijk wordt bedoeld, „de nood, 't zij dan gebrek aan middelen van bestaan of
pat de uitoefening der geslachtsgemeenschap is eene be- „zucht tot weeldede vrouw tot de prostitutie drijft,
jhoefte der menschelijke natuur. „Godsdienst en zedelijk- ..Parent Duchatelet heeft bij onderzoek bevonden, dat van
Lheid erkennen dit beidewordt verder gezegd „de 5000 te Parijs wonende publieke vrouwen slechts 3
„en vandaar de instelling van het huwelijk. Doch aan „daartoe niet door uitwendige omstandigheden waren
!„het huwelijk is voor tal van individuen een tijdelijke of „gebracht."
„voor altijd onoverkomelijke hinderpaal in den weg gelegd Maar ten aanzien van den man wordt dat „luide roepen
„en toch doet de stem der natuur zich hooren en roept I om bevrediging" erkend en deze moet tegenover de slechte
„luide om bevrediging. De maatschappelijke convenance vrouwen die er dan toch zijn moeten, zal er bevredi-
Lheeft die stem niet willen hooren de godsdienst heeft ging gevonden wordenen wier slechtheid dan eigenlijk
„gesproken van kruisiging des vleesches, maar de natuur ook alleen hierin bestaat dat ze wel eens ziek worden
Llaat zich niet dooden. Zij heeft in buitenechtelijke ge- in bescherming worden genomen.
Lm eenschap bevrediging gezocht." En verder gaat het Wat is er echter inderdaad van dat „luide roepen om
verslag aldus voortbevrediging" Bij de oude Grieken en Romeinen had men
„Ongelukkig natuurkind, wat hebt ge gedaan Ge hebt staatsbordeelen dit hing samen met godsdienst en zeden,
„de maatschappelijke instellingen in het aangezicht geslagen, In de oude Venustempels gaven duizende meisjes aan
„daarvoor keert de maatschappij u den rug toe. Ge hebt mannen gelegenheid tot bevrediging der natuurdrift
j„de voorschriften van godsdienst en zedelijkheid met voeten 't was een soort godsdienstig-hysterischc dweepzucht. Maar
„getreden, daarom hebben de vertegenwoordigers van dieterzelfder tijd en veel later nog leefden in 't noorden van
„beide zich met afschuw van u afgewend. Europa volksstammen waaronder onze voorouders de
„Overgelaten aan zichzelven, als een onreine verstooten,Friezen en Batavieren bij wie de kuischheid in hooge
„dwaalde de mensch van den reeds gevaarlijken weg, dien j oere werd gehouden. Toen Julianus de Afvallige in de
lib ij had betreden, af op allerlei bijpaden van jammer en le eeuw onzer jaartelling Germanie weder onder den Romein-
bellende wilde hartstocht verbond zich aan den eenen schen scepter trachtte te brengen, vond hij daar een bij uitstek
„misdaad aan den anderen kant, de afzichtelijkste ziekten forsch en krachtig volk dat zich snel vermenigvuldigde
„en kwalen volgden hem op den voetvoorthollend op ondanks de ongunstige omstandigheden waaronder het
[„den weg des onheils, eindigt hij met schande en dood! leefde, en toen hij naar de oorzaak daarvan vroeg, werd
„Ziedaar het maatschappelijk kwaad dat we gewoon hem geantwoord „dat nooit een man vóór zijn dertigste
„zijn prostitutie te noemeneen weg van namelooze „jaar een vrouw naderde".
„ellende, die wordt bewandeld. Beklaagt de ongelukkigen Wanneer begint nu de stem der natuur bij den man
„die er zich aan overgeven vrijMaar siddert tevensluide te roepen
„want de prostitutie heeft zich vreeselyk gewroken over De toenmalige commissie voor volksgezondheid wijst
„de verachtingwaarmee men haar heeft bejegend. De er op, dat de gewijzigde maatschappelijke toestanden voor
„prostitutie is een kanker geworden, maar een kanker die een aantal individuen het sluiten van een huwelijk in
„ontzettend heeft voortgewoekerd in het groote organisme i den weg staan en verdedigt op dien grond de nood-
„der menschheid en in het kleiner organisme van den zakelijkheid van bordeelen en het toezicht daarop, en de
„staatzij groeit aan en zij gaat voortsteeds voortcommissie van rapporteurs zegt ook„dat de maatschap-
godsdienst en zedelijkheid te ondermijnen en den maat- „pelijke verhoudingen aanleiding geven tot het bestaan
„schappelijken ziektetoestand te verergeren. „der prostitutie".
„Zou 't geen maatregel van zelfbehoud zijnhaar te Op welken leeftijd doet zich nu „die luide roep" ten-
„bestrijden haar binnen de engste grenzen te beperken jgevolge van het niet sluiten van een huwelijk voor?
