112 Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, van Dinsdag 10 October 1899.
De heer van Ketwich Verschuur gelooft, dat het amen
dement van den heer Haversehmidt geheel overbodig is.
De 2e alinea van art. 1 spreekt van kinderen, die het
gymnasium bezoekenalzoo, ook blijkens de andere alinea s
van dit artikel, van hen die hot geheelo onderwijs aldaar
bijwonen, terwijl art. 7 de toehoorders noemende, oene
geheel andere categorie van personen bedoelt en wel hen
die, krachtens vergunning var. curatoren, slechts afzonder
lijke lessen volgen.
Bij juiste lezing springt het verschil, dat de artikelen
1 en 7 beoogen, onmiddellijk in 't oog.
Den Voorzitter komt het voor, dat het amendement
slechts eene verduidelijking van het bestaande artikel be
doelt en op dien grond is het door burgemeester en wet
houders overgenomen. Intusschen kan hij aan de voor
gaande sprekers toegeven, dat ook hij van behoud van
het bestaande artikel in de praktijk geen bezwaren tege
moet ziet.
De heer van Ketwich Verschuur hoorde den voorzitter
het amendement van den heer Haversehmidt verdedigen.
Spr. meent echter, dat, wanneer er eene duidelijke veror
dening bestaat, die in de practijk nimmer tot moeielijk-1
heden aanleiding heeft gegeven, men niet moet beproeven,
haar nog duidelijker te maken. De ondervinding leert,
dat dan dikwijls een tegenovergesteld resultaat wordt
bereikt.
De heer Haversehmidt deelt geenszins de bezwaren
van de heeren Duparc en van Ketwich Verschuur. Doet
zich het geval voor, door spr. bedoeld, dan moet met de
verordening de hand worden gelicht. Men heeft wel het
volledig onderwijs op het oog, maar het staat er niet
uitgedrukt. Het doet spr. genoegen dat de voorzitter het
ook een verbetering vindt, al acht deze de wijziging- niet
van overwegend belang.
De beraadslaging wordt gesloten.
Het amendement van den heer Haversehmidt wordt
daarop in stemming gebracht, en verworpen met 16 tegen
5 stemmen, die van de heeren Oosterhofï, Kiers, Tigler
AVijbrandi, Hijlkema en Haversehmidt.
Artt. 2 tot en met 6 worden zonder discussie of hoof
delijke stemming vastgesteld.
Art. 7.
Voor eiken toehoorder, die afzonderlijke lessen volgt,
is per schooljaar verschuldigd 20.— voor elk vak, waarin
hij onderwijs geniet.
De artt. 2 6 zijn mede van toepassing op de toehoor
ders en het voor dezen verschuldigde.
De heer Haversehmidt leest in art. 7, dat voor eiken
toehoorder is verschuldigd 20.voor elk vak, en hij
vraagt of men dan voor 5 vakken f 100.— moet betalen,
terwijl het volledig schoolgeld 84.— bedraagt. Dit is
natuurlijk weer niet de bedoeling, maar de verordening
door hem zooeven genoemd, is op dit punt ook weer veel
juister. Spr. leest daarin, dat voor enkele lessen wordt
betaald hoogstens 50.—, dit is het volledig schoolgeld,
en op het voetspoor daarvan zou spr. voor het volgen van
meer vakken aan het gymnasium willen vragen ten
hoogste 84.—, maar hij doet geen voorstel en zal het
enkel bij de opmerking laten.
Artt. 7 en 8, zoowel als de heffings-verordening in haar
geheel en die op de invordering, worden daarna zonder
discussie of hoofdelijke stemming onveranderd vastgesteld.
Aan de orde isK. Voorstel van burgemeester en
wethouders tot vaststelling eener verordening tot heffing
van schoolgeld aan de Burgerdagschool te Leeuwarden.
(zie bijlage no. 32 tot het versiag van 's Ilaads handelingen
Zonder discussie of hoofdelijke stemming worden de
ontwerp-heffingsverordening en die op de invordering
onveranderd vastgesteld.
Aan de orde isF. Voorstel van burgemeester en
wethouders tot vaststelling eener verordening op het gebruik
van gemeentelijke gymnastiekscholen voor particuliere lessen.
(zie bijlage no. 33 tot het verslag van 's raads handelingen.)
Zonder discussie of hoofdelijke stemming worden de
ontwerp-heffingsverordening en die op de invordering
onveranderd aangenomen.
13. Prae-advies van burgemeester en wethouders op
de adressen van de firma Ribbink van Hork A Coinzake
verlenging der concessie voor de lelephoon. (zie bijlage no.
34 tot het verslag van 's Raads handelingen.)
De beraadslaging wordt geopend.
De heer Kiers heeft met belangstelling kennis genomen
van het door burgemeester en wethouders ingediend ont
werp der concessie. Het munt boven vele andere telephoon-
concessiën uit in degelijkheid van bewerking. Spr. heeft
zich de moeite getroost, omtrent dit onderwerp inlich
tingen in te winnen uit andere plaatsen. Zoo heeft hij
voor zich liggen de betrekkelijke stukken uit Deventer,
Nijmegen, Zwolle, Delft en 's Bosch, en na vergelijking
met deze meent hij, dat aan burgemeester en wethouders
een woord van lof niet mag worden onthouden voor de
uitstekende voorbereiding dezer zaak.
Burgemeester en wethouders hebben alle rechten voor-
i behouden. Men is dus verzekerd van eene degelijke
exploitatie. In geen der genoemde gemeenten is zoo'n
laag tarief met intercommunaal verkeer bedongbn.
De heer Duparc zegtdatofschoon het onderwer-
pelijk voorstel, naar zijne meening, te lang is uitgebleven,
waarom hij dan ook tweemalen heeft gemeend zich te
moeten veroorloven, burgemeester en wethouders over de
zaak te interpelleeren, hij thans toch geheel bevredigd is
geworden. Niet alicen, omdat het voorstel is ingekomen,
maar ook, dewijl hij daarbij had verkregen wat hij had
gewenscht. Burgemeester en wethouders zullen zeker nu
ook wel hunnerzijds, zooveel noodig, ten opzichte van
spr. tevreden zijn.
De heer Konter is van oordeel, dat het goed is uitge
komen, dat de raad in Februari 1897 niet is ingegaan
op het voorstel van burgemeester en wethouders om deze
concessie te verlengen en dat van den secfert verloopen
tijd een goed gebruik is gemaakt. Hij sluit zich gaarne
aan bij de hulde, die do heer Kiers burgemeester en
wethouders heeft gebracht voor de grondige voorbereiding
van dit onderwerp. Aandachtig heeft hij de stukken na
gegaan en het is hem daarbij gebleken, dat daarin twee
tegen elkander over staande stelsels worden besproken,
n.l. de gem. exploitatie en de concessie aan anderen.
In het rapport van den directeur der gemeentewerken
wordt de gemeente-exploitatie verdedigd en aanbevolen.
Spr. heeft de bezwaren overwogen, die daarmede gepaard
gaan en de voordeelen die daar tegenover staan, welke
eveneens door den directeur worden opgesomd. Al aan
stonds kan spr. verklaren, dat het pleidooi van dien
ambtenaar voor gemeente-exploitatie een sterken indruk
op hem heeft gemaakt.
Wel is waar kan hij diens gegevens en becijferingen niet
controleeren, doch spr. stelt daarin groot vertrouwen, ook
om de uitstekende bron, waaruit zij zijn verkregen.
De door burgemeester en wethouders tegen gemeente
exploitatie aangevoerde bezwaren hebben daarentegen op
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, van Dinsdag 10 October 1899. 113
spr. al heel weinig indruk gemaakt. Het zij hem ver
gund tegen deze bezwaren in volgorde als zij in het
prae-advies voorkomen, een en ander in het midden te
brengen.
Wat in het algemeen vóór en tegen gemeente-exploitatie
te zeggen valt, gaan burgemeester en wethouders met
stilzwijgen voorbij. Spr. wil alleen zeggen dat hij met
den directeur van oordeel is dat voor de telephoon (voor
al eene als de hier bedoelde met ondergrondscheleidingen)
evenals voor gas- en waterleiding, gemeente-exploitatie
de voorkeur verdient.
Het in de eerste plaats genoemde bezwaar ,,dat bij den
bestaanden finantiëelen toestand alles moet worden ver
meden, wat den schuldenlast der gemeente kan vermeer
deren"' zou juist zijn wanneer het hier eene inproductieve
uitgaaf betrof. Maar het betreft eene productieve uitgaaf
en dus kan dit bezwaar niet gelden.
De consequentie toch van dergelijke redeneering zou
medebrengen, dat b.v. ten behoeve eener verbeterdoi in
richting der gasfabriek niet geleend zou mogen worden,
al konden daardoor ook belangrijke voordeden bij de
gasproductie worden verkregen. Het komt spr. voor
juist met het oog op dienzelfden bestaanden finantiëelen
toestand, dat een zuivere winst van 1300, welk cijfer
in den loop der jaren belangrijk grooter zal worden, voor
de gemeentekas niet te versmaden is.
Wat de exploitatie-rekening betreft, spr. meent, dat de
aanmerking van burgemeester en wethouders, omtrent het
niet voorkomen in de begrooting van den directeur van
eene post voor afschrijving, ongegrond isdie ambtenaar
heeft f 2550 voor afschrijving op materieel uitgetrokken.
Wordt dit bedrag voor verbetering en vernieuwing aan
gewend, dan blijft daardoor het bedrijfskapitaal in stand
en is afschrijving niet noodig. Wordt het niet geheel
daarvoor gebruikt, dan kan de rest, evenals een gedeelte
der netto winst voor aflossing van schuld gereserveerd
worden.
De aanmerking is gemaakt, dat op de begrooting geen
post is opgenomen voor salaris van een deskundig ambte
naar. Spr. heeft echter gezien, dat in de exploitatie
rekening 600 salaris is uitgetrokken voor een meester
werkman en 400 voor een beheerder.
Vocrts is de raming van 200 abonné's zeer bescheiden.
Hun getal bedraagt thans reeds 170. Nu is met grond
te verwachten, dat dit cijfer in do eerstvolgende jaren niet
onbelangrijk zal stijgen in verhand met do verbeterde
toestellen en den aanleg van de intercommunale telephoon.
(Volgens het rapport van den directeur bedraagt liet aantal
abonnés te Nijmegen 3 maal zooveel als hier.)
Door deze vermeerdering van abonnós zal natuurlijk
ook meer winst gemaakt worden.
Wat verder de opmerking van burgemeester en wet
houders betrelt, dat de electroteohniek en bepaaldelijk de
telephonic in een tijdperk van gestadige ontwikkeling ver
keert, dit is juist een klemmende reden om de exploitatie
aan zich te houden, ten einde in alle omstandigheden de
handen vrij te hebben.
Het belang van dit voorstel wordt minder bepaald door
den omvang van liet bedrijf, dan wel door den langen
duur der te verleenen concessie. Kon een verdere proef
tijd van b.v. 5 jaar worden genomen, sprs. bezwaren
zouden minder groot zijn. Waar wij echter hebben te
kiezen tusschen eigen beheer en liet verleenen van een
monopolie voor 20 jaar, daar is hij beslist voorstander
van eigen beheer.
Burgemeester en wethouders wijzen er op, dat eigen
exploitatie van de telephoon een verzwaring van den
dienst der gemeentewerken met zich zou sleopcn. De
directeur van dien tak van dienst schijnt deze vermeer
dering van werkzaaftiheden niet te vreezen, althans hij
releveert dit niet in zijn rapport.
Eindelijk vestigen burgemeester en wethouders er de
aandacht op, dat niet vóór de expiratie van de loopende
concessie met den aanleg van een gemeentelijk telephoon-
net kan worden aangevangen en dus de intercommunale
verbinding eene vertraging zou ondergaan. Spr. herinnert
er aan, dat concessionarissen 2 maanden tijd wordt gelaten
om deze concessie te aanvaarden en daarna nog twaalf
maanden om alles in orde te maken. Hij gelooft dat het
bij gemeente-exploitatie niet veel langer behoeft te duren,
mits met concessionarissen in onderhandeling wordt ge
treden omtrent de overname van bruikbaar materiaal en
bijlcvering van het nieuw benoodigde.
Met aandrang beveelt spr. aan, dat men zijne vrijheid
van handelen behoude, opdat in de komende jaren ge-
wenschte verbeteringen kunnen worden aangebracht. Hij
zal zijne stem niet aan dit ontwerp geven, omdat
le. een 20-jarig monopolie van veel te langen duur
zou zijn en
2e. voor deze onderneming, die hare leidingen onder
de gemeentestraten, wegen en grachten en op gemeente
gebouwen moet plaatsen, do gemeentelijke exploitatie hem
beslist beter voorkomt, terwijl de daartegen aangevoerde
bezwaren, naar hij meent op afdoende wijze zijn weerlegd.
De heer Haversehmidt verheugt er zich in, dat de
telephoonkwestio eens ernstig wordt aangepakt. De exploi
tatie is op dit oogenblik beslist slecht. Hoe dikwijls is
de telephoon defect, juist als men die hoog noodig heeft,
en hoe menigmaal gaan er niet boodschappen naar het
centraal-bureau om te vragen door wien men was opge
beld en naar de aangeslotenen, om te informeeren of men
wel goed verstaan heeft.
Spr. is geen voorstander van geraeente-concessiën aan
maatschappijen en wanneer er maar eenig gevaar was,
dat de maatschappij in kwestie met belangrijke voordeelen
van haar monopolie ging strijken, dan zou de gemeente
de zaak aan zich moeten houden.
Spr. koestert die vrees in geenen deele.
Met de gronden in het prae-advies uiteengezet is spr.
het volkomen eens, d'at de gemeente veel duurder exploi
teert dan een concessionaris, en wanneer men dan met
spr. het niet onrechtmatig vindt, dat de gemeente als
iedere particulier na aftrek van alle kosten een redelijke
ondernemingswinst verlangt, dan zal het spoedig blijken
dat een tarief van 35.— niet voldoende is.
Nog een* enkele opmerking over het centraal-bureau.
Naar aanleiding van eene klacht van de commissie van
toezicht over het gébruik als bergplaats en zelfs als werk
plaats van de zolders boven de gemeentescholen gaf de
directeur der gemeentewerken een overzicht over de be
schikbare zolderruimte. Spr. herinnert zich uit diens rap
port eene opmerking over de zolders van de oude hoofd
wacht, bij do telephoon in gebruik. Hoewel slechts een
deel van den voorzolder aan de telephoon was toegewezen
was het langzamerhand bergplaats en werkplaats geworden
over meer dan de halve zolderruimte van het gehecle ge
bouw, waarvoor de luttele huurprijs van ƒ50 werd betaald.
Mocht liet centraal-bureau blijven waar het is, dan zal
de gemeente een aanzienlijk hoogere huursom moeten
bedingen.
De heer Duparc vindt de bezwaren van den heer
Konter ongegrond. Wat door burgemeester en wethou
ders tegen gemeentelijke exploitatie is aangevoerd, acht
hij volkomen juist. Er was, vele jaren geleden, een tijd,
dat het „laisser faire, laisser aller" te veel in practijk
word gebracht. Doch, zijns inziens, vervalt men thans
maar al te dikwijls in een ander uiterste, door staat of
gemeente maar vóór alles te willen laten optreden, dat
misschien meer dan men wel meent doodend voor liet par
ticulier initiatief is. Waar sprake is van industrieele
ondernemingen, waarbij de geheele of nagenoeg de geheele
gemeenschap, in casu do gemeente, is betrokken, zooals
gasfabrieken, waterleidingen en dergelijke, is het geheel
iets anders. In zoodanige gevallen is ook spr. voor
gemeentelijke exploitatie. Hier echter is liet geheel iets
anders. Het getal geabonneerden op de telephoon is to
Leeuwarden slechts p. m. 170. Laten er nu nog, als de
intercommunale aansluiting zal zijn verkregennog
