44
"Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, van Dinsdag 8 April 1902.
VI. "Wordt overgegaan tot de behandeling der op den
oproepingsbrief vermelde punten.
1. Benoeming van leden en plaatsvervangende leden van
stembureaux voor de verkiezing van een lid der Provinci
ale Staten op 1 Mei 1902.
Daartoe worden met algemeene stemmen benoemd
le Stemdistrict, (Hoofdstembureau, Stadhuis). Voorzit
ter de wd. burgemeesterplaatsvervangend voorzitter
Mr. II. D. van Ketwich Verschuur, ledenMr. A. Me-
nalda en 'A. S. Feddemaplaatsvervangende leden: D.
LautenbachDr. J. Baart de la Faille en Jhr. Mr. VV.
C. G. van Eijsinga.
2e stemdistrict, GymnasiumVoorzitterMr. C. Beek
huis leden N. T. Haverscbmidt J.Hzn. en S. Jansen,
plaatsvervangende leden P. A. WilhelmijG. W. Mel-
chers en A. Duparc.
3e stemdistrict, {Beurs). VoorzitterH. Beucker An
drew; leden: D. Tigler Wijbrandi en C. L. B. J. Feitz;
plaatsvervangende ledenS. J. van Messel en Z. Mid
delkoop.
4e stemdistrict{Gymnastieklokaal Groote Kerkstraat).
Voorzitter: S. H. Hijlkema; leden: T. Konter en J. A.
A. Schoondermarkplaatsvervangende ledenW. J.
Oosterhoff Jzn. en Mr. I. Wolff.
2. Voorstel van burgemeester en wethouders tot afstand
van het natuurkunde-lokaal in de school van middelbaar
onderwijs voor meisjes ten behoeve van den cursus ter ver
krijging van de acte voor landbouwkundelager onder
wijs.
Overeenkomstig het voorstel wordt zonder discussie
of hoofdelijke stemming besloten:
aan den rijkslandbouwleeraar C. R. Brinkman af te
staan ten behoeve van den cursus ter verkrijging van de
acte voor landbouwkunde lager onderwijs het natuur
kunde-lokaal in de school van middelbaar onderwijs voor
meisjes en wel gedurende 8 uren, vallende op Zaterdagen
tusschen 3 en 6 uur 's namiddags in de maanden April
en Mei, onder voorwaarde:
1°. dat hij vergoeding geve voor hetgeen bij dien cur
sus gebroken of verbruikt worde;
2". dat de concierge-amanuensis billijkerwijze, ter be
oordeeling van de directrice der school beloond worde
voor de door hem te verleenen diensten
3". dat in het gebouw niet gerookt worde.
3. Voorstel van burgemeester en wethouders om van J.
Wierda alhierin koop over te nemen een stuk grond op
den hoek van de Kleine Kerkstraat en Burmaniastraat.
Overeenkomstig het voorstel wordt zonder discussie
of hoofdelijke stemming besloten:
van J. Wierda in koop over te nemen een plek grond
op de overgelegde teekening door arceering aangeduid
voor een som van f 1,en verder op de door burge
meester en wethouders vast te stellen voorwaarden.
4. Voorstel van burgemeester en wethouders tot stich
ting van een tweede qaarderswoninq bij de Harlinqer-
vaartsbrug.
Het praeadvies is van den volgenden inhoud
In uwe vergadering van 11 Februari j.l. (handelingen-
bladz. 29) is op voorstel van den heer Haverschmidt
hetwelk door ons werd overgenomenbesloten sub 70
van de conclusie, vervat in bijlage no. 5 van het verslag
van '8 raads handelingen dezes jaarsaldus te lezen
„Burgemeester en wethouders uit te noodigen een nader
voorstel te doen ten opzichte van den bouw eener brug-
wachterswoning." Genoemd lid achtte een bedrag van
i f 4500 als bouwsom voor eene brugwachterswoning, ge
lijk door ons was voorgesteld, overdreven hoog.
Nadat de directeur der gemeentewerken, bij missive
d. d. 13 Februari d. a. v. no. 126/14, uit eigenbeweging
deze meening had bestredenstelden wij alle stukken,
betrekking hebbende op den voorgestelden bouw der
brugwachterswoning in handen van uwe commissie voor
de openbare werken om bericht en raad in haar rapport
d. d. 14 Maart j.l, komt de overgroote meerderheid tot
de conclusie, dat de woning behoort te worden gesticht,
overeenkomstig het oorspronkelijk door den directeur der
gemeentewerken ingediend ontwerp.
Daar het ons voorkomt, dat thans de bezwaren van
den heer Haverschmidt voldoende zijn weerlegd, hebben
wij onder verwijzing naar en overlegging van de betrekke
lijke stukken, de eer, ons voorstel d. d. 25 Januari 1902
(bijlage no. 5 sub 70) te handhaven en mitsdien u in
overweging te geven, te besluiten
Burgemeester en wethouders te machtigen tot het stich
ten van eene tweede gaarderswoning, volgens de hierbij
overgelegde teekening en op de plaats daarvoor aangewe
zen, met uitnoodiging om voor de daarvoor vereischte
uitgaven (geraamd op f 4320) te zijner tijd de noodige
financieele voorstellen te doen.
De beraadslagingen worden geopend.
De heer Haverschmidt blijft zijne bezwaren tegen dit
voorstel volhouden, al bestaat hier ook de gewoonte
f 4500 te rekenen voor het ontwerp van een brugwach
terswoning.
Spreker zijn althans een drietal ontwerpen van dien
prijs ongeveer hekend, een van den opzichter Schouten,
een van den ingenieur Van Krimpen en een van onzen
directeur, alle met torentjes en erkers en veel gelijkende
op villaatjes. Dat van den directeur van eenige jaren
her, het weinig bekende plan met den gedenksteen, zal
spreker niet veroordeelen, want dat plan gold een eerste
huis van een nieuwe bouwwijk naast den heer Battaerd
en mocht dus wat goeds zijn.
Van al deze plannen werd geen enkel uitgevoerd.
De traditie, zegt spreker, brengt alzoo mee, dat men
hier 4500 gulden besteedt voor een ontwerp-brugwach-
terswoning en daaraan getrouw, maakt de directeur een
dergelijk plan, terwijl spreker juist eens met die traditie
wilde breken, daar, volgens zijne meening, geen 4500
gulden voor dergelijk gebouwtje noodig is, en hij is in
zijne opvatting tamelijk sterk, sedert hem bekend is, op
gezag van de betreffende autoriteiten, dat eene sluiswach
terswoning van de provincie niet meer kost dan 2500
gulden, en de woning van een schoolhoofd 3500 tot 4000
gaan de kosten de 4000 te boven, dan komt de districts
schoolopziener in zijne kwaliteit tusschenbeide. Ieder
zal het trouwens wel met spreker eens zijn, dat de wo-
ningeischen van een schoolhoofd hooger staan dan die
van een brugwachter.
Op deze gronden blijft spreker zich tegen de voordracht
verzetten.
De heer Melchers kan zich met de finantieele bezwa
ren wel vereenigen. Maar er zijn nog andere bezwarende
woning wordt, als het verkeer daar toeneemt en de nieuwe
straat naar het plan-van der Mey gereed is, een sta-in-
den-weg en staat bovendien te aicht bij de wal. Boven
dien ziet hij er geen bezwaar in te bouwen aan de an
dere zijde der tramlijn en wel twee woningen aan elkaar.
In de commissie werden allerlei bezwaren geopperd.
Een daarvan was nog al gemoedelijk. Toch meent spreker
daar tegen te moeten opkomen. Beweerd werd n.l. dat,,
wanneer twee woningen tegen elkaar werden aangebouwd,
de vrede tusschen de twee daarin wonende huisgezinnen
onderling zou verstoord kunnen worden.
Voor dit bezwaar kan hij weinig voelen. Ook in de
stad worden villa's dikwijls door twee huisgezinnen be
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden, van Dinsdag 8 April 1902.
45
woond en nooit is van dat bezwaar gehoord. Geldt dan
voor arbeiders, wat voor villabewoners niet geldt?
Om een en ander kan hij met het voorstel van bur
gemeester en wethouders niet mee gaan; zijns inziens is
de woning te duur en wordt de bestaande woning een
sta-in-den-weg.
Den heer Beekhuis verwondert het, dat de heer Ha
verschmidt op de kwestie terugkomt. In de commissie
voor de openbare werken is aan dat onderwerp een am
pele bespreking gewijd en de heer Haverschmidt was de
eenige, die zijne bezwaren volhield. De andere leden
vonden de woning ook duur, maar het gelukte niet be
zuinigingen aan te wijzen, die van eenigen invloed waren
op den prijs. Daarom had de heer Haverschmidt zich
thans bij het advies der commissie moeten neerleggen.
Wat de bezwaren van den heer Melchers betreft, een
dubbele woning kost niet veel minder dan twee enkele.
Er is slechts verschil in kleinigheden, zooals b.v. dat er
een muur minder noodig is. De bestaande woning is
nog zeer goed en is volstrekt niet zoo hinderlijk als wel
wordt voorgesteld.
Daarom verdient het aanbeveling thans slechts ééne
woning te bouwen om later bij noodige reparatiën de
andere te overwegen of men alsdan tegen de nu voorge
stelde woning eene tweede zal aanbouwen.
De heer Haverschmidt zegt, dat ieder, die met belang
stelling de stukken las, heeft kunnen opmerken, dat het
hernieuwd onderzoek hem geheel onvoldaan lietvan
daar zijn tegenstand. Terecht heeft de heer Melchers
opgemerkt, dat het argument tot aanprijzing van twee
afzonderlijke woningen al zeer zwak is, en spreker wijst
ook op stichtingen van Tan Marken, of bouwvereenigin-
gen als „Werkmanslust" en „Eigen Brood Bovenal," als be
wijs, dat werklieden onder één dak kunnen wonen zon
der ruzie te krijgen.
Eigenlijk zegt spreker, zou de tram ons deze woning
wel kunnen aanbiedenTe haren behoeve is de door-
vaartshoogte van 1,89 op 1,54 gebracht, waardoor dubbel
zoo vaak gedraaid moet worden en een tweede brug
wachter noodig wordt, zonder dat meerder bruggeld daar
tegen opweegt, want dit bruggeld heeft men op verzoek
al moeten verlagen.
Spreker wenscht den directeur geen grief te maken,
maar wel veroordeelt hij het systeem, dat den bouw
meester in alles vrijlaat, want het ligt voor de hand, dat
er dan gebouwen worden gesticht, waarbij men zich zelf
als ontwerper wenscht te kunnen noemen. Spreker wenschte
dat de geachte wethouder, evenals een particulier zulks
doet, den directeur een cijfer noemde, bijv. 3500, dat
zoo'n huisje zou mogen kosten volgt hij dien weg niet
dan stelt hij er zich aan bloot, dat de raad een duur
plan verwerpt.
Spreker stelt zich voor, dat de voordracht wel zal
worden aangenomen met de wethouders en een deel der
bouwcommissie is men al een heel eind op streek. Mocht
de raad er anders over denken, dan is er trouwens niets
verloren. De bekwaamheid van onzen directeur waar
borgt ons voldoende, dat we, ook voor 1000 gulden
minder, een zeer voldoende brugwachterswoning zullen
krijgen, zij het dan ook zonder erker of torentje.
De heer Beekhuis komt ten sterkste er tegen op, dat
de wethouder van openbare werken bij voorkomende ge
legenheden aan den directeur der gemeentewerken zou
moeten opdragen een werk te stichten voor eene door
burgemeester en wethouders vooraf vastgestelde som.
De gemeente moet uiterst degelijk en ook netjes bou
wen, zonder dat daarom van overdrijving sprake behoeft
te zijn.
"Werd den directeur opgedragen voor een lagen prijs
een werk uit te voeren, dan zoude zeer zeker de solidi
teit daaronder kunnen lijdenen hiertoe wil hij niet
medewerken.
Nu dit plan door de commissie en het college van
burgemeester en wethouders is onderzocht en goedgekeurd,
nu moet men tevreden zijn. Indien het was afgekeurd,
dan zou men over een geheel nieuw plan kunnen denken.
Nu het echter is goedgekeurd, gait het niet aan, den
directeur op te dragen wat anders te maken.
De heer Troelstra merkt op, dat door den heer Ha
verschmidt twee punten zijn in debat gebracht, die niet
ter zake dienende zijn.
In de eerste plaats de tramweg. De tramwegmaatschappij
zal wel zeggen, dat de gemeente Leeuwarden verbazend
goedgeefsch is. „Wij leggen een tram aandaardoor
moet er een nieuwe brug zijn, die lager moest zijn dan
de vroegere (die brug is voorloopig door de tramweg
maatschappij betaald) en die lagere ligging maakt het
bouwen van eene tweede gaarderswoning noodig, die de
gemeente nu maar zal gaan bouwen zonder er om te vra
gen of we er iets toe willen bijdragen".
Die opmerking, gesteld dat zij terecht wordt gemaakt,
komt te laat.
Wanneer zij effect had willen sorteeren, dan had dit
bezwaar te berde gebracht moeten zijn bij het ver
leenen der concessie.
In de tweede plaats, dat de directeur door fraaie ge
bouwen zijn naam wil vereeuwigen. Dat is een stelling,
niets meer, die eenvoudig niet is aan te nemen. De di
recteur wil eenvoudig goede gebouwen maken, die aan de
eisehen van welstand voldoen.
En wat betreft de opmerking van den heer Haver
schmidt, dat het in Leeuwarden traditie schijnt f 4500
te verbouwen aan een brugwachterswoning, dan releveert
spr., dat de heer Haverschmidt zelf drie bouwplannen van
drie verschillende personen heeft genoemd, die alle dit
cijfer aangeven. Daaruit zou de gevolgtrekking kunnen
gemaakt worden, dat er voor geen mindere som kan gebouwd
worden.
En zou het wel een goede gang van zaken zijn, dat
men den directeur der gemeentewerken als voorwaarde
bij het maken van zijn plannen stelde, „het mag maar
zooveel kosten?"
Stel, dat men dat eens deed bij scholenbouw of bij an
dere belangrijke werken, zouden dan burgemeester en
wethouders niet de verantwoordelijkheid op zich nemen
voor de soliditeit van het werk?
Ten deze is men niet alleen gedekt door het plan en
de berekening van den directeur, maar ook nog door het
advies van de bouwcommissie en daarmee acht spr. zich
verantwoord.
De beraadslagingen worden gesloten, het voorstel van
burgemeester en wethouders wordt in stemming gebracht
en aangenomen met 10 tegen 8 stemmen, die der hoeren
Wilhelmy, Oosterhoff, Lautenbach, Melchers, Haverschmidt,
Middelkoop, Feddema en Schoondermark.
5. Praeadvies van burgemeester en wethouders op een
adres van van Wely e.a. stalhouders alhier, houdende verzoek
om de exploitatie van lijkwagens ran gemeentewege af te
schaffen.
Het praeadvies is van den volgenden inhoud
Wij hebben de eer u hierbij terug te zenden het adres
van C. van Welij e. a., allen stalhouders alhier, houdende
verzoek om de exploitatie van lijkwagens van gemeente
wege af te schaffen.
Dienaangaande hebben wij de eer u het volgende te
doen opmerken
Nadat het verboden was in en bij de kerken te be
graven en de besturen van gemeenten boven de duizend
zielen bevolking, waren aangeschreven begraafplaatsen
aan te leggen buiten de kom der gemeente, besloot de
raad der gemeente Leeuwarden den 31 Augustus 1829
eene nieuwe begraafplaats aan te leggen op een daarvoor
aangekocht perceel land aan de Spanjaardslaan.
0
