148
Yerslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 28 October 1902.
In het belang der ingezetenen zijn de kaarten het
gansche seizoen door verkrijgbaar gesteld. De tuin heeft
daarbij geen schade, want er worden er evenveel verkocht
als vroeger.
De volgnos. 28—43 worden daarna ongewijzigd goed
gekeurd.
Volgno. 44.
De heer Duparc wil nog een kort woord zeggen be
trekkelijk de gasfabriek of liever over den cokesprijs.
Spreker is van meening, dat de posten, die op de be
grooting voorkomen, den grondslag vormen voor de in
komsten en uitgaven.
Nu vindt spreker hier het eindcijfer uitgetrokken met
het oog op een bedrag van 45 cent per hectoliter cokes.
Zóó moet, volgens sprekers oordeel, die prijs ook blijven,
tenzij bij de eerstvolgende aanbesteding van steenkolen
een hooger bedrag moet worden betaald, dan waarop bij
de begrooting is gerekend. Anders is de begrooting slechts
eene tictic.
Yan de berekening ad 45 cent neemt spreker daarom
akte en spreker vertrouwt, dat de commissie voor de
gasfabriek, die den prijs der cokes regelt, met 1903 ook
geen hooger bedrag daarvoor zal vaststellen.
De heer Jansen wenscht ook nog even den cokesprijs
te besprekenofschoon hij zich vrij wat kan bekorten
door het gesprokene van den heer Duparc.
Spreker heeft voor zich het antwoord van de gascom-
missieop het adres van de Afd. Leeuwarden van het
A. N. W. Y.houdende verzoek den cokesprijs te ver
minderen. De andere werkliedenvereenigingen te dezer
stede hebben ook gevraagd den cokesprijs te verlagen, doch
vroegen zulks alleen voor minvermogendendeze veree-
niging, uitgaande van de meening, dat de werklieden en
de kleine burger de groote consumenten van cokes zijn,
oordeelt, dat verlaging van den prijs in 't algemeen en
verlaging alleen voor minvermogenden groote moeielijkhe-
den zal veroorzaken, wat betreft de goede controle en om
precies te weten, wie eigenlijk tot die minvermogenden
belmoren, waarbij vooral gewaakt moet worden dat geen
onderlinge handel gedreven wordt.
In dat antwoord komt o.m. voor, dat het adres ten
onrechte aan den raad was gericht, daar volgens de ver
ordening de regeling van den prijs der nevenproducten
van de gasfabriek is opgedragen aan den directeurin
overleg met de commissie van bijstand.
Nu wil men eens tegen beter weten in aan den raadadres-
seeren om daardoor wat meer publiciteit aan de zaak te
geven. Wat het antwoord zelf betreft, is dan ook uitge
maakt, dat door den directeur in overleg met de com
missie van bijstand de prijs van de cokes vanaf 1 Ja
nuari 1903 bepaald is op 45 ets. per hectoliter, want
daarmee is de begrooting sluitende. Yolgens hunne be
rekening en begrooting kan bij den tegenwoordigen kolen-
prijs de cokes verkocht worden voor 45 ets., plus 10 ets.
voor stukslaan en thuisbezorgen. Alleen dan wanneer
door bijzondere omstandigheden de steenkolen rijzen, moet
de prijs natuurlijk verhoogd worden, maar nu ligt het
klaarblijkelijk in de bedoeling den prijs van de cokes voor
het volgende jaar op 45 ets. te bepalen.
De heer Wolff kan zich niet vereenigen met de op
vatting van den lieer Duparc.
Wanneer men den prijs niet beschouwt als cijferpost,
dan kan men evenzoo redeneeren voor de grondstoffen
en beweren, dat daarvoor niet meer mag worden gegeven
dan is uitgetrokken. Waar nu die post hooger of lager kan
worden dan is geraamd en dus de uitgaven niet juist te
berekenen zjjn, daar moeten de inkomsten natuurlijk ook
een cijferpost zijn, met het gevolg tevens, dat ook met
eene daling der uitgaven rekening moet worden gehouden,
in welk geval dan de cokes voor een lageren prijs zullen
worden verkocht dan bij de begrooting is geraamd.
De heer Duparc wil er nogmaals op wijzen, dat alléén
als de lcolenprijs weder zoo stijgt als twee jaren geleden,
de prijzen van het gas en de cokes mogen worden ver
hoogd.
De heer Jansen wil er op wijzen, naar aanleiding van
de opmerking van den heer Wolff, die beweert, dat
als de lcolenprijs daalt, ook de prijs van de cokes kan
verminderen. Spreker beweert, dat als de steenkolenprijs
gelijk blijft als thans, de cokesprijs 45 cent per hecto
liter kan zijn, want daarmee is de begrooting sluitende
gemaaktin geval de steenkolen verminderde, zou de
cokes nog goedkooper kunnen worden verkocht dan 45
cent.
Den heer Hijlkema is de kwestie niet geheel duidelijk.
De hectoliter cokes is op de begrooting vastgesteld op 45
cent, waarbij komt 10 cent verhooging voor kloppen en
thuisbezorgen.
De prijs wordt van tijd tot tijd herzien en vastgesteld
door de gascommissie. De meerderheid dezer gascom-
missie gaat daarbij uit van de stelling, dat de cokesprijs
ongeveer gelijk moet zijn aan die der handelaren te dezer
stede, meestal iets lager. Stelde men den prijs te hoog,
dan zou de fabriek met haar voorraad blijven zitten
stelde men dien te laag, dan zou men aan de handelaren
eene onrechtvaardigedoodende concurrentie aandoen
niet alleen, maar tevens indirect bewerken, dat de gasprijs
zou moeten worden verhoogd. De gascommissie dient op
de nevenproducten nauwkeurig te lettende teerprijs is
bijv. nu sterk gedaald, omdat er na afloop van het con
tract moeielijk nieuwe kanalen voor afzet zijn te vinden.
Men geve ook daarom vooral de cokes niet tegen te lage
prijzen af.
De cokesprijs kan stijgen, maar ook dalen vorige jaren
bewijzen dit. Men moet niet vergeten, dat de aanbeste
ding van kolen slechts loopt tot 1 April 1903, waaruit
dan zeker blijkt, dat de cokesprijs van 45 cent als een
cijferpost is te beschouwen.
De heer Middelkoop meent, dat hier de groote vraag
is, zal men een koopmansstandpunt innemen bij het be
palen van don cokesprijs of niet. In de vergaderingen
der gascommissie is besloten, dat standpunt wel in te ne
men, omdat men anders zou doen aan filantropie. Zijns
inziens is dat eene grondige dwaling, die haar oorsprong
vindt in Groningen, waar zij het eerst merkwaardig
genoeg is uitgesproken door den socialist Schaper.
Tegenover het koopmansstandpunt staat de armenzorg,
uitgedrukt in artikel 21 der armenwet. Deze dwaling
wordt door alle gasfabrikanten gedeeld en wordt blijkbaar
ook hier aangehangen.
Men neemt een koopmansstandpunt in, wanneer men
voor zekere waar zooveel mogelijk tracht te krijgen; men
doet aan filantropie, wanneer men verkoopt onder den
productieprijs. Zoolang men boven den productieprijs
verkoopt, komt men niet binnen het kader der armenwet
en oefent men geen filantropie uit. Deze is eerst dan
aanwezig, wanneer men, tengevolge der gepleegde hande
ling, financieel achteruit gaat. Zoolang men winst maakt,
althans geen verlies lijdt, niet verarmt door wat men
doet is men niet op het gebied van filantropie of
armenzorgdoch neemt men het standpunt in waartoe
de gasfabriek als inrichting ten bate der ingezetenen is
bestemd, waardoor weer duidelijker aan het licht komt
het gemengde karakter der gasfabriek, vroeger door spreker
uitvoerig uiteengezet.
Men kan hier een middelweg inslaanwanneer het
licht voldoende is, behoeft men den prijs van het gas niet
op te voeren en dat kan ook voor de cokes gebeuren
Verslag van de handelingen van den gemeenteraad van Leeuwarden van Dinsdag 28 October 1902.
zelfs kan die prijs, zonder aan filantropie te doen, lager
Avorden gesteld dan de tegenwoordige prijs van 60 of 70
cent.
Het zou alleen de vraag kunnen zijn, of de gemeente
het recht heeft de cokes voor 45 cent te verkoopen
wanneer de prijs in den handel 70 cent bedraagt.
Dat recht der gemeente acht spreker onbetwistbaar,
omdat het overeenstemt met het doel der fabriek, om de
ingezetenen ter wille te zijn.
De heer Hijlkema ontkent, dat de gasfabriek ooit heeft
ingenomen het koopmansstandpunt, zooals het door den
heer Middelkoop is omschreven. De gascommissie stelt
zich op het koopmansstandpunt, zeer zekerdoch op een
zeer loyaal standpunt. Tot nog toe heeft zij, bij groote
vraag naar en weinig voorraad van cokes, nimmer mis
bruik van die positie gemaakt. Spreker hoopt, dat dit
altijd zoo moge blijven en dat ook de raad zich op dat
zelfde loyale koopmansstandpunt zal stellen en blijven
stellen.
De heer Lautenbach zou bijna lust gevoelen, nadat hij
den heer Middelkoop staande heeft hooren spreken, te
verzoeken, dat alle leden dit voorbeeld volgen, want van
de plaats, waar de heer Duparc en spreker gezeten zijn,
is het dikwijls onmogelijk iets te verstaan.
De opmerking van den heer Hijlkema trof spreker:
dergelijke protectie komt niet te pas. Laat men dat lie
ver omkeeren en laat de handel zich regelen naar de
prijzen, door de gasfabriek bepaald, temeer, waar de di
recteur der gasfabriek verklaart, dat de prijs van 45 cent
voor de cokes voldoende is en aan de meeste gasfabrie
ken ruime voorraad is, zoodat dezen winter zeker lage
prijzen te verwachten zijn.
Het volgno. 44 wordt ongewijzigd aangenomen.
Evenzoo volgnos. 4575, wat volgno. 56 betreftgewij
zigd overeenkomstig de memorie van antwoord.
Volgno. 76.
De heer Konter wil een enkel Avoord van Avaardeering
spreken voor de volledige en keurige wijze, waarop bur
gemeester en wethouders een overzicht hebben gegeven
van de herkomst, administratie en exploitatie der bouw
terreinen aan het Nieuwe Kanaal.
Het overzicht is klaar en duidelijk en bevredigt stel
lig iedereen, al moge ook verschil van gevoelen bestaan
over de samenstelling van enkele posten. Zoo b.v. bij de
berekening van den kostenden prijs der bouwterreinen.
Yan het door de gemeente uitgegeven totaal bedrag ad
f 621,000 wordt rond f 261,000 afgetrokken voor aan
koop van de huizen aan den Grachtswal, voor het maken
van het kanaal en voor de brugwachterswoning.
Daar de bouwterreinen ten deele hunne Avaarde ont-
leenen aan de breede toegangswegen, verkregen door amotie
van meer huizen dan strikt noodig Avas voor het kanaal
en meer nog door hunne gunstige ligging aan het ka
naal zelf, wil het spreker voorkomen, dat men van de
afgetrokken f 261,000 een gedeelte van f 100,000 ten
laste der bouwterreinen had moeten laten.
Spreker wil hier nog aan toevoegen eene opmerking
over de bestemming van de opbrengst, waarover ook ver
leden jaar bij de begrooting is gesproken. Zoolang die
opbrengst niet zoo heel groot is en blijft beneden het
bedrag, noodig voor rente en aflossing, dan loopt de zaak
goed rond. Maar wanneer eenmaal de opbrengst het be
drag van rente en aflossing overtreft, dan vooral meent
spreker, dat er behoefte zal bestaan aan eene afzonderlijke
exploitatierekening, ten einde de uit den aard der zaak
zeer ongelijke opbrengst gelijkelijk over de verschillende
dienstjaren te kunnen verdeelen.
Het doet den heer Troelstra genoegen aan het einde
der beschouAvingen een woord van waardeering te mogen
hooren voor het dagelijksch bestuur, Avaar men uit den
aard der zaak ook veel hooren moet, dat minder aange
naam is. Wat de opmerking Aran den heer Konter be
treft, omtrent de afscheiding der eigenlijke kosten van
het kanaal van die voor de bouAvterreinen, meent spreker
dat de daarvoor genomen grondslag juist is. Men heeft
zich bij de samenstelling afgevraagd, Avelk bedrag noodig
zou zjjn geweest, indien zonder meer, het kanaal was tot
stand gebrachtde rest betreft de exploitatie der bouw
terreinen.
Intusschen is spreker het met den heer Konter eens,
dat van de opbrengst der bouwterreinen, jaarlijks een
hooger cijfer op de begrooting als aandeel in de aflossing
en rente van schuld zal kunnen worden gebracht, dan de
uitkomsten van het financieel overzicht zouden aanduiden,
omdat ook de leening over het kanaal drukt op het
tegenwoordige geslacht.
Het voorstel van den heer Konter, verleden jaar gedaan,
om van de opbrengst van bouAvterreinen, begrepen onder
het saldo van 1900 ƒ10,000 af te zonderen voor een
volgend dienstjaar, werd door burgemeester en wethou
ders overgenomen en overeenkomstig dat systeem zal
verder Avorden gehandeld. Bij eene belangrijke opbrengst
van bouwterreinen in een jaar zal dus niet meer dan
een zeker bedrag onder de gewone ontvangsten worden
gebracht en het restant voor volgende dienstjaren wor
den gereserveerd.
Nogmaals betuigt spreker namens het college zijn dank
aan den heer Konter voor zijne waardeerende Avoorden.
't Is voor burgemeester en Avethouders na al de bespre
kingen een aangenaam slot.
Volgno. 5. Het percentage van den hoofdelijken omslag
wordt vastgesteld op 3.5 percent en het artikel uitgetrok
ken op f 207,000.
Volgno. 255onvoorziene uitgaven, wordtovereenkom
stig de memorie van antwoordvastgesteld op f 1499,91.
De begrooting wordt daarop vastgesteld met deze
balans
Inkomsten f 1,041,524.82.
Uitgaven 1,041,524.82.
Waarschijnlijk saldo Nihil.
10. Voorstel van burgemeester en wethouders tot het aan
gaan van eene tijdelijke geldleening
Zonder discussie of hoofdelijke stemming Avordt over
eenkomstig dit voorstel besloten
Burgemeester en wethouders te machtigen om ter voor
ziening in de eventueele behoefte aan kasgeld tot het
gaande houden van den geregelden dienst, de daarvoor
op de gemeente-begrooting voor 1903 uitgetrokken tij
delijke geldopneming, zoover noodig aan te gaan, uiter
lijk voor den tijd van één jaar, tegen eene rente, hoog
stens gelijk staande met t/8?é boven het disconto van
promessen bij de Nederlandsche Bank en verder op de
wijze en onder zoodanige voorwaarden en bepalingen,
als zij in het belang der gemeente het meest nuttig en
noodig zullen achten.
Y. Ten slotte doet de Voorzitter eene gewichtige en, naar
hij meent, aangename mededeeling.
Er is ingekomen eene missive, d.d. 26 October 1902,
van den heer Mr. W. J. van Weideren baron Ilengers,
waarbij deze, mede namens zijne echtgenoote vrouwe
C. T. van Weideren baronesse Rengers, geb. Looxma,
aan de gemeente LeeuAvarden ten geschenke aanbiedt een
drietal perceelen land, ter grootte van 3'hectare, onder
voorwaardedat deze perceelen land ten koste der ge
meente of van derden Avorden aangelegd, in overleg met
